درمان در شوری پایین، یک روش در دسترس برای قرنطینه ماهی های آب شور
روش های درمان بسیار زیادی برای ماهی آکواریوم ماهیران وجود دارد که بر اساس کاهش سطح استرس و مبارزه مستقیم با عوامل بیماری زا طراحی شده اند. متاسفانه بسیاری از این روش ها برای درمان در آکواریوم های مرجانی مناسب نمی باشد و لازم است ماهی از آکواریوم اصلی به تانک قرنطینه یا درمان انتقال داده شود. برخی از درمان ها بسیار شدید و غیر صحیح بوده و اصولا تاثیر مثبتی در درمان بیماری ها ندارند و برخی از روش ها حتی می تواند باعث مرگ ماهی ها شود. از طرف دیگر برخی از ماهی ها بسیار حساس بوده و نمی توانند برخی از شرایط درمان خاص را تحمل نمایند.
روش درمان با شوری بسیار پایین از سال ۱۹۵۰ برای درمان ماهیان دریایی معرفی شده است. اگر چه با توجه به امنیت، سادگی و ارزان قیمت بودن آن خیلی در بین آکواریوم داران رواج نیافته است. از طرف دیگر تحقیقات بسیار زیادی بر روی موثر بودن این روش برای درمان بیماری های انگلی مثل C.Irritans یا ick سفیدک به اثبات رسیده است.
یک روش ساده، موثر و کم هزینه برای قرنطینه و درمان ماهی های آب شور!
مایعات بدن
ماهی ها نیز مشابه پستانداران نیاز دارند میزان سطح یون ها در مایعات داخلی بدن خود را توسط فرایندی به نام درجه بندی اسمزی تنظیم نمایند. این عمل در ماهی ها بیشتر توسط بافت های آبششی آنها انجام می شود. این فرایند کمک می کند یون هایی مثل پتاسیم، منیزیم، کلرید و سدیم به سطح مناسبی در بافت های بدن ماهی برسد.
به طور حتم هورمون ها می توانند آثار مثبت و منفی بر روی تعادلات یونی در بدن ماهی ها داشته باشند. برای ایجاد تعادل اسمزی مناسب بین اندام های داخلی و محیط اطراف ماهی (آب آکواریوم) ماهی به صرف انرژی قابل توجهی نیاز دارد. ماهی های آب شور به صورت مداوم مقداری آب شور نوشیده تا بتوانند تعادل مایعات داخلی بدن خود را در مقابل کمبود آب از دست داده از بدن خود تامین نمایند. عوامل استرس زا می توانند منجر به کاهش انرژی شوند، بخصوص در شرایطی که ماهی بی اشتهاء می شود و قادر به نوشیدن مقدار کافی از آب برای تامین نیاز های فرایند های متابولیک خود در تنظیم مایعات داخلی بدن نباشد. کاهش مقدار شوری آبی که ماهی درون آن نگهداری می شود باعث می شود، مقدار انرژی لازم برای تنظیم مایعات داخلی بدن ماهی به مقدار قابل توجهی کاهش یابد.
Hyposalinity یک روش شیمیایی برای درمان نیست، Hypo به معنی پایین تر از حد طبیعی و Salinity به معنی میزان نمک های درون آب است. پس بسیار ساده است که تنها کار کاهش میزان نمک های درون آب پایین تر از حد طبیعی است. این روش به نام شوک اسمزی نیز شناخته می شود که با توجه به تغییر میزان نمکها در اطراف سلول های ماهی این نامگذاری صورت گرفته است. این روش در صورتی که به درستی اجرا شود بسیار مطمئن بوده و روش بسیار موثری در برابر مقابله با مجموعه وسیعی از انگل های پوستی دریایی است. در مقابل روش های دارویی این روش بسیار موثر تر بوده و هزینه کمتری صرف درمان و انجام آزمایشات آب می گردد. در مقابل برای مبارزه با بسیاری از انگل های شناخته شده این روش می تواند بسیار روش آرام تر و ساده تری برای ماهی باشد (در بسیاری از روش های درمان لازم است ماهی به دفعات گرفته شده و جابجا شود.)
نشانه های استرس
در موقعیت های استرس زا، تعادل هیستوستاتیک به هم خورده و می تواند فرایند های اسمزی را دچار اختلال کرده و باعث بروز کم آبی در بدن ماهی شود. در شرایط استرس زا واکنش های هورمونی در بدن ماهی باعث آزاد شدن هورمون کاتکو لامین می شود. آدرنالین یکی از کاتکو لامین های است که تاثیر بسزایی در سلامت ماهی دارد. این فرایند متابولیسمی واکنش طبیعی است که ماهی در شرایط مختلف پر استرس مثل صید، انتقال و جابجایی در بدن خود انجام می دهد تا بتواند در آب شور آب مورد نیاز بدن خود را از طریق آبشش ها دریافت کرده و دچار کم آبی نشود. آدرنالین در بدن ماهی های آب شور جلوی خارج شدن یون های سدیم و کلراید را از بدن ماهی گرفته و در نتیجه مقادیر این یون ها در بدن ماهی افزایش پیدا می کند.
