اگر در سال 2025 به یادگیری برنامهنویسی فکر میکنید نخستین سوالی که با آن مواجه خواهید شد این است: «با کدام زبان برنامهنویسی شروع کنم؟» و پاسخ همیشه پایتون است. اینگونه بوده و تا جایی که بتوان تصور کرد چنین خواهد ماند.

بسیار خوب واقعبین باشیم. پاسخ این سوال میتواند (و خواهد) بسته به اهداف شما متفاوت باشد. با این حال حقیقت این است که پایتون همواره در صدر فهرست زبانها برای مبتدیان قرار دارد و دلیل خوبی هم دارد.
1. یادگیری آن آسان و قابل فهم است
پایتون بهترین زبان برنامهنویسی سطح بالا برای مبتدیان است. برخلاف سایر زبانها به شما اجازه میدهد بدون نیاز به پیکربندی پیچیده یا نگارش نحوی دشوار کد بنویسید و اجرا کنید. این زبان چندمنظوره است در صنایع مختلفی مانند علم داده توسعه وب و خودکارسازی بهطور گسترده استفاده میشود؛ و میزبان کتابخانهها و چارچوبهای قدرتمندی مانند Pandas و Flask است.
پایتون تنها ابزاری برای ساخت وبسایت یا خودکارسازی وظایف نیست؛ بلکه زبانی است که به علم داده یادگیری ماشین هوش مصنوعی توسعه وب خودکارسازی و بسیاری حوزههای دیگر قدرت میبخشد.
در چشمانداز فناوری (یا رشتههای علوم فناوری مهندسی و ریاضیات) که انعطافپذیری شغلی و قابلیت اشتغال بیش از پیش اهمیت دارد یادگیری پایتون دنیایی از فرصتها را پیش روی شما قرار میدهد.
همانطور که از این مثال پیداست نحو پایتون ساده و قابل درک است و همین امر آن را به زبانی عالی برای افرادی که تاکنون برنامهنویسی نکردهاند تبدیل میکند. پایتون از واژگانی شبیه به زبان انگلیسی استفاده میکند و نسبت به سایر زبانها قوانین نحوی پیچیدهتری ندارد.
با استفاده از پایتون میتوانید یک وظیفهی مشخص را با تعداد خطوط کمتری نسبت به سایر زبانهای برنامهنویسی انجام دهید.
مهمتر از همه این ویژگی به شما اجازه میدهد تا تمرکز خود را بر یادگیری مفاهیم پیچیدهتر برنامهنویسی مانند نوشتن توابع بگذارید بدون آنکه درگیر جزئیات خود زبان شوید.
2. این زبان چندمنظوره و پرکاربرد است.
پایتون توسط شرکتهایی مانند گوگل اینستاگرام و اسپاتیفای برای نوشتن الگوریتمهای پیشنهاددهندهی آنها استفاده میشود. همچنین در جامعهی علمی نیز برای انجام تحقیقات در زمینههایی مانند اخترشناسی بسیار محبوب است.
میتوان با اطمینان گفت که فارغ از اینکه در چه حوزهای فعالیت میکنید بهنحوی قادر خواهید بود از پایتون در پروژههای کاری یا شخصی خود بهره ببرید. از این رو یادگیری پایتون افقهای جدیدی را برای آیندهی شغلی و پروژههای شخصی شما خواهد گشود.
الف. کاربردهای صنعتی
در سالهای اخیر تأثیر پایتون بر هوش مصنوعی و یادگیری ماشین با نوآوریهایی در ابزارهای هوش مصنوعی مانند ChatGPT و GitHub Copilot که اکنون بر پایهی پایتون هستند بهطور فزایندهای در حال گسترش است. با این حال اهمیت آن بهعنوان یک زبان برنامهنویسی موضوع جدیدی نیست. پیتر نورویک مدیر مهندسی در گوگل گفته است:
«پایتون از همان ابتدای کار بخش مهمی از گوگل بوده و همچنان با رشد و تحول سیستم این نقش را ایفا میکند. امروزه دهها مهندس در گوگل از پایتون استفاده میکنند و ما بهدنبال افراد بیشتری با مهارت در این زبان هستیم.»
وبسایت Python.org فهرستی از داستانهای موفقیت در زمینهها و کاربردهای مختلفی را منتشر کرده که در آنها از این زبان برنامهنویسی استفاده شده است. گستردگی این فهرست نشان میدهد که پایتون به روشهای بیشماری قابل استفاده است.
ب. سازگاری
پایتون یک زبان برنامهنویسی چندسکویی است. این بدان معناست که کدی که در یک سیستمعامل مانند ویندوز مک لینوکس اندروید یا iOS نوشته شده میتواند بدون مشکل در سیستمعاملهای دیگر اجرا شود.
یکی دیگر از جنبههای مهم پایتون توانایی آن در اجرا به همراه سایر زبانهای برنامهنویسی است. چند نمونهی رایج از اجرای پایتون با زبانهای دیگر شامل Jython (ترکیب پایتون با جاوا) و CPython (ترکیب پایتون با زبان C) میباشد. این ترکیبها مزایای متعددی دارند.
برای مثال در برخی موارد Jython میتواند به دلیل بهرهگیری از بهینهسازیهای عملکرد ماشین مجازی جاوا (JVM) از پایتون استاندارد سریعتر باشد.
ج. متنباز
پایتون با مجوز متنبازی که از سوی دفتر تحقیقات علمی و صنعتی تأیید شده است طراحی شده تا بهصورت آزادانه مورد استفاده قرار گیرد و برای اهداف تجاری نیز قابل توزیع باشد.
اصطلاح «متنباز» به زبان برنامهنویسیای اطلاق میشود که در چارچوب یک پروتکل متنباز قرار میگیرد.
این بدان معناست که زبان دارای مجوز متنباز تحت حمایت حقوق مؤلف (کپیرایت) نیست و میتواند بر اساس شرایطی که در مفاد آن تعیین شده تغییر یافته یا توسعه یابد. بنیاد نرمافزار پایتون بهعنوان نهاد ناظر بر این مجوز عمل میکند.
3. دارای جامعه کاربری گسترده و شبکه پشتیبانی قوی است.
در حالیکه برنامهنویسی گاهی میتواند شبیه به فعالیتی انفرادی باشد اما حمایت جامعه یکی از بهترین ابزارهایی است که در اختیار خواهید داشت.
برنامهنویسان با استفاده از انجمنهای آنلاین گردهماییهای محلی و جامعه متنباز از موفقیتهای پیشینیان خود میآموزند و بر پایهی آنها توسعه میدهند. یکی از بزرگترین مزایای یادگیری پایتون برای مبتدیان پشتیبانی در دسترس و جامعه جهانی وسیع فعال در زمینه پایتون است.
پایتون بهدلیل ماهیت متنباز خود دارای پایگاه کاربری عظیمی است. افراد بسیاری بهطور مداوم در حال بهبود این زبان و کتابخانههای آن هستند. این بدان معناست که اگر با مشکلی مواجه شوید یا سوالی داشته باشید منابع و افراد زیادی برای کمک در اختیار شما خواهند بود.
برای مثال Stack Overflow بزرگترین جامعه آنلاین برای توسعهدهندگان است که بهمنظور یادگیری اشتراک دانش برنامهنویسی و ساخت مسیر شغلی در زبانهای مختلف از جمله پایتون فعالیت میکند. نمودار زیر نشان میدهد که جامعه پایتون در این پلتفرم در طول سالها تا چه اندازه رشد داشته است.
در گزارش اکتبر 2022 مشخص شد که پایتون همچنان دومین زبان برنامهنویسی پرکاربرد در GitHub باقی مانده است. جالب آنکه استفاده از پایتون بهصورت سالانه بیش از 22 درصد افزایش یافته و در سال 2022 بیش از چهار میلیون توسعهدهنده در GitHub از آن استفاده کردهاند.
4. برای ساخت برنامههای واقعی عالی است.
با پایتون حتی اگر مبتدی باشید میتوانید بلافاصله شروع به ساخت برنامههای کاربردی مفید کنید. برخی از کاربردهای واقعی پایتون عبارتند از:
الف. پایتون در توسعه وب
توسعه وب شامل تمام فعالیتهای مربوط به ساخت وبسایتها و نرمافزارهای مبتنی بر وب میشود. هر وبسایتی از دو بخش تشکیل شده است: بخش سمت کاربر که کد در مرورگر اینترنتی رایانه شما اجرا میشود و بخش سمت سرور که کد در خود وبسایت اجرا میگردد.
بدون نیاز به یادگیری زبان سمت کاربر مانند JavaScript میتوانید با استفاده از چارچوبهای توسعه وب در پایتون بهسرعت و بهصورت مؤثر برنامههای وب پویا ایجاد کنید. آموزش جنگو به همین منظور است. جنگو فریم ورک توسعه سایت است.
ب. پایتون در تحلیل داده
تحلیل داده با هدف یافتن اطلاعات مفید نتیجهگیری آگاهانه و پشتیبانی از تصمیمگیری از طریق بررسی پاکسازی تبدیل یا مدلسازی داده انجام میشود. تحلیل داده به روشهای گوناگونی صورت میگیرد و در حوزههایی مانند کسبوکار علوم و علوم اجتماعی مورد استفاده قرار میگیرد.
تحلیل داده در چشمانداز اقتصادی امروز نقش بسیار مهمی ایفا میکند و به کسبوکارها کمک میکند تا تصمیمات بهتری بگیرند و بهرهوری بیشتری داشته باشند. پایتون دارای مجموعهای از کتابخانهها مانند numpy pandas و matplotlib است که بهطور خاص برای انجام تحلیل داده بهصورت کارآمد طراحی شدهاند.
3. جامعه بزرگ و شبکه پشتیبانی
اگرچه گاهی اوقات برنامهنویسی ممکن است بهنظر یک فعالیت انفرادی بیاید پشتیبانی از سوی جامعه یکی از بهترین ابزارهایی است که همیشه خواهید داشت.
برنامهنویسان از طریق انجمنهای آنلاین گردهماییهای محلی و جامعه متنباز به یادگیری و ساخت بر اساس موفقیتهای پیشینیان خود ادامه میدهند. یکی از بزرگترین مزایای یادگیری پایتون برای مبتدیان پشتیبانی موجود و جامعه بزرگ جهانی افرادی است که با پایتون کار میکنند.
پایتون به دلیل برچسب متنباز خود کاربران زیادی دارد. بسیاری از مشارکتکنندگان بهطور مداوم در حال کار بر روی بهبود زبان و کتابخانههای آن هستند. این بدین معناست که اگر با مشکلی مواجه شدید یا سوالی داشتید افراد و منابع زیادی برای کمک به شما در دسترس هستند.
برای مثال Stack Overflow بزرگترین جامعه آنلاین برای توسعهدهندگان است تا بتوانند یاد بگیرند دانش برنامهنویسی خود را به اشتراک بگذارند و حرفهی خود را در زبانهای مختلف از جمله پایتون بسازند. نمودار زیر نشان میدهد که چگونه جامعه پایتون در این پلتفرم در طول سالها بهطور چشمگیری رشد کرده است.
گزارش اکتبر 2022 نشان داد که پایتون همچنان دومین زبان برنامهنویسی پرکاربرد در GitHub است. جالب است که استفاده از پایتون سال به سال بیش از 22 درصد رشد کرده است و بیش از چهار میلیون توسعهدهنده در GitHub در طول سال 2022 از آن استفاده کردهاند.
4. پایتون برای ساخت برنامههای دنیای واقعی عالی است.
با پایتون حتی اگر مبتدی باشید میتوانید بلافاصله شروع به ساخت برنامههای مفید کنید. برخی از برنامههای دنیای واقعی که از پایتون استفاده میکنند عبارتند از:
الف. پایتون برای توسعه وب
توسعه وب تمام فعالیتهای مربوط به ساخت وبسایتها و برنامههای کاربردی نرمافزاری مبتنی بر وب را پوشش میدهد. هر وبسایتی از دو قسمت تشکیل شده است: سمت مشتری که کد را از مرورگر اینترنت کامپیوتر شما اجرا میکند و سمت سرور جایی که کد در آن وبسایت اجرا میشود.
بدون نیاز به یادگیری زبان سمت مشتری مانند جاوااسکریپت میتوانید از پایتون برای ایجاد سریع و مؤثر برنامههای وب پویا با استفاده از چارچوبهای وب استفاده کنید.
ب. پایتون برای تحلیل دادهها
تحلیل دادهها بهدنبال یافتن اطلاعات مفید اطلاعرسانی به نتایج و پشتیبانی از تصمیمگیری از طریق بررسی پاکسازی تبدیل یا مدلسازی دادهها است. راههای مختلفی برای انجام تحلیل دادهها وجود دارد و این روشها در حوزههایی مانند کسبوکار علم یا علوم اجتماعی استفاده میشوند.
تحلیل دادهها نقش اساسی در چشمانداز اقتصادی امروز ایفا میکند و به کسبوکارها کمک میکند تا تصمیمات بهتری بگیرند و کارآمدتر باشند. پایتون دارای مجموعهای از کتابخانهها مانند numpy pandas و matplotlib است که بهطور خاص برای کمک به تحلیل دادهها بهصورت کارآمد ساخته شدهاند.
ج. پایتون در امور مالی
فناوری مالی (FinTech) فرآیند ارائه و استفاده از خدمات مالی را بهصورت خودکار و بهبود یافته انجام میدهد. این فناوری از فناوریهای موجود در پرتالهای بانکداری آنلاین شما بهعنوان بخشی از خدمات بانکی تا کاربردهای بلاکچین را شامل میشود.
امروزه فینتک در تمامی حوزههای مالی از جمله مدیریت سرمایهگذاری بانکداری آموزش و جمعآوری سرمایه بهکار میرود. پایتون در ابزارهای تحلیل مالی برای مصورسازی دادهها و انجام تحلیلهای آماری پیچیده و همچنین در پلتفرمهای معاملات سهام برای خودکارسازی خرید و فروش سهام مورد استفاده قرار میگیرد. این مقاله مفید درباره پروژهها و موارد استفاده پایتون در فینتک منبعی عالی برای کسب اطلاعات بیشتر درباره کاربردهای پایتون در این حوزه است.
5. منابع و آموزشهای فراوانی در دسترس است.
تقاضا برای مهارتهای برنامهنویسی با پایتون در سالهای اخیر بهطور مداوم در حال افزایش بوده است. در سالهای 2023 و 2024 پایتون محبوبترین زبان انتخابی توسعهدهندگان در مواقعی بود که گزینههای متعددی پیش روی آنها قرار داشت.
از اینرو منابع و آموزشهای فراوانی بهصورت آنلاین در دسترس هستند. از ویدئوهای آموزشی گرفته تا چالشهای تعاملی برنامهنویسی راههای بیشماری وجود دارد که میتوانید بهصورت مستقل با سرعت دلخواه و بدون هزینه بالا پایتون را بیاموزید.
منابع رایگان میتوانند شامل آموزشهای گامبهگام دورههای کوتاهمدت انجمنهای آنلاین و مستندات رسمی پایتون باشند که به شما در آغاز مسیر یادگیری این زبان کمک میکنند. همچنین چالشهای برنامهنویسی و مسابقاتی وجود دارند که انگیزه شما را حفظ خواهند کرد.
