برای دریافت سفته چه باید کرد
برای دریافت سفته، می توانید به شعب بانک ملی ایران مراجعه کرده و با ارائه کارت ملی و پرداخت هزینه تمبر، سفته مورد نیاز خود را تهیه نمایید. همچنین، در برخی دکه های روزنامه فروشی و لوازم التحریر نیز سفته عرضه می شود، اما توصیه اکید می شود برای اطمینان از اصالت و جلوگیری از مشکلات احتمالی، سفته را از شعب بانکی تهیه کنید. آشنایی با مراحل تهیه، نحوه صحیح تکمیل و نکات حقوقی مربوط به سفته برای استفاده ایمن و موثر از این سند تجاری ضروری است.
سفته، به عنوان یک سند تجاری، نقش حیاتی در معاملات مالی و تعهدات قراردادی ایفا می کند. از ضمانت حسن انجام کار گرفته تا تضمین بازپرداخت وام و تسهیلات، سفته ابزاری رایج برای ایجاد اطمینان خاطر میان طرفین معامله است. با این حال، پیچیدگی های حقوقی و جزئیات مربوط به نحوه صحیح استفاده از آن، نیازمند آگاهی کامل است. عدم شناخت کافی از قوانین و مقررات سفته می تواند منجر به بروز چالش های حقوقی و مالی برای صادرکننده یا دارنده آن شود. هدف این مقاله، ارائه یک راهنمای جامع و عملی است تا تمامی ابهامات پیرامون سفته، از تعریف و کاربردهای آن تا نحوه تهیه، چگونگی پر کردن صحیح، و قوانین حقوقی مهم آن، به شیوه ای تخصصی اما قابل فهم برای عموم مردم تبیین شود.
سفته چیست؟ درک پایه یک سند تجاری
سفته، که در زبان فارسی صحیح تر آن «سَفته» است و گاهی به اشتباه «سُفته» نیز تلفظ می شود، سندی تعهدآور است که به موجب آن، امضاکننده (صادرکننده) متعهد می شود مبلغ مشخصی را در موعد معین یا عندالمطالبه، در وجه شخص معین، یا به حواله کرد او و یا در وجه حامل پرداخت نماید. این سند، یکی از مهم ترین اوراق تجاری است که جایگاه ویژه ای در نظام حقوقی و مالی کشور دارد و ابزاری قدرتمند برای تضمین پرداخت ها و اجرای تعهدات محسوب می شود.
۱.۱. تعریف جامع سفته به زبان ساده
سفته در اصل یک برگ چاپی است که توسط دولت منتشر می شود و دارای یک سقف اعتبار مشخص است. این سند به صادرکننده این امکان را می دهد که به موجب آن، پرداخت مبلغی را به دیگری در آینده تضمین کند. برخلاف چک که جنبه کیفری نیز دارد، سفته عمدتاً دارای جنبه حقوقی است و عدم پرداخت آن در سررسید، به تنهایی جرم محسوب نمی شود، بلکه موجب طرح دعوای حقوقی و امکان توقیف اموال صادرکننده خواهد شد. این ویژگی، آن را از چک متمایز می کند و درک این تفاوت برای جلوگیری از بروز مشکلات حقوقی اهمیت فراوانی دارد.
۱.۲. تاریخچه مختصر سفته در ایران
سفته و اسناد مشابه آن، تاریخچه ای کهن در نظام مالی و تجاری جهان دارند. در ایران نیز، استفاده از سفته به قرن ها پیش بازمی گردد و همواره به عنوان ابزاری برای تسهیل معاملات و تضمین تعهدات مورد استفاده قرار گرفته است. با تکامل قوانین تجاری و مالی، شکل و کارکرد سفته نیز دستخوش تغییراتی شده، اما ماهیت اصلی آن به عنوان یک سند تعهدآور، حفظ گردیده است. قوانین مربوط به سفته در ایران عمدتاً تحت تأثیر قانون تجارت قرار دارند و چگونگی صدور، ظهرنویسی، واخواست و وصول آن را مشخص می کنند.
۱.۳. کاربردهای رایج سفته در زندگی روزمره و کسب وکار
سفته کاربردهای بسیار گسترده ای در ابعاد مختلف زندگی شخصی و تجاری دارد. درک صحیح این کاربردها به افراد کمک می کند تا در موقعیت های مناسب از این ابزار مالی به بهترین شکل بهره ببرند:
- ضمانت حسن انجام کار (استخدام): یکی از رایج ترین کاربردهای سفته، ارائه آن توسط کارمندان به کارفرما به عنوان تضمین حسن انجام وظایف و جبران خسارات احتمالی است. در این موارد، عبارت «بابت ضمانت حسن انجام کار» در سفته باید به دقت درج شود تا از سوءاستفاده های احتمالی جلوگیری شود.
- ضمانت بازپرداخت وام و تسهیلات بانکی: بانک ها و موسسات مالی، اغلب برای تضمین بازپرداخت وام ها و تسهیلات اعطایی خود، از وام گیرندگان و ضامنان، سفته دریافت می کنند.
- تضمین پرداخت بدهی در معاملات: در معاملات تجاری و شخصی، طرفین می توانند برای تضمین پرداخت مبلغی در آینده، از سفته استفاده کنند. این امر به ویژه در مواردی که پرداخت نقدی امکان پذیر نیست، کاربرد دارد.
- پیمانکاری و تعهدات قراردادی: در قراردادهای پیمانکاری یا سایر قراردادهای دارای تعهدات متقابل، ممکن است یکی از طرفین برای تضمین اجرای تعهدات خود، سفته ای را به طرف مقابل ارائه دهد.
- سفته ضمانت پول (قرض و امانت): در مواردی که وجهی به عنوان قرض یا امانت میان افراد رد و بدل می شود، سفته می تواند به عنوان تضمینی برای بازپرداخت آن عمل کند.
برای دریافت سفته چه باید کرد؟ راهنمای کامل خرید و تهیه
اولین گام برای استفاده از سفته، تهیه آن به روش صحیح و از مبادی معتبر است. در این بخش، به طور کامل توضیح داده می شود که چگونه می توانید سفته مورد نیاز خود را تهیه کنید.
۲.۱. از کجا سفته تهیه کنیم؟ (مقایسه جامع و انتخاب بهترین گزینه)
تهیه سفته از منابع معتبر، اصلی ترین گام برای تضمین اعتبار حقوقی و جلوگیری از مواجهه با سفته های جعلی یا مشکلات بعدی است. دو روش اصلی برای تهیه سفته وجود دارد که در ادامه بررسی می شوند:
بانک ها (با تأکید بر بانک ملی ایران)
شعب بانک ملی ایران، اصلی ترین و مطمئن ترین مرکز برای تهیه سفته هستند. این روش مزایای قابل توجهی دارد:
- مزایا:
- اعتبار بالا: سفته های دریافتی از بانک، دارای اصالت و اعتبار قانونی تضمین شده هستند.
- اصالت تضمین شده: خطر دریافت سفته های تقلبی در این روش به حداقل می رسد.
- کارمزد قانونی و پایین تر: قیمت سفته در بانک ها بر اساس نرخ مصوب و قانونی محاسبه می شود.
- معایب:
- ساعات کاری محدود: بانک ها تنها در ساعات اداری و روزهای کاری فعال هستند.
- عدم دسترسی همیشه: ممکن است در مناطق دورافتاده یا ساعات غیرکاری، دسترسی به شعب بانکی دشوار باشد.
- مدارک لازم برای گرفتن سفته از بانک:
برای دریافت سفته از بانک ملی، صرفاً به کارت ملی خود نیاز دارید. در برخی موارد، ممکن است برای اطمینان بیشتر، شناسنامه نیز درخواست شود، اما عموماً کارت ملی کافی است. هیچ مدرک پیچیده یا خاص دیگری برای خرید سفته از بانک لازم نیست.
- مراحل گام به گام دریافت از بانک:
- مراجعه به یکی از شعب بانک ملی ایران در ساعات کاری.
- مراجعه به باجه مخصوص فروش اوراق بهادار (در صورت وجود) یا یکی از متصدیان مربوطه.
- ارائه کارت ملی خود جهت احراز هویت.
- اعلام تعداد و مبلغ اسمی سفته های مورد نیاز (مثلاً یک سفته با سقف ۵۰۰ میلیون ریال).
- پرداخت کارمزد سفته بر اساس مبلغ اسمی آن.
- دریافت سفته های مورد نظر.
دکه های روزنامه فروشی و لوازم التحریر
در گذشته، این مراکز نیز محل رایجی برای تهیه سفته بودند، اما امروزه توصیه می شود که تا حد امکان از این روش استفاده نشود:
- مزایا:
- دسترسی آسان: این مراکز در نقاط مختلف شهر و با ساعات کاری گسترده تر در دسترس هستند.
- معایب:
- احتمال عرضه سفته های تقلبی: متاسفانه، موارد زیادی از فروش سفته های جعلی در این مراکز گزارش شده که مشکلات حقوقی جدی را برای افراد ایجاد کرده است.
- قیمت بالاتر (غیرقانونی): ممکن است سفته ها با قیمتی بالاتر از نرخ مصوب و قانونی به فروش برسند.
- عدم شفافیت در قیمت گذاری: نظارت کمتری بر قیمت گذاری در این مراکز وجود دارد.
- توصیه امنیتی: به دلیل خطرات ناشی از سفته های تقلبی و قیمت گذاری غیرشفاف، قویاً توصیه می شود که سفته مورد نیاز خود را منحصراً از شعب بانک ملی ایران تهیه نمایید.
سامانه سفته و برات الکترونیکی
در راستای الکترونیکی کردن خدمات مالی و جلوگیری از جعل، خزانه داری کل کشور طرح طراحی و پیاده سازی سامانه سفته و برات الکترونیکی را در دستور کار خود قرار داده است. این سامانه با همکاری دستگاه های ذی ربط و شبکه بانکی در حال توسعه است.
هدف این سامانه ارائه خدماتی سریع و دقیق به مردم، حذف واسطه ها، جلوگیری از جعل و سوءاستفاده های احتمالی، و اعتبارسنجی دیجیتال با امضای الکترونیک است. در حال حاضر، مراحل پیاده سازی و فعال سازی این سامانه برای عموم مردم و نهادهای دولتی/خصوصی در حال انجام است و در آینده نزدیک می تواند به مطمئن ترین و سریع ترین روش دریافت سفته تبدیل شود. برای آگاهی از آخرین وضعیت فعال سازی و نحوه استفاده از این سامانه، باید به اطلاعیه های رسمی وزارت امور اقتصادی و دارایی و بانک های عامل توجه داشت.
۲.۲. قیمت سفته چقدر است؟ (راهنمای محاسبه قیمت و به روزرسانی سال ۱۴۰۳)
قیمت سفته، برخلاف مبلغ اسمی آن، توسط مجلس شورای اسلامی تعیین و طی بخشنامه هایی به عموم مردم و بانک ها اعلام می شود. این قیمت در واقع هزینه تمبر مالیاتی سفته است و بر اساس مبلغ اسمی سفته محاسبه می گردد.
برای سال 1403، فرمول محاسبه قیمت سفته به شرح زیر است:
- برای هر یک میلیون تومان از مبلغ اسمی سفته، مبلغ پانصد تومان (۵۰۰۰ ریال) به عنوان کارمزد دریافت می شود.
مثال های عملی:
- برای تهیه سفته با سقف اسمی ۱۰۰ میلیون تومان (۱,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال):
۱۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان تقسیم بر ۱,۰۰۰,۰۰۰ تومان (هر واحد میلیون تومان) = ۱۰۰ واحد
۱۰۰ واحد ضربدر ۵۰۰ تومان = ۵۰,۰۰۰ تومان (۵۰۰,۰۰۰ ریال)
- برای تهیه سفته با سقف اسمی ۵۰۰ میلیون تومان (۵,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال):
۵۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان تقسیم بر ۱,۰۰۰,۰۰۰ تومان (هر واحد میلیون تومان) = ۵۰۰ واحد
۵۰۰ واحد ضربدر ۵۰۰ تومان = ۲۵۰,۰۰۰ تومان (۲,۵۰۰,۰۰۰ ریال)
با توجه به این فرمول، هرچه مبلغ اسمی سفته بیشتر باشد، هزینه خرید آن نیز متناسب با این نرخ افزایش خواهد یافت. این قیمت در تمام شعب بانکی کشور یکسان است.
نحوه صحیح پر کردن سفته: راهنمای عملی گام به گام
پر کردن صحیح سفته از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است، زیرا هرگونه اشتباه یا نقص در تکمیل آن می تواند به سلب اعتبار تجاری سفته یا بروز مشکلات حقوقی منجر شود. تمامی قسمت های سفته باید توسط صادرکننده تکمیل شود.
۳.۱. اجزای اصلی سفته و محل درج آن ها
یک سفته استاندارد شامل بخش های مختلفی است که هر یک نقش مهمی در اعتبار و کارایی آن دارند. آشنایی با این اجزا برای پر کردن صحیح سفته ضروری است:
- مبلغ (به عدد و حروف): بخش اصلی سفته که میزان تعهد مالی را مشخص می کند.
- تاریخ صدور: تاریخ روزی که سفته صادر و امضا می شود.
- تاریخ پرداخت (سررسید): تاریخ معین یا عندالمطالبه که در آن مبلغ سفته باید پرداخت شود.
- نام گیرنده (در وجه…): نام شخص یا نهادی که سفته در وجه او صادر شده است (طلبکار).
- نام صادرکننده (بدهکار): نام شخص یا نهادی که تعهد پرداخت را برعهده می گیرد.
- محل امضا و مهر: فضای اختصاص یافته برای امضا و در صورت لزوم مهر صادرکننده.
۳.۲. راهنمای پر کردن هر بخش با نکات طلایی
نوشتن مبلغ
مبلغ سفته باید هم به عدد و هم به حروف در محل های مربوطه درج شود. این کار برای جلوگیری از هرگونه تغییر یا سوءاستفاده احتمالی ضروری است. همواره اطمینان حاصل کنید که مبلغ عددی و حروفی کاملاً با یکدیگر مطابقت دارند. همچنین، فضاهای خالی پس از نوشتن مبلغ (به ویژه مبلغ عددی) را با کشیدن خط یا علائم مناسب پر کنید تا امکان افزودن عدد یا حرف دیگری وجود نداشته باشد. مبلغ درج شده باید کمتر یا مساوی با سقف اسمی سفته باشد.
تاریخ صدور
درج تاریخ صدور سفته به صورت دقیق (روز، ماه، سال) الزامی است و باید به حروف نیز نوشته شود. این تاریخ تعیین کننده زمان صدور سند است و در محاسبات حقوقی و حفظ ارزش تجاری سفته اهمیت زیادی دارد. عدم درج تاریخ صدور می تواند به سلب اعتبار تجاری سفته منجر شود.
تاریخ پرداخت (سررسید)
این بخش از اهمیت ویژه ای برخوردار است و تعیین کننده زمان دقیق پرداخت مبلغ سفته است. تاریخ پرداخت می تواند به دو صورت باشد:
- تاریخ دار: با درج دقیق روز، ماه و سال پرداخت (به عدد و حروف).
- عندالمطالبه: در این حالت، به جای تاریخ، عبارت «عندالمطالبه» نوشته می شود، به این معنی که سفته به محض درخواست دارنده قابل وصول است.
پیامدهای عدم درج تاریخ پرداخت: اگر تاریخ پرداخت درج نشود، سفته به صورت «عندالمطالبه» تلقی می گردد، مگر اینکه قرائنی خلاف آن را ثابت کند. اما برای جلوگیری از ابهامات حقوقی، بهتر است همیشه تاریخ پرداخت مشخصی درج شود.
نام گیرنده (طلبکار)
نام گیرنده سفته، یعنی شخصی که قرار است مبلغ سفته را دریافت کند، باید به صورت کامل و دقیق در بخش «در وجه…» نوشته شود. این کار برای امنیت بیشتر توصیه می شود. در صورتی که نام گیرنده درج نشود و سفته به صورت «در وجه حامل» صادر شود، هر شخصی که سفته را در اختیار داشته باشد، به عنوان دارنده آن محسوب خواهد شد که می تواند خطرات امنیتی در پی داشته باشد.
همواره توصیه می شود برای جلوگیری از سوءاستفاده های احتمالی، نام گیرنده سفته به طور کامل و دقیق در سند درج شود و از صدور سفته در وجه حامل، تا حد امکان، خودداری گردد.
بابت سفته: مهم ترین بخش برای سفته های ضمانتی
این بخش، به ویژه برای سفته هایی که به عنوان ضمانت صادر می شوند، اهمیت حیاتی دارد. در این قسمت باید به صورت دقیق و با جزئیات کامل، دلیل صدور سفته ذکر شود. به عنوان مثال:
- «بابت ضمانت حسن انجام کار در شرکت [نام شرکت]»
- «بابت تضمین بازپرداخت وام مسکن شماره [شماره وام] از بانک [نام بانک]»
- «بابت تضمین اجرای قرارداد [شماره قرارداد] مورخ [تاریخ قرارداد]»
ذکر عبارت دقیق «بابت…» باعث می شود که سفته جنبه ضمانتی پیدا کرده و تنها در صورت تخلف از تعهد ذکر شده، قابل وصول باشد. در غیر این صورت، سفته می تواند به عنوان یک سند پرداخت دین تلقی شده و دارنده در هر زمان برای وصول آن اقدام کند. این نکته کلیدی ترین تفاوت سفته ضمانت با سفته پرداخت دین است.
امضا و مهر صادرکننده
امضا یا در صورت لزوم، مهر صادرکننده سفته، اصلی ترین بخش برای اعتبار بخشیدن به آن است. امضا باید خوانا و منطبق با امضای رسمی صادرکننده باشد. این بخش نشان دهنده قبول تعهد پرداخت توسط صادرکننده است. تمامی موارد بالا، از جمله مبلغ، تاریخ ها و نام گیرنده، باید توسط خود صادرکننده یا به دستور صریح او و تحت نظارت وی تکمیل و سپس امضا شود.
۳.۳. مثال های عملی پر کردن سفته برای سناریوهای مختلف
برای روشن تر شدن نحوه صحیح پر کردن سفته، در ادامه چند مثال کاربردی ارائه می شود:
- نمونه سفته پر شده برای ضمانت استخدام:
- مبلغ: (مثال: صد میلیون ریال) به عدد و حروف.
- تاریخ صدور: (مثال: ۱۴۰۳/۰۵/۱۵) به عدد و حروف.
- تاریخ پرداخت: عندالمطالبه
- در وجه: شرکت [نام شرکت] با شماره ثبت [شماره ثبت]
- بابت: ضمانت حسن انجام کار و جبران خسارات احتمالی ناشی از عدم انجام وظایف در شرکت [نام شرکت]
- صادرکننده: [نام و نام خانوادگی کارمند] با امضا و اثر انگشت.
- نمونه سفته پر شده برای ضمانت وام:
- مبلغ: (مثال: پانصد میلیون ریال) به عدد و حروف.
- تاریخ صدور: (مثال: ۱۴۰۳/۰۶/۰۱) به عدد و حروف.
- تاریخ پرداخت: (مثال: ۱۴۰۵/۰۶/۰۱) به عدد و حروف (یا مطابق با اقساط وام).
- در وجه: بانک [نام بانک] شعبه [نام شعبه]
- بابت: تضمین بازپرداخت وام مسکن/خودرو/شخصی شماره [شماره وام]
- صادرکننده: [نام و نام خانوادگی وام گیرنده] با امضا.
- نمونه سفته پر شده برای پرداخت بدهی:
- مبلغ: (مثال: بیست میلیون ریال) به عدد و حروف.
- تاریخ صدور: (مثال: ۱۴۰۳/۰۷/۱۰) به عدد و حروف.
- تاریخ پرداخت: (مثال: ۱۴۰۳/۱۰/۱۰) به عدد و حروف.
- در وجه: آقای/خانم [نام و نام خانوادگی طلبکار]
- بابت: پرداخت بدهی ناشی از خرید [نوع کالا یا خدمت]
- صادرکننده: [نام و نام خانوادگی بدهکار] با امضا.
۳.۴. خطوط قرمز در پر کردن سفته
برخی اقدامات در هنگام تکمیل سفته می تواند به سلب اعتبار آن منجر شود. توجه به این نکات برای حفظ حقوق طرفین ضروری است:
- خط خوردگی: هرگونه خط خوردگی، تصحیح یا لاک گرفتگی در متن سفته، به ویژه در قسمت های مربوط به مبلغ، تاریخ ها و نام ها، می تواند ارزش تجاری آن را از بین ببرد و آن را به یک سند عادی تبدیل کند. در صورت بروز اشتباه، بهتر است از یک سفته جدید استفاده شود.
- توضیحات اضافی: از نوشتن هرگونه متن یا شرط اضافی غیر از موارد مشخص شده روی سفته خودداری کنید. شرایط و توافقات دیگر باید در قراردادهای جداگانه و ضمیمه سفته ذکر شوند.
- سفته سفید امضا: صادر کردن سفته به صورت سفید امضا (یعنی سفته فقط امضا شده و سایر بخش ها خالی است) بسیار خطرناک است. این کار به دارنده اجازه می دهد هر مبلغ و تاریخی را درج کند و می تواند منجر به سوءاستفاده های جدی و پیامدهای حقوقی غیرقابل جبران برای صادرکننده شود. اکیداً توصیه می شود که هرگز سفته سفید امضا صادر نکنید.
قوانین و نکات حقوقی حیاتی درباره سفته
سفته، همانند سایر اسناد تجاری، تحت قوانین خاصی قرار دارد که آگاهی از آن ها برای هر دو طرف صادرکننده و دارنده ضروری است. این قوانین به منظور حفظ حقوق و ایجاد شفافیت در معاملات وضع شده اند.
۴.۱. سقف مبلغ و اعتبار سفته
هر برگ سفته دارای یک سقف مبلغ مشخص است که روی آن درج شده است (مثلاً تا سقف ۳۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال یا ۳,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال). مبلغی که در سفته درج می شود، باید برابر یا کمتر از این سقف باشد. در صورت نیاز به مبالغ بالاتر، باید تعداد بیشتری سفته تهیه و تکمیل شود. اعتبار سفته به معنی مهلت قانونی برای اقدامات حقوقی جهت وصول آن است:
- سفته عندالمطالبه: دارنده سفته باید ظرف مدت یک سال از تاریخ صدور، برای مطالبه و در صورت عدم پرداخت، برای واخواست آن اقدام کند.
- سفته تاریخ دار: دارنده سفته باید ظرف مدت ۱۰ روز از تاریخ سررسید (پرداخت)، برای مطالبه و در صورت عدم پرداخت، برای واخواست آن اقدام کند.
عدم رعایت این مهلت ها، باعث می شود که دارنده سفته برخی از مزایای تجاری سفته (مانند امکان رجوع به ظهرنویسان و ضامنان) را از دست بدهد، اما اصل دین و حق مطالبه از صادرکننده همچنان به قوت خود باقی است.
۴.۲. انتقال سفته
سفته، بر خلاف برخی اسناد دیگر، قابلیت انتقال به غیر را دارد. این انتقال می تواند به دو صورت انجام شود:
- سفته با نام: اگر نام گیرنده در سفته ذکر شده باشد، انتقال آن از طریق پشت نویسی (ظهرنویسی) صورت می گیرد. در این روش، دارنده سفته با امضای پشت سفته، آن را به شخص دیگری منتقل می کند. در این صورت، شخص جدید دارنده سفته خواهد بود.
- سفته در وجه حامل: اگر نام گیرنده در سفته ذکر نشده و عبارت «در وجه حامل» درج شده باشد، سفته صرفاً با تسلیم فیزیکی آن به شخص دیگر منتقل می شود. یعنی هر کسی که سفته را در دست داشته باشد، دارنده قانونی آن محسوب می گردد. همانطور که پیشتر ذکر شد، این نوع سفته دارای خطرات امنیتی است.
۴.۳. ابطال سفته
در برخی شرایط، ممکن است نیاز به ابطال سفته باشد. ابطال می تواند به دو صورت فیزیکی یا قانونی انجام شود:
- چگونه سفته باطل می شود؟
- انحلال فیزیکی: ساده ترین راه برای ابطال سفته، پاره کردن یا سوزاندن آن توسط دارنده و صادرکننده (در صورت توافق) است. این روش اغلب زمانی استفاده می شود که تعهدات مربوط به سفته انجام شده و نیازی به آن نیست.
- انقضای مهلت قانونی: همانطور که اشاره شد، پس از گذشت مهلت های قانونی برای واخواست (یک سال برای عندالمطالبه و ۱۰ روز برای تاریخ دار)، سفته اعتبار تجاری خود را از دست می دهد (حق رجوع به ظهرنویسان و ضامنان از بین می رود)، اما اصل دین همچنان پابرجاست.
- نحوه ابطال سفته گم شده:
در صورتی که سفته گم شود، صادرکننده یا دارنده (اگر در وجه او صادر شده باشد) باید فوراً اقدامات قانونی را برای ابطال آن انجام دهد تا از سوءاستفاده های احتمالی جلوگیری شود. مراحل قانونی معمولاً شامل موارد زیر است:
- مراجعه به دادگاه و طرح دعوای ابطال سند.
- دریافت دستور قضایی برای انتشار آگهی فقدان سفته در یک روزنامه کثیرالانتشار.
- انتشار آگهی در روزنامه برای اطلاع عموم (معمولاً در دو نوبت و با فاصله مشخص).
- در صورت عدم مراجعه دارنده احتمالی سفته در مهلت قانونی پس از آگهی، دادگاه حکم به ابطال سفته را صادر خواهد کرد.
این فرآیند به منظور حفظ حقوق تمامی ذینفعان و پیشگیری از جعل و کلاهبرداری انجام می شود.
۴.۴. عواقب عدم پرداخت سفته: آیا سفته زندان دارد؟
یکی از مهم ترین نگرانی ها در خصوص سفته، عواقب عدم پرداخت آن است. لازم به توضیح است که ماهیت حقوقی سفته با چک متفاوت است. عدم پرداخت چک بلامحل می تواند جنبه کیفری داشته باشد و منجر به مجازات زندان شود، اما سفته اساساً یک سند حقوقی است:
- عدم جرم انگاری: عدم پرداخت سفته در سررسید، جرم کیفری محسوب نمی شود و به معنای سوء پیشینه کیفری برای صادرکننده نیست.
- طرح دعوی حقوقی: دارنده سفته می تواند در صورت عدم پرداخت، علیه صادرکننده (و در صورت وجود، ظهرنویسان و ضامنان) در دادگاه حقوقی طرح دعوی کند.
- مراحل وصول از طریق مراجع قانونی:
- واخواست: اولین گام، واخواست سفته در مهلت قانونی است (که در بخش نکول توضیح داده خواهد شد).
- اجرای ثبت: در صورتی که سفته واخواست شده باشد، دارنده می تواند از طریق اداره ثبت اسناد و املاک، درخواست صدور اجراییه و توقیف اموال صادرکننده را مطرح کند. این روش معمولاً سریع تر از مراجعه به دادگاه است.
- دادگاه حقوقی: در صورتی که امکان وصول از طریق اجرای ثبت فراهم نباشد یا دارنده بخواهد از سایر مزایای حقوقی بهره مند شود، می تواند در دادگاه حقوقی طرح دعوی کند.
- امکان صدور حکم جلب (مدنی) و بازداشت: اگر صادرکننده پس از صدور حکم قضایی و مراحل قانونی، همچنان از پرداخت بدهی خودداری کند و اموالی برای توقیف نداشته باشد، دارنده می تواند درخواست «جلب مدنی» او را از دادگاه بخواهد. این جلب به معنای بازداشت موقت بدهکار تا زمان پرداخت بدهی است و با مجازات کیفری متفاوت است و منجر به سوء پیشینه نمی شود.
۴.۵. نکول سفته و واخواست
یکی از اصطلاحات کلیدی در بحث سفته، «نکول» و «واخواست» است:
- نکول سفته چیست؟
نکول به معنای عدم پرداخت مبلغ سفته توسط صادرکننده در موعد مقرر (سررسید) است. زمانی که دارنده سفته در تاریخ سررسید به صادرکننده مراجعه می کند و او از پرداخت امتناع می ورزد، اصطلاحاً سفته «نکول» شده است.
- مراحل واخواست سفته برای حفظ حق رجوع به ظهرنویسان و ضامنان:
برای حفظ حق رجوع به ظهرنویسان (کسانی که سفته را پشت نویسی کرده اند) و ضامنان، دارنده سفته باید ظرف مهلت قانونی (۱۰ روز از تاریخ سررسید برای سفته تاریخ دار و یک سال از تاریخ صدور برای سفته عندالمطالبه)، اقدام به «واخواست» سفته نماید. واخواست سفته به معنای گواهی رسمی عدم پرداخت توسط صادرکننده است که از طریق دادگستری انجام می شود. پس از واخواست، دارنده می تواند برای وصول مبلغ سفته، علیه تمامی امضاکنندگان (صادرکننده، ظهرنویسان و ضامنان) اقدام قانونی کند.
- پیامدهای عدم واخواست:
عدم واخواست سفته در مهلت قانونی، باعث می شود که دارنده حق رجوع به ظهرنویسان و ضامنان را از دست بدهد. در این صورت، او تنها می تواند علیه خود صادرکننده سفته طرح دعوی کند و فرآیند وصول بدهی ممکن است پیچیده تر و زمان برتر شود.
