دیابت یک بیماری شایع است که در آن سطح قند خون به دلیل مشکل در تولید یا استفاده از انسولین بالا می رود. این بیماری نه تنها بر بدن تأثیر می گذارد بلکه می تواند سلامت دهان و دندان را هم به خطر بیندازد. مطالعات نشان داده اند افراد دیابتی بیشتر از دیگران با مشکلاتی مثل پوسیدگی دندان یا بیماری های لثه روبه رو می شوند. به همین دلیل توجه به بهداشت دهان برای این افراد بسیار مهم است. پژوهشگران معتقدند اگر بتوان با بررسی وضعیت دهان دیابت را زودتر تشخیص داد می توان با آموزش و پیشگیری از شدت گرفتن این بیماری جلوگیری کرد. این موضوع به ویژه در جوامعی که دسترسی به آزمایش های پیشرفته محدود است اهمیت بیشتری پیدا می کند.
از سوی دیگر حجم اطلاعات پزشکی روزبه روز بیشتر می شود و پزشکان به روش هایی نیاز دارند تا از این داده ها به بهترین شکل استفاده کنند. اینجا هوش مصنوعی وارد میدان می شود. ابزار های هوشمند می توانند الگو هایی را در داده ها پیدا کنند که شاید از چشم انسان پنهان بمانند. مثلاً با تحلیل وضعیت دندان ها و لثه ها می توان حدس هایی درباره سلامت کلی بدن زد. برای مثال می توان به کمک فناوری ارتباط بین سلامت دهان و دیابت را بهتر درک کرد و راهی ساده برای پیش بینی این بیماری پیدا نمود. چنین روشی می تواند هم برای افراد و هم برای سیستم های بهداشتی مفید باشد.
فرزاد فیروزی جهانتیغ از گروه مهندسی صنایع دانشگاه سیستان و بلوچستان به همراه دو همکار دیگر از همین دانشگاه تحقیقی انجام داده اند که در آن با ابزار های هوشمند به بررسی ارتباط بین وضعیت دهان و دندان و بیماری دیابت پرداخته اند. این گروه تلاش کرده است با استفاده از فناوری راهی برای پیش بینی احتمال ابتلا به دیابت پیدا کند. آنها داده هایی را از افراد سالم و دیابتی جمع آوری کرده اند و با تحلیل این اطلاعات به نتایج جالبی رسیده اند که می تواند در آینده به تشخیص زودهنگام این بیماری کمک کند.
برای این تحقیق پژوهشگران در سال های ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۰ از ۲۶۱ نفر (۱۳۱ نفر سالم و ۱۳۰ نفر دیابتی) اطلاعات جمع آوری کردند. آنها با استفاده از پرسشنامه پرونده پزشکی و معاینه وضعیت دهان و دندان این افراد را بررسی کردند. چیز هایی مثل سن جنسیت تعداد دندان های پوسیده کشیده شده و ترمیم شده و همین طور شاخص سلامت دهان در این مطالعه مدنظر قرار گرفت. سپس با کمک دو ابزار هوشمند به نام های «درخت تصمیم گیری» و «ماشین بردار پشتیبان» این اطلاعات تحلیل شدند. این ابزار ها مثل یک کارآگاه الگو هایی را در داده ها پیدا کردند که به پیش بینی وضعیت سلامتی افراد کمک می کند.
تحلیل ها بر اساس روش اول نشان دادند که اگر سن بیشتر از ۳۷ سال باشد و تعداد دندان های پوسیده کمتر از ۷ باشد و هیچ دندانی هم کشیده نشده باشد احتمال دیابتی بودن فرد به ۸۲ درصد می رسد. همچنین در افراد بالای ۳۷ سال با دندان کشیده شده و شاخص سلامت دهان خاص احتمال دیابت حتی به ۱۰۰ درصد هم می رسد. این نتایج نشان می دهند وضعیت دهان می تواند سرنخ های مهمی درباره دیابت بدهد.
همچنین دقت ابزار «ماشین بردار پشتیبان» هم حدود ۷۳ درصد بود که عدد قابل قبولی است. پژوهشگران به این نتیجه رسیدند که ابزار های هوشمند مثل درخت تصمیم گیری و ماشین بردار پشتیبان می توانند با بررسی سلامت دهان احتمال ابتلا به دیابت را پیش بینی کنند. این روش ساده و سریع می تواند به پزشکان و افراد کمک کند تا زودتر متوجه خطر دیابت شوند و اقدامات لازم را انجام دهند.
این یافته ها اهمیت آموزش بهداشت دهان را بیشتر نشان می دهند. تحقیقات نشان داده اند که افراد دیابتی نیاز به آموزش بیشتری درباره مراقبت از دهان خود دارند و همکاری بین پزشکان و دندان پزشکان می تواند در این زمینه مؤثر باشد.
روش پیش بینی ارائه شده در این پژوهش می تواند در جا هایی که امکانات پزشکی کم است به عنوان یک ابزار ساده و ارزان استفاده شود. اگر افراد بتوانند با نگاه به سبک زندگی و وضعیت دهان خود خطر دیابت را حدس بزنند قدم بزرگی در پیشگیری برداشته می شود.
درواقع این مطالعه نشان داد که فناوری می تواند راهی برای ساده تر کردن تشخیص بیماری ها باشد و طی آن تلاش شد روشی ارائه شود که هم دقیق باشد و هم به راحتی قابل استفاده. این موضوع می تواند در آینده به افراد کمک کند تا خودشان هم بخشی از سلامتشان را ارزیابی کنند.
قابل ذکر است این مطالعه در «فصلنامه تحقیق در علوم دندانپزشکی» منتشر شده که وابسته به دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی آزاد اسلامی تهران است. این نشریه محلی برای انتشار پژوهش های علمی در زمینه دندانپزشکی و سلامت است و نتایج این تحقیق را برای استفاده عموم و متخصصان در دسترس قرار داده است.