با توجه به بروز این فرایند در بدن ماهیان آب شور نگهداری آنها در محیط هایی با شوری پایین خطر کمبود آب و افزایش مقدار نمک ها در بافت های بدن ماهی ها را کاهش می دهد. از نشانه های کمبود آب بی اشتهایی، آرامش بیش از حد، مخفی شدن، تیره شدن رنگ بدن و از دست دادن وزن است. شوری پایین اختلاف میزان شوری بین بافت بدن ماهی و محیط اطراف را کاهش می دهد، که باعث می شود در شرایط مختلف استرس زا ماهی در وضعیت بهتری قرار بگیرد.
شرایط استرس زا برای ماهی ها شامل استرس های فیزیکی و روحی مختلف مثل صید، جابجایی، شلوغی، تغییر دما و میزان اکسیژن و سوء تغذیه است. همچنین آکواریوم داران وجود استرس را در ماهی های خود در زمان تغییر دکوراسیون آکواریوم را نیز مشاهده کرده اند. تاثیرات استرس را می توانید در سطح سلولی از بافت های آبشش، پوست، کبد و حتی عفونت های مجاری ادرای مشاهده کنید. زمانی که یک ماهی در شرایط استرس زا قرار می گیرد در صورتی که جلوی کم آبی در بدن ماهی گرفته شود احتمال بیمار شدن و مرگ ماهی به شدت کاهش پیدا می کند، بخصوص زمانی که ماهی در حال مبارزه با بیماری است و دچار بی اشتهایی و سوء تغذیه شده باشد، مجبور می شود انرژی بسیار زیادی برای تنظیم سطح مایعات و یون ها در بدن خود صرف نماید.
تحقیقات نشان دهنده درصد بسیار بالای تلفات ماهی حتی قبل از رسیدن به سیستم های ما است. برای مثال در یک تحقیق مشخص شد ۸۰ درصد کرومیس های سبز/آبی تنها در ۳۰ روز اول بعد از صید و ۵۷ درصد ماهیان صید شده از جاکارتا در این دوره زمانی از بین رفته اند. به طور حتم عوامل مختلفی در این تلفات نقش داشته اما استرس نقش بسیار پر رنگ تری ایفا کرده است. انرژی که ماهی در محیطی با شوری پایین ذخیره می کند می تواند برای رشد، مبارزه با بیماری و بهبود زخم ها و جراحت های خود استفاده کند.
صید، جابجایی و انتقال ماهیان دریایی شرایط بسیار پر استرسی را برای آنها ایجاد می کند و در این بین آکواریوم داران نقش بسیار مهمی در کاهش این استرس و بهبود شرایط ماهی ها دارند. صید و جابجایی به شدت میزان متابولیسم در بدن ماهی ها را کاهش می دهد و ماهی به انرژی بیشتر برای زنده بودن نیاز خواهد داشت. پس کاهش احتمال بروز کمبود آب می تواند جلوی بیشتر مرگ و میر های ماهی ها در این شرایط را بگیرد.
استرس می تواند باعث شود که ۱۰ درصد وزن ماهی تنها در عرض ۹ تا ۴۹ ساعت بعد از خرید ماهی از دست برود. کاهش وزن و کم آبی می تواند قدرت ایمنی بدن ماهی را کاهش داده و شرایط را برای فعال شدن ساده تر عوامل و باکتری های بیماری زا آماده می کند. نگهداری ماهی در شرایط پر استرس در محیط هایی با شوری پایین به ماهی کمک می کند راحتر تر و صرف انرژی بسیار کمتری تعادل مایعات داخلی بدن خود را برقرار نماید و به این ترتیب میزان استرس ماهی نیز کاهش پیدا می کند.
۲۵ تا ۵۰ درصد انرژی ماهی ها در شرایط مختلف صرف تنظیم مایعات بدن و تعادلات یونی مربوط به آن می شود. کورتیزول آزاد شده در زمان استرس مقدار انرژی مصرفی را افزایش خواهد داد و در نتیجه ماهی انرژی کافی برای مبارزه با بیماری ها و شرایط بیماری زا را نخواهد داشت بخصوص زمانی که دچار بی اشتهایی شده باشد. پس کم کردن میزان انرژی مصرفی ماهی جهت ایجاد تعادلات یونی و تامین آب بدن می تواند توانایی ماهی برای درمان و بهبود را در شرایط مختلف افزایش دهد.
کاهش شوری
برای شروع تاثیر این روش بر روی ماهی لازم است میزان شوری تا حدود ۱۲ تا ۱۴ ppt و یا مقدار وزن مخصوص در حدود ۱.۰۰۹ در دمای بین ۲۴ تا ۲۶ درجه سانتیگراد کاهش پیدا کند. لازم است اندازه گیری ها با یک ابزار دقیق و یک رفرکتومتر کالیبر شده انجام شود. لازم است مقدار شوری به صورت مرتب در طول دوره درمان به دقت اندازه گیری شده و یادداشت شود و با اضافه کردن مقادیر لازم آب شیرین به جای آب تبخیری جلوی افزایش شوری گرفته شود.
در این مرحله یون ها در بافت های بدن ماهی با یون های محیط اطراف به تعادل می رسند. نتیجه این رویداد کاهش مصرف انرژی برای تامین آب و ایجاد تعادل یونی مناسب با محیط اطراف برای ماهی خواهد بود.
برای رسیدن به این مقدار از شوری لازم است هر ۳۶ تا ۴۸ ساعت تعویض آب معمول با حذف آب شور از تانک نگهداری و اضافه کردن آب RO یا DI انجام شده و به ماهی زمان داده شود تا خود را با شرایط جدید انطباق دهد. زمانی که در حال کاهش شوری هستید لازم است مطمئن شوید که pH و دمای آب شیرین اضافه شده با دما و pH آب در تانک قرنطینه برابر است. در شرایطی که ماهی در شوری بسیار پایین نگهداری می شود نیاز ماهی به نوشیدن آب کمتر شده و در نتیجه میزان ادرار ماهی کاهش پیدا می کند. ماهی ها می توانند با مقدار کمی آب تمامی نیاز های آبی اندام های داخلی خود را با صرف انرژی بسیار پایین تامین نمایند.
صرف انرژی کمتر جهت تامین آب اندام های داخلی به ماهی این فرصت را می دهد که انرژی خود را برای مبارزه با انگل ها و عوامل بیماری زا و از طرف بهبود خود مصرف کند. همانطور که گفته شد روش کاهش شوری تاثیر مستقیمی بر روی بسیاری از عوامل بیماری زا در بدن ماهی ها ندارد اما از آنجایی که به ذخیره انرژی ماهی ها کمک می کند، به ماهی ها در مبارزه با بیماری های مختلف کمک خواهد کرد.
افزایش دوباره شوری
مهترین موضوع در زمان استفاده از این روش برگرداندن شوری به مقدار طبیعی قبل از انتقال ماهی از تانک قرنطینه به تانک اصلی است. نکته بسیار مهم در طول دوره افزایش شوری ثابت نگهداشتن pH و دمای آب است. افزایش مقدار شوری تا حدود ۳۵ ppt باید حداقل در مدت زمان ۷ روز انجام شود تا جلوی بروز شک اسمزی و استرس به ماهی گرفته شود. ماهی ها به زمان بیشتری برای خو گرفتن با شوری بالا نسبت به شوری پایین نیاز دارند. پیشنهاد می شود تنها در حدود ۳ ppt در روز مقدار شوری افزایش داده شود تا شوری تانک قرنطینه به مقدار شوری تانک اصلی شما برسد. این کار به بافت های ماهی فرصت می دهد دوباره تعادل یونی مناسب را به مرور زمان برقرار نماید و میزان استرس ماهی در زمان انتقال به شدت کاهش می دهد.
در این روش تنها می توانید از رفرکتومتر های چشمی و دیجیتال استفاده کرده و لازم است به دقت آنها را کالیبره نمایید!
اضافه کردن ماهی جدید
مشخص شده است که کاهش شوری می تواند به ماهی در طول فرایند خو گرفتن با محیط های بسته آکواریومی در کاهش میزان استرس و شروع تغذیه بسیار مفید باشد. یکی از بزرگترین چالش های آکواریوم داران در هنگام گرفتن ماهیان جدید غذا خور کردن ماهی ها است. روش کاهش شوری می تواند برای ماهیان خاصی که تغذیه آنها در زمان انتقال به آکواریوم جدید مشکل است مثل آنتیاس ها، پروانه ماهی ها، فرشته ماهی ها، دراگونت ها و جراح ماهی ها بسیار موثر باشد.
کاهش شوری به ماهی امکان می دهد انرژی ذخیره شده خود را برای تقویت سیستم ایمنی و مبارزه با عوامل بیماری زای محیط مصرف کند. این موضوع می تواند میزان مرگ و میر را در زمان های جابجایی و انتقال آبزیان جدید به مقدار قابل قبولی کاهش دهد. ثابت شده است که این روش می تواند برای مقابله با عوامل بیماری زایی مثل ایک یا سفیدک بسیار موثر باشد. به طور کلی در زمان انجام هرگونه فرایند درمانی برای انواع بیماری ها استفاده همزمان از این روش می تواند سطح استرس ماهی را کاهش داده و با کاهش انرژی مصرفی روزانه ماهی شرایط را برای دفاع موثر تر سیستم ایمنی بدن ماهی با عوامل بیماری زا فراهم نماید. به همین دلیل از این روش در کنار روش درمان اصلی برای درمان تمامی بیماری ها در ماهی ها استفاده می شود.
منبع مقاله: