گرفتن فرزند از بهزیستی
گرفتن فرزند از بهزیستی فرآیندی قانونی و حمایتی است که به کودکان بی سرپرست و بدسرپرست فرصت یافتن خانواده ای پایدار و عاشق را می دهد. این مسیر، مستلزم رعایت شرایط مشخص و طی کردن مراحل اداری، مددکاری و روانشناختی است تا سرپرستی کودک به بهترین شکل ممکن انجام شود.
فرزندخواندگی، اقدامی عمیق و مسئولانه است که می تواند زندگی یک کودک و یک خانواده را به شکلی بنیادین متحول سازد. سازمان بهزیستی کشور، به عنوان نهاد اصلی متولی این امر، نقش کلیدی در تسهیل و نظارت بر این فرآیند ایفا می کند. هدف از این مقاله، ارائه راهنمایی جامع و کاربردی برای تمامی متقاضیانی است که در مسیر گرفتن فرزند از بهزیستی قدم گذاشته اند. این راهنما، با پوشش تمامی جوانب قانونی، اجتماعی، مالی و روانشناختی، ابهامات را برطرف کرده و به متقاضیان کمک می کند تا با آمادگی کامل و دیدی واقع بینانه، این مرحله مهم از زندگی خود را آغاز کنند.
آشنایی با ابعاد فرزندخواندگی از طریق بهزیستی
فرزندخواندگی، فراتر از یک تصمیم شخصی، فرآیندی است که تحت نظارت نهادهای قانونی و حمایتی انجام می شود. درک صحیح این مفهوم و شناخت نقش سازمان بهزیستی، اولین گام در این مسیر است.
مفهوم فرزندخواندگی و نقش سازمان بهزیستی
فرزندخواندگی به معنای پذیرش قانونی و رسمی سرپرستی کودکی است که از نظر بیولوژژیکی با سرپرست یا سرپرستان خود ارتباطی ندارد. این فرآیند حقوقی، تمامی حقوق و وظایف والدین طبیعی را به سرپرستان جدید منتقل می کند و کودک را از نظر قانونی، فرزند آن ها محسوب می سازد. قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست، چارچوب قانونی این فرآیند را در ایران مشخص می کند.
سازمان بهزیستی کشور، نهاد اصلی ناظر و مجری فرآیند فرزندخواندگی است. وظیفه این سازمان، حمایت از کودکان فاقد سرپرست مؤثر و بدسرپرست و تلاش برای یافتن خانواده ای مناسب برای آن هاست. این نظارت شامل بررسی دقیق صلاحیت متقاضیان، انجام فرآیندهای مددکاری و روانشناختی و اطمینان از رفاه و آینده کودک در خانواده جدید است.
تفاوت فرزندخواندگی با سایر انواع سرپرستی، مانند امین موقت، در دائمی بودن و جامعیت آن است. در فرزندخواندگی، تمامی حقوق و وظایف والدین (از جمله نام خانوادگی، نفقه، تربیت و تا حدی ارث) به سرپرستان منتقل می شود، در حالی که در امین موقت یا نگهداری موقت، این حقوق و مسئولیت ها محدودتر و اغلب موقتی است و ارتباط قانونی کودک با والدین بیولوژیکی قطع نمی شود.
اولویت های سازمان بهزیستی برای واگذاری فرزند
سازمان بهزیستی برای واگذاری کودکان به خانواده های متقاضی، اولویت بندی مشخصی را بر اساس قانون و بخشنامه های داخلی تعیین کرده است. این اولویت بندی با هدف تأمین بهترین شرایط برای کودکان و تسریع در روند فرزندپذیری انجام می شود.
اولویت بندی متقاضیان به شرح زیر است:
- اولویت اول: زوجین فاقد فرزند. این گروه، بالاترین اولویت را برای گرفتن فرزند از بهزیستی دارند.
- اولویت دوم: زنان و دختران مجرد بالای ۳۰ سال. این افراد تحت عنوان سرپرست منحصر می توانند برای پذیرش فرزند اقدام کنند.
- اولویت سوم: زوجین دارای فرزند. این گروه در اولویت های بعدی قرار می گیرند و شرایط خاصی برای آن ها در نظر گرفته شده است.
دلایل این اولویت بندی عمدتاً بر اساس نیاز کودک به یک خانواده کامل و همچنین فراهم آوردن فرصت های بیشتر برای افرادی است که از نعمت فرزند بیولوژیکی محروم بوده اند. در اولویت اول، زوجینی که پس از گذشت حداقل پنج سال از ازدواجشان صاحب فرزند نشده اند، در صدر قرار می گیرند. این امر به دلیل نیاز عاطفی و اجتماعی آن ها به داشتن فرزند و همچنین تأکید قانون بر تشکیل خانواده و سرپرستی از کودکان نیازمند است. زنان مجرد بالای ۳۰ سال نیز با توجه به توانایی ها و شرایط خاص خود، می توانند به عنوان سرپرست منحصر برای فرزندان دختر اقدام کنند. در نهایت، زوجینی که خود فرزند بیولوژیکی دارند اما تمایل به پذیرش فرزند بیشتر دارند، در اولویت سوم قرار می گیرند، با این شرط که پذیرش فرزندخوانده با وضعیت فرزندان بیولوژیکی آن ها سازگاری داشته باشد.
شرایط عمومی و اختصاصی متقاضیان گرفتن فرزند از بهزیستی
فرآیند فرزندخواندگی نیازمند احراز شرایط مشخصی در متقاضیان است که تضمین کننده رفاه و آینده کودک خواهد بود. این شرایط به دو دسته عمومی و اختصاصی تقسیم می شوند.
الزامات عمومی برای تمامی متقاضیان
تمامی افرادی که قصد گرفتن فرزند از بهزیستی را دارند، بدون در نظر گرفتن وضعیت تأهل یا داشتن فرزند بیولوژیکی، باید دارای شرایط عمومی زیر باشند:
- تابعیت ایرانی: متقاضیان باید دارای تابعیت جمهوری اسلامی ایران باشند.
- اعتقاد به یکی از ادیان رسمی کشور: متقاضیان باید به یکی از ادیان رسمی شناخته شده در قانون اساسی (اسلام، مسیحیت، یهودیت، زرتشت) معتقد باشند و به انجام واجبات دینی و ترک محرمات مقید باشند.
- صلاحیت اخلاقی و عدم سوءپیشینه کیفری: بررسی صلاحیت اخلاقی متقاضیان و اطمینان از نداشتن سابقه محکومیت کیفری مؤثر، بخش مهمی از فرآیند است. این امر از طریق استعلامات قضایی و گزارش مددکاری انجام می شود.
- سلامت جسمی و روانی: متقاضیان نباید مبتلا به بیماری های صعب العلاج، واگیردار یا بیماری های روانی حاد باشند که توانایی نگهداری و تربیت کودک را مختل کند. عدم اعتیاد به مواد مخدر، روانگردان و الکل نیز از شروط اساسی است. گواهی سلامت جسمی و روانی از مراجع معتبر و آزمایش های لازم در این خصوص اخذ می گردد.
- تمکن مالی کافی: این شرط، به معنای توانایی تأمین نیازهای اولیه و رفاهی کودک است. برخلاف تصور رایج، تمکن مالی به معنای تملیک فوری ملک یا دارایی های کلان نیست. سازمان بهزیستی با اخذ تعهد کتبی مبنی بر تملیک بخشی از اموال در آینده به نفع فرزندخوانده، این شرط را تسهیل کرده است. مهم توانایی تأمین زندگی معمولی و با کیفیت برای کودک در بلندمدت است. بسیاری از خانواده های مستأجر نیز با احراز سایر شرایط، موفق به فرزندپذیری شده اند.
- دارا بودن بیمه پایه: متقاضیان باید دارای بیمه پایه (مانند بیمه تأمین اجتماعی، خدمات درمانی و…) باشند تا بتوانند فرزندخوانده را تحت پوشش بیمه خود قرار دهند.
- شرط سنی: حداقل سن یکی از متقاضیان (در مورد زوجین) یا خود فرد (در مورد زنان مجرد) باید ۳۰ سال باشد. حداکثر سن نیز باید با رعایت تناسب سنی با کودک باشد و به گونه ای نباشد که امکان تربیت و نگهداری کودک در طولانی مدت را تحت تأثیر قرار دهد.
سازمان بهزیستی بر این باور است که تمکن مالی برای فرزندخواندگی، بیش از آنکه به دارایی های ثابت و آنی محدود شود، به تعهد و توانایی تأمین رفاه و آینده ای باثبات برای کودک در بلندمدت اشاره دارد.
شرایط ویژه برای گروه های مختلف متقاضی
علاوه بر شرایط عمومی، هر یک از گروه های متقاضی (زوجین فاقد فرزند، زنان مجرد، زوجین دارای فرزند) باید شرایط اختصاصی مربوط به خود را نیز احراز کنند:
زوجین فاقد فرزند
این گروه که در اولویت نخست قرار دارند، علاوه بر شرایط عمومی، باید یکی از دو شرط زیر را دارا باشند:
- گذشت حداقل ۵ سال از تاریخ عقد دائم آن ها و عدم فرزندآوری در این مدت.
- ارائه گواهی پزشکی قانونی مبنی بر عدم توانایی زوجین برای فرزنددار شدن، حتی اگر کمتر از ۵ سال از ازدواجشان گذشته باشد. این گواهی به تسریع فرآیند کمک می کند.
زنان و دختران مجرد بالای ۳۰ سال
زنان مجرد بالای ۳۰ سال می توانند تحت عنوان سرپرست منحصر برای پذیرش فرزند اقدام کنند. شرایط اختصاصی برای این گروه شامل موارد زیر است:
- امکان سرپرستی فقط برای فرزند دختر زیر ۱۶ سال را دارند. این محدودیت سنی و جنسیتی، به جز در مواردی که متقاضی قصد پذیرش خواهر یا برادرزاده، خواهرزاده یا نوه خود را داشته باشد، اعمال می شود.
- ضرورت داشتن مسکن مستقل، اعم از ملکی یا استیجاری. در صورتی که متقاضی با اعضای خانواده خود زندگی می کند و مسکن مستقل ندارد، پذیرش درخواست منوط به بررسی دقیق امکانات رفاهی و وضعیت کلی خانواده خواهد بود.
زوجین دارای فرزند
زوجینی که خود فرزند بیولوژیکی دارند و تمایل به گرفتن فرزند از بهزیستی را دارند، باید شرایط زیر را رعایت کنند:
- رعایت تناسب سنی میان فرزندخوانده و کودک یا کودکان بیولوژژیکی متقاضیان اهمیت دارد تا تعادل روانی در خانواده حفظ شود.
- در صورتی که متقاضیان دارای سه فرزند بیولوژیکی باشند که با آن ها زندگی می کنند، صرفاً درخواست فرزندخواندگی یک کودک دیگر پذیرفته می شود. مگر در شرایطی که کودکان مورد درخواست، خواهر و برادر باشند و خانواده قصد پذیرش همزمان آن ها را داشته باشد.
مراحل گام به گام ثبت نام و پیگیری فرزندخواندگی در بهزیستی
فرآیند گرفتن فرزند از بهزیستی شامل مراحل مشخص و گام به گامی است که از ثبت نام اولیه در سامانه آغاز و تا اخذ حکم سرپرستی دائم ادامه می یابد. آگاهی از این مراحل برای متقاضیان ضروری است.
سامانه ثبت نام فرزندخواندگی بهزیستی (adoption.behzisti.net)
در سال های اخیر و با گسترش دولت الکترونیک، سازمان بهزیستی نیز برای تسهیل و تسریع فرآیند ثبت نام و پیگیری فرزندخواندگی، سامانه ای آنلاین را راه اندازی کرده است. این سامانه به آدرس adoption.behzisti.net، نقطه آغازین برای تمامی متقاضیان فرزندخواندگی است.
این سامانه به متقاضیان امکان می دهد تا بدون نیاز به مراجعه حضوری اولیه، اطلاعات خود را ثبت کرده و مدارک لازم را بارگذاری نمایند. برای شروع، لازم است یک حساب کاربری ایجاد شود. ایجاد حساب کاربری با وارد کردن شماره تلفن همراه و انتخاب رمز عبور صورت می گیرد. این بستر الکترونیکی، روند اداری را شفاف تر و در دسترس تر می سازد.
آماده سازی مدارک لازم برای ثبت نام فرزندخواندگی
تهیه و آماده سازی مدارک کامل و دقیق، گامی حیاتی در فرآیند ثبت نام است. نقص در مدارک می تواند موجب تأخیر طولانی در رسیدگی به پرونده شود.
مدارک اصلی مورد نیاز برای ثبت نام فرزندخواندگی عبارتند از:
- کارت ملی و شناسنامه تمامی متقاضیان.
- کارت پایان خدمت یا کارت معافیت از خدمت برای آقایان.
- سند یا قباله ازدواج دائم زوجین متقاضی.
- گواهی اشتغال به کار یا هر مدرک مثبته درآمدی (مانند حکم کارگزینی، فیش حقوقی، پروانه کسب) برای اثبات تمکن مالی.
- برای زوجین فاقد فرزند، گواهی پزشک متخصص زنان و زایمان و گواهی پزشکی قانونی مبنی بر عدم توانایی فرزندآوری.
- گواهی سلامت جسمی و روانی از پزشک معتمد بهزیستی و آزمایش های مربوط به عدم اعتیاد و بیماری های واگیر.
- تصاویر برابر اصل شده از کلیه مدارک فوق.
لازم است متقاضیان از برابر اصل بودن تمامی مدارک بارگذاری شده در سامانه اطمینان حاصل کنند تا از هرگونه وقفه در فرآیند جلوگیری شود.
راهنمای گام به گام ثبت نام اینترنتی در سامانه
ثبت نام اینترنتی در سامانه فرزندخواندگی بهزیستی (adoption.behzisti.net) شامل چندین مرحله است که باید با دقت و به ترتیب انجام شود:
- جستجوی آدرس سامانه: در مرورگر اینترنتی خود، آدرس adoption.behzisti.net را جستجو کرده و وارد صفحه اصلی سامانه شوید.
- کلیک بر روی گزینه ثبت نام: پس از ورود به سامانه، بر روی دکمه ثبت نام کلیک کنید.
- مطالعه قوانین و مقررات: صفحه جدیدی باز می شود که شامل قوانین و مقررات فرزندخواندگی است. پس از مطالعه دقیق، گزینه مطالعه و با اطلاع از محتوا قبول کردم را انتخاب کنید.
- انتخاب کشور محل زندگی: در این مرحله، کشور محل زندگی خود را انتخاب نمایید.
- تعیین نوع خانواده: نوع خانواده خود را مشخص کنید (زوجین بدون فرزند، دختران و زنان بدون شوهر، یا زن و شوهر دارای فرزند).
- ورود شماره همراه و رمز عبور: شماره تلفن همراه خود را به همراه یک رمز عبور انتخابی در کادرهای مربوطه وارد کرده و دکمه مرحله بعد را بزنید.
- تایید کد چهار رقمی: یک کد چهار رقمی به شماره همراه شما ارسال می شود. این کد را در کادر مربوطه وارد کرده و مرحله بعد را انتخاب کنید.
- انتخاب استان و شهرستان: استان و شهرستان محل زندگی خود را انتخاب کرده و مجدداً دکمه مرحله بعد را کلیک کنید.
- ورود اطلاعات هویتی و درآمدی: اطلاعات هویتی (نام و نام خانوادگی، کد ملی، دین) و میزان درآمد خود را در کادرهای مربوطه وارد نمایید.
- وارد کردن اطلاعات اقامتی و دریافت کد پیگیری: در مرحله پایانی، اطلاعات اقامتی شامل آدرس و کد پستی را وارد کرده و با زدن دکمه مرحله بعد، کد پیگیری دریافت کنید. حفظ این کد برای پیگیری های بعدی ضروری است.
فرآیندهای پس از ثبت نام اولیه
پس از اتمام ثبت نام اینترنتی و بارگذاری مدارک، پرونده شما وارد مراحل بررسی و ارزیابی می شود:
- مصاحبه اولیه: همکاران بهزیستی در اولین فرصت با شما تماس گرفته و برای یک جلسه مصاحبه اولیه حضوری دعوت می کنند. در این جلسه، اطلاعات ارائه شده بررسی و سوالاتی پیرامون انگیزه و آمادگی شما برای فرزندخواندگی مطرح می شود.
- بازدید منزل و گزارش مددکاری: کارشناسان مددکاری بهزیستی از منزل متقاضیان بازدید کرده و گزارشی جامع از وضعیت اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، اخلاقی و مذهبی خانواده تهیه می کنند. هدف، ارزیابی محیطی است که کودک قرار است در آن رشد کند.
- معرفی به کمیته تخصصی فرزندخواندگی: پس از تکمیل گزارش مددکاری و بررسی های اولیه، پرونده به کمیته تخصصی فرزندخواندگی ارجاع داده می شود. این کمیته با بررسی تمامی جوانب، تصمیم گیری نهایی را انجام می دهد.
- دوره های مشاوره روانشناختی: فرآیند مشاوره روانشناختی در سه مرحله انجام می شود:
- مشاوره اولیه در مراحل تشکیل پرونده.
- مشاوره قبل از کمیته به منظور بررسی روانشناختی خانواده و ایجاد زمینه مناسب روانی.
- مشاوره در دوره شش ماهه آزمایشی سرپرستی.
این مشاوره ها برای آمادگی هرچه بیشتر خانواده و کودک بسیار حیاتی هستند.
- اخذ حکم سرپرستی موقت و دائم: در صورت تأیید صلاحیت، ابتدا حکم سرپرستی موقت به مدت شش ماه صادر می شود. پس از این دوره آزمایشی و در صورت رضایت بخش بودن شرایط، حکم سرپرستی دائم از سوی دادگاه صادر خواهد شد.
نحوه پیگیری درخواست فرزندخواندگی
متقاضیان می توانند وضعیت پرونده فرزندخواندگی خود را به صورت آنلاین و از طریق سامانه بهزیستی پیگیری کنند.
- مراجعه به سامانه و کلیک بر روی پیگیری پرونده: مجدداً به آدرس adoption.behzisti.net مراجعه کرده و این بار بر روی گزینه پیگیری پرونده کلیک نمایید.
- ورود شماره موبایل و رمز عبور: شماره تلفن همراه و رمز عبوری که در هنگام ثبت نام ایجاد کرده اید را در کادرهای مربوطه وارد کنید.
- مشاهده وضعیت پرونده: پس از ورود به حساب کاربری، می توانید وضعیت فعلی پرونده خود را مشاهده و از مراحل پیشرفت آن مطلع شوید.
مدت زمان تقریبی انتظار برای گرفتن فرزند از بهزیستی می تواند متغیر باشد و به عوامل مختلفی بستگی دارد. یکی از مهم ترین این عوامل، تقاضای بالای متقاضیان برای فرزندان دختر در سنین پایین (به خصوص ۲ تا ۵ سال) است. این تقاضای نابرابر در مقایسه با تعداد تقریباً مساوی کودکان دختر و پسر در مراکز بهزیستی، می تواند به طولانی شدن صف انتظار منجر شود. انعطاف پذیری متقاضیان در مورد جنسیت و سن کودک، می تواند روند فرزندپذیری را تسریع کند.
جنبه های مالی و حقوقی در فرآیند گرفتن فرزند از بهزیستی
فرزندخواندگی، علاوه بر جنبه های عاطفی و اجتماعی، ابعاد مالی و حقوقی مهمی نیز دارد که آگاهی از آن ها برای متقاضیان ضروری است.
هزینه های مرتبط با فرزندخواندگی
بسیاری از متقاضیان نگران هزینه های مربوط به گرفتن فرزند از بهزیستی هستند. لازم به ذکر است که ثبت نام اولیه و رسیدگی به درخواست فرزندخواندگی در سازمان بهزیستی کاملاً رایگان است و نیازی به پرداخت هیچ هزینه ای برای ثبت درخواست نیست.
با این حال، فرزندخواندگی شامل برخی هزینه های غیرمستقیم و تعهدات مالی آتی است که متقاضیان باید به آن ها توجه داشته باشند:
- تعهد به تملیک اموال: همانطور که پیشتر ذکر شد، یکی از شرایط فرزندخواندگی، ارائه تعهد کتبی مبنی بر تملیک بخشی از اموال به نفع فرزندخوانده در آینده است. این تعهد برای تضمین پشتوانه مالی کودک در طولانی مدت صورت می گیرد و معمولاً شامل ثبت یک وصیت نامه یا انتقال بخشی از دارایی ها به نام کودک در زمان مناسب می شود.
- بیمه تکمیلی و پوشش درمانی: متقاضیان باید توانایی مالی لازم برای پوشش بیمه پایه و در صورت لزوم، بیمه تکمیلی فرزندخوانده را داشته باشند تا تمامی نیازهای درمانی و بهداشتی او تأمین شود.
- هزینه های نگهداری و تربیت کودک: این بخش شامل تمامی هزینه های روزمره زندگی کودک از جمله خوراک، پوشاک، تحصیل، تفریح، بهداشت و درمان است. تمکن مالی متقاضی باید به اندازه ای باشد که بتواند زندگی استاندارد و با کیفیتی را برای فرزندخوانده فراهم آورد.
حقوق فرزندخوانده و تعهدات سرپرستان
پس از صدور حکم سرپرستی دائم، فرزندخوانده از حقوقی مشابه فرزندان بیولوژیکی برخوردار می شود و سرپرستان نیز تعهدات قانونی مشخصی در قبال او خواهند داشت.
حقوق فرزندخوانده شامل موارد زیر است:
- نام و شناسنامه: فرزندخوانده نام خانوادگی سرپرست یا سرپرستان را دریافت کرده و شناسنامه جدید برای او صادر می شود. در شناسنامه جدید، نام پدر و مادر جایگزین نام سرپرستان می شود.
- نفقه، تربیت و نگهداری: سرپرستان موظف به پرداخت نفقه، تربیت، آموزش و نگهداری از فرزندخوانده به بهترین نحو هستند. این تعهدات تا رسیدن کودک به سن قانونی یا حتی پس از آن (در صورت ادامه تحصیل یا نیاز) ادامه دارد.
- ارث: به طور پیش فرض، فرزندخوانده از سرپرستان خود ارث نمی برد، مگر اینکه سرپرستان با تملیک بخشی از اموال خود به نام او یا از طریق وصیت، این حق را برای او فراهم کرده باشند. تعهد تملیک اموال نیز در همین راستا صورت می گیرد.
- سایر حقوق: فرزندخوانده از تمامی حقوق شهروندی، حق داشتن مسکن، درمان و آموزش مانند سایر کودکان ایرانی برخوردار است.
تعهدات سرپرستان نیز شامل تمامی مسئولیت های قانونی و اخلاقی والدین در قبال فرزند خود می شود. در برخی موارد خاص و در صورت احراز شرایطی نظیر سوءرفتار، عدم صلاحیت اخلاقی، اعتیاد، یا عدم تمکن مالی کافی، حکم سرپرستی می تواند فسخ شود. مراجع قضایی با همکاری سازمان بهزیستی، مسئول نظارت بر حسن انجام این تعهدات هستند. همچنین، امکان تغییر نام خانوادگی فرزندخوانده وجود دارد و این امر با درخواست سرپرستان و تأیید مراجع قانونی انجام می پذیرد.
چالش ها، ملاحظات روانشناختی و توصیه های کلیدی
فرزندخواندگی فرآیندی پیچیده و چند وجهی است که چالش های خاص خود را به همراه دارد. آمادگی برای این چالش ها و توجه به ابعاد روانشناختی، می تواند به موفقیت این تجربه کمک شایانی کند.
دلایل تأخیر در فرآیند واگذاری فرزند
یکی از نگرانی های اصلی متقاضیان فرزندخواندگی، طولانی شدن فرآیند و مدت زمان انتظار است. این تأخیرها معمولاً دلایل ساختاری و آماری دارند:
- توازن جنسیتی و سنی کودکان موجود: در مراکز بهزیستی، تقریباً تعداد کودکان دختر و پسر با یکدیگر برابر است. اما اغلب متقاضیان، تمایل به پذیرش فرزند دختر و آن هم در سنین پایین (مثلاً ۲ تا ۵ سال) دارند. این عدم توازن بین عرضه و تقاضا، منجر به طولانی شدن صف انتظار برای این گروه از کودکان می شود.
- تعداد بالای متقاضیان: با افزایش آگاهی و فرهنگ سازی، تعداد خانواده های متقاضی فرزندخواندگی رو به افزایش است که این خود به طولانی تر شدن زمان انتظار دامن می زند.
- دقت در بررسی پرونده ها: فرآیند بررسی صلاحیت متقاضیان بسیار دقیق و زمان بر است تا از بهترین تطابق ممکن بین کودک و خانواده اطمینان حاصل شود. این دقت، به نفع کودک و تضمین کننده آینده اوست.
توصیه مهم برای متقاضیان این است که در انتخاب جنسیت و رده سنی کودک، انعطاف پذیری بیشتری از خود نشان دهند. پذیرش کودکان با سنین بالاتر یا فرزند پسر، می تواند فرآیند واگذاری را تسریع کند.
مواجهه با حقیقت فرزندخواندگی و ضرورت آگاهی بخشی به کودک
یکی از حساس ترین و مهم ترین جنبه های فرزندخواندگی، نحوه و زمان آگاهی دادن به کودک درباره وضعیت فرزندخواندگی اوست. این موضوع نیازمند رویکردی آگاهانه و حمایتی است.
اهمیت مشاوره روانشناسی در این زمینه بی اندازه است. مشاوران بهزیستی و متخصصان روانشناسی کودک، به خانواده ها کمک می کنند تا بهترین روش و مناسب ترین زمان را برای گفتن حقیقت انتخاب کنند. تجربه نشان داده است که پنهان کردن حقیقت در بلندمدت می تواند آسیب های روانی جدی برای کودک و خانواده ایجاد کند.
کارشناسان روانشناسی کودک تأکید دارند که گفتن حقیقت فرزندخواندگی به کودک در سنین مناسب و به روش صحیح، بنیان اعتماد و سلامت روانی او را تقویت می کند و از بروز بحران های هویتی در آینده پیشگیری می نماید.
به طور معمول، بازه سنی ۵ تا ۷ سالگی، یا هر زمانی که کودک توانایی درک مفاهیم پیچیده تر را پیدا می کند و سؤالاتی درباره ریشه های خود مطرح می نماید، زمان مناسبی برای شروع این گفتگو است. این فرآیند باید تدریجی، با زبانی ساده و محبت آمیز باشد و کودک احساس امنیت و پذیرش کند. آماده سازی خانواده و کودک توسط مشاورین قبل از این گفتگو، اهمیت زیادی دارد.
حمایت اجتماعی و فرهنگ سازی در فرزندخواندگی
خانواده های فرزندپذیر، نیاز به حمایت اجتماعی و فرهنگی جامعه دارند. متأسفانه گاهی کنجکاوی های بی مورد یا نگرش های نادرست اطرافیان، می تواند برای این خانواده ها چالش زا باشد.
یکی از شروط بهزیستی برای شروع مشاوره های فرزندپذیری این است که خانواده و اطرافیان نزدیک متقاضیان از ابتدا در جریان این اقدام قرار گیرند. این آگاهی اولیه، به ایجاد آمادگی ذهنی در اطرافیان کمک می کند و آن ها را برای همراهی و حمایت از خانواده فرزندپذیر آماده می سازد.
توصیه هایی برای اطرافیان:
- از پرسیدن سوالات خصوصی و کنجکاوی های بی مورد درباره جزئیات فرآیند فرزندخواندگی یا گذشته کودک پرهیز کنید.
- با احترام و محبت با کودک و خانواده رفتار کنید و از به کار بردن کلماتی که حس ترحم یا متفاوت بودن را القا کند، خودداری کنید.
