تفسیر ماده ۶۱۹ قانون مجازات اسلامی
ماده ۶۱۹ قانون مجازات اسلامی به مزاحمت ها و تعرضات صورت گرفته در اماکن عمومی و معابر علیه اطفال و زنان می پردازد. این ماده با هدف حمایت از قشر آسیب پذیر جامعه، برای مرتکبین مجازات حبس (دو تا شش ماه) و شلاق (تا ۷۴ ضربه) در نظر گرفته است که می تواند شامل توهین با الفاظ و حرکات خلاف شئون نیز باشد. این مقرره جنبه عمومی جرم دارد.
حمایت از کرامت انسانی و تضمین امنیت روانی و جسمانی افراد در فضای عمومی، از مهم ترین اهداف هر نظام حقوقی پیشرفته است. در جامعه ای که ارزش های اخلاقی و اجتماعی بر پایه احترام متقابل بنا نهاده شده، هرگونه رفتار ایذایی یا تعرض آمیز، به ویژه در قبال اقشار آسیب پذیر، نه تنها نقض حقوق فردی تلقی می شود بلکه نظم عمومی را نیز مختل می سازد. ماده ۶۱۹ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) دقیقاً با همین رویکرد و به منظور مقابله با رفتارهای هنجارشکنانه و ایجاد مزاحمت برای اطفال و زنان در اماکن عمومی و معابر به تصویب رسیده است. این ماده قانونی، ابزاری مهم برای تضمین حق آزادی و امنیت شهروندان در فضاهای عمومی محسوب می شود و برای مرتکبین چنین اعمالی، ضمانت اجرایی کیفری پیش بینی کرده است. در این بررسی، به تحلیل دقیق و جزءبه جزء ماده ۶۱۹ قانون مجازات اسلامی، ابعاد حقوقی، رویه های قضایی مرتبط و نکات کاربردی آن خواهیم پرداخت تا تصویری جامع و عملیاتی از این مقرره مهم ارائه شود.
مقدمه: اهمیت حمایت از حقوق اطفال و زنان در جامعه و قانون
وضع ماده ۶۱۹ قانون مجازات اسلامی، ریشه در یک فلسفه حقوقی عمیق و نیاز اجتماعی مبرم دارد. اطفال و زنان به عنوان دو گروه از آسیب پذیرترین اقشار جامعه، همواره در معرض خطرات و آزارهای بیشتری قرار دارند. این آسیب پذیری، نه فقط از لحاظ جسمانی، بلکه از جنبه های روانی و اجتماعی نیز حائز اهمیت است. قانون گذار با درک این واقعیت، به دنبال ایجاد چتری حمایتی برای این گروه ها بوده تا بتوانند بدون دغدغه و ترس، در فضاهای عمومی حضور یابند و از حقوق شهروندی خود بهره مند شوند.
فلسفه وجودی این ماده، بر مبنای اصل کرامت انسانی و حق بر امنیت شخصی استوار است. در کشوری که مبانی قانونی آن بر پایه آموزه های اسلامی و حقوق شهروندی بنا شده، هر نوع تعرض یا ایجاد مزاحمت برای نوامیس، عملی مذموم و مستوجب کیفر است. جایگاه این ماده در مجموعه قوانین جزایی کشور، بسیار کلیدی است؛ چرا که به طور مستقیم با ارتقاء امنیت اجتماعی و حفظ حرمت افراد در جامعه سروکار دارد. این قانون