دورهی «100 روز کد: بوتکمپ کامل پایتون حرفهای» از دکتر آنجلا یو در پلتفرم Udemy بهترین منبع برای آغاز یادگیری پایتون است. توضیحات عمیق و برنامه درسی این دوره بینظیر است.
من این دوره را به تمام توسعهدهندگان تازهکار توصیه میکنم تا پیش از پیوستن به بوتکمپ ما (علم داده یا فولاستک) و ورود جدی به کاربردهای حرفهای آن را بگذرانند.
البته شما میتوانید مستقیماً در بوتکمپ ما ثبتنام کرده و بلافاصله شروع کنید ــ این انتخاب با شماست.
6. پایتون با فناوریهای آینده سازگار است.
یکی از ویژگیهای برجسته پایتون سازگاری آن با آینده و فناوریهای نوظهور است که آن را به گزینهای ممتاز برای توسعهدهندگانی تبدیل میکند که بهدنبال حفظ جایگاه خود در دنیای فناوری هستند.
الف. هوش مصنوعی و یادگیری ماشین
کتابخانههایی مانند TensorFlow Keras و PyTorch ابزارهای قدرتمندی برای ساخت مدلهای هوش مصنوعی فراهم میکنند در حالی که Scikit-learn وظایف مربوط به تحلیل داده و یادگیری ماشین را ساده میسازد.
نحو ساده پایتون به توسعهدهندگان این امکان را میدهد که بدون نگرانی درباره پیچیدگیهای زبانهای سطح پایین بر ساخت الگوریتمهای پیشرفته تمرکز کنند.
پیشرفتهای جدید در حوزه هوش مصنوعی مانند یادگیری عمیق و شبکههای عصبی بهاحتمال زیاد همچنان با استفاده از پایتون توسعه خواهند یافت؛ چرا که این زبان انعطافپذیر بوده و از کتابخانههای پشتیبان برخوردار است.
ب. علم داده و کلانداده
در دنیای امروز داده با سرعتی بیسابقه تولید میشود و شرکتها مشتاقاند از آن برای استخراج بینش بهره بگیرند.
اکوسیستم گسترده کتابخانههای پردازش داده در پایتون از جمله Pandas و NumPy این زبان را به گزینهای ایدهآل برای مدیریت تحلیل و مصورسازی کلانداده تبدیل کرده است.
نقش پایتون در علم داده با افزایش وابستگی صنایع به تحلیل داده و تصمیمگیری مبتنی بر دادهها رو به رشد خواهد بود.
ج. اینترنت اشیاء (IoT)
چارچوبهای سبکوزنی مانند MicroPython و CircuitPython به شما این امکان را میدهند تا با میکروکنترلرها و سامانههای نهفته کار کنید. این چارچوبها اجازه میدهند کد پایتون بر روی دستگاههای کوچک و کممصرف اجرا شود؛ دستگاههایی که ستون فقرات شبکههای اینترنت اشیاء را تشکیل میدهند.
د. توسعه بلاکچین
سادگی پایتون در کنار کتابخانههایی مانند PyCryptodome برای عملکردهای رمزنگاری آن را به گزینهای مناسب برای توسعه برنامههای غیرمتمرکز (DApps) و ایجاد قراردادهای هوشمند تبدیل کرده است.
در واقع بسیاری از پروژههای بلاکچین از جمله Ethereum ابزارها و چارچوبهایی مبتنی بر پایتون دارند که توسعهدهندگان میتوانند از آنها برای تعامل با شبکه بلاکچین استفاده کنند.
منصفانه بخواهیم بگوییم اینها تنها نگاهی اجمالی به تواناییهای پایتون بودند. این زبان بسیار قدرتمندتر و کاربردیتر از آن چیزی است که در این مقاله مطرح شد. دامنه کاربرد آن همچنان در حال گسترش است و حوزههایی مانند رباتیک خودکارسازی و حتی رایانش کوانتومی را نیز در بر میگیرد.