- با پذیرش فرزندخوانده به عنوان عضوی جدایی ناپذیر از خانواده، به فرهنگ سازی و عادی سازی این پدیده کمک کنید.
خوشبختانه، فرهنگ سازی در سال های اخیر پیشرفت خوبی داشته و حس ترحم یا ورود به حریم خصوصی این خانواده ها کمتر شده است.
پذیرش کودکان با نیازهای خاص یا معلولیت
بخشی از کودکان موجود در مراکز بهزیستی، دارای نیازهای درمانی خاص، بیماری های مزمن یا معلولیت هستند. پذیرش این کودکان، اقدامی بسیار ارزشمند است و سازمان بهزیستی حمایت های ویژه ای را برای خانواده های داوطلب در نظر می گیرد.
تجربه نشان می دهد که بسیاری از خانواده ها با پذیرش این کودکان، زندگی با کیفیت و سرشار از عشقی را برای آن ها فراهم کرده اند و نتایج بسیار مطلوبی نیز حاصل شده است. آمارها نیز این موفقیت را تأیید می کنند. برای مثال، در استان تهران، تعداد قابل توجهی از فرزندخواندگان دارای نیاز به پیگیری درمان یا معلولیت، با موفقیت به خانواده ها واگذار شده اند که نشان دهنده فرهنگ غنی و نوعدوستی مردم ایران است. بهزیستی، مشاوره ها و حمایت های لازم را برای این خانواده ها فراهم می آورد.
نقش اورژانس اجتماعی (۱۲۳) در حمایت از کودکان
در صورت مشاهده کودکان رها شده، گمشده، یا کودکانی که در شرایط بدسرپرستی قرار دارند و صلاحیت نگهداری از آن ها توسط خانواده شان وجود ندارد، اقدام به موقع برای حمایت از آن ها حیاتی است.
از عموم مردم درخواست می شود که در چنین مواردی، حتماً با شماره ۱۲۳، که خط اورژانس اجتماعی سازمان بهزیستی است، تماس بگیرند. همچنین می توانند مراتب را به مراجع قضایی گزارش دهند. از این طریق، کودک به شیرخوارگاه ها یا مراکز زیرمجموعه بهزیستی منتقل شده و پس از طی مراحل قانونی و قضایی، در صورت لزوم، برای فرزندخواندگی سپرده خواهد شد. این اقدام، به حفظ سلامت و امنیت کودکان آسیب پذیر کمک شایانی می کند.
نتیجه گیری
گرفتن فرزند از بهزیستی، فرآیندی انسانی، قانونی و عمیقاً مؤثر است که به کودکان بی سرپرست و بدسرپرست، فرصت داشتن یک خانواده و آینده ای روشن را می بخشد. این مسیر، اگرچه مستلزم رعایت شرایط و طی مراحل اداری و روانشناختی است، اما پاداشی بس بزرگتر از چالش هایش در پی دارد. از احراز شرایط عمومی و اختصاصی متقاضیان تا ثبت نام در سامانه آنلاین بهزیستی، از آماده سازی مدارک تا مصاحبه ها و بازدیدهای مددکاری، هر گام با هدف تضمین بهترین سرنوشت برای کودک برداشته می شود.
آگاهی از جنبه های مالی، حقوقی و به ویژه ملاحظات روانشناختی، مانند اهمیت گفتن حقیقت فرزندخواندگی به کودک و نحوه تعامل با اطرافیان، می تواند این تجربه را برای خانواده ها و فرزندخوانده ها هرچه بیشتر موفقیت آمیز و سرشار از آرامش کند. حمایت جامعه و فرهنگ سازی در این زمینه نیز نقش بسزایی در تسهیل این امر خیر دارد. امید است با اطلاعات ارائه شده در این راهنما، متقاضیان گرامی با دیدی جامع تر و آمادگی کامل تر، قدم در این مسیر پربرکت گذاشته و آغوش گرم خانواده خود را به روی کودکی نیازمند بگشایند. برای کسب اطلاعات بیشتر و آغاز فرآیند، می توانید به سامانه فرزندخواندگی بهزیستی مراجعه فرمایید.