سوالات متداول
آیا سفته بدون قرارداد اعتبار دارد؟
سفته یک سند تجاری مستقل است و حتی بدون وجود یک قرارداد کتبی پشتوانه، اعتبار دارد و مبلغ آن قابل مطالبه است. با این حال، در سفته های ضمانتی (مانند ضمانت حسن انجام کار یا ضمانت وام)، برای اثبات ماهیت ضمانتی سفته و شرایط وصول آن، وجود قرارداد یا ذکر دقیق «بابت» در خود سفته ضروری است. در غیر این صورت، سفته می تواند به عنوان سند پرداخت دین تلقی شود و دارنده ممکن است هر زمان برای وصول آن اقدام کند.
آیا سفته بدون امضا فاقد اعتبار است؟
بله، امضای صادرکننده رکن اصلی و ضروری برای اعتبار بخشیدن به سفته است. سفته ای که فاقد امضای صادرکننده باشد، هیچ گونه اعتبار حقوقی و تجاری ندارد و قابل وصول نیست.
چگونه سفته باطل می شود؟
سفته می تواند به روش های مختلفی باطل شود: انحلال فیزیکی (پاره کردن، سوزاندن) توسط طرفین یا دارنده سفته پس از انجام تعهد؛ از دست دادن اعتبار تجاری برای پیگیری علیه ظهرنویسان و ضامنان در صورت عدم واخواست در مهلت قانونی؛ یا ابطال قضایی از طریق دادگاه در صورت مفقود شدن سند.
سفته بعد از چند سال باطل می شود؟
سفته به معنای مطلق «باطل» نمی شود، بلکه پس از گذشت مهلت های قانونی برای واخواست (یک سال برای عندالمطالبه و ۱۰ روز پس از سررسید برای تاریخ دار)، دارنده سفته حق رجوع به ظهرنویسان و ضامنان را از دست می دهد و سفته از اعتبار تجاری خود به عنوان یک سند لازم الاجرا در برابر همه امضاکنندگان خارج می شود. اما اصل دین و حق مطالبه از صادرکننده اصلی همچنان تا ده سال (بر اساس قوانین مدنی) باقی است و از طریق مراجع قضایی قابل پیگیری است.
مبلغ سفته کجا نوشته می شود؟
مبلغ سفته در محل مخصوصی که روی برگه سفته تعبیه شده است، هم به عدد و هم به حروف نوشته می شود. ضروری است که این دو بخش با یکدیگر مطابقت داشته باشند و فضاهای خالی بعد از مبلغ پر شوند.
سریعترین راه وصول سفته چیست؟
سریعترین راه برای وصول سفته، در صورتی که سفته واخواست شده باشد، اقدام از طریق اجرای ثبت است. این روش معمولاً زمان برتر از طرح دعوی در دادگاه است، زیرا اداره ثبت بدون نیاز به اثبات اصل دین، اقدام به توقیف اموال صادرکننده و ضامنان (در صورت واخواست به موقع) می کند.
نتیجه گیری
سفته، به عنوان یک ابزار مالی و حقوقی قدرتمند، نقشی اساسی در تسهیل تعهدات و معاملات ایفا می کند. آگاهی دقیق از مراحل دریافت، نحوه صحیح تکمیل، و قوانین حقوقی مربوط به آن، برای هر فردی که قصد استفاده از این سند را دارد، حیاتی است. این مقاله به تفصیل نشان داد که برای دریافت سفته، مراجعه به شعب بانک ملی ایران مطمئن ترین راه است و در زمان پر کردن آن، توجه به جزئیاتی نظیر درج دقیق مبلغ به عدد و حروف، تاریخ صدور و سررسید، نام گیرنده و مهم تر از همه، قید عبارت «بابت» برای سفته های ضمانتی، از اهمیت بالایی برخوردار است. رعایت این نکات نه تنها اعتبار سفته را تضمین می کند، بلکه از بروز مشکلات حقوقی و مالی برای تمامی طرفین جلوگیری خواهد کرد. سفته ای که به درستی تکمیل و نگهداری شود، می تواند ابزاری مؤثر برای تضمین امنیت در روابط مالی باشد. در صورت مواجهه با شرایط پیچیده یا مبالغ بالا، همواره توصیه می شود قبل از هر اقدامی، با یک وکیل یا مشاور حقوقی متخصص مشورت نمایید تا از حفظ کامل حقوق خود اطمینان حاصل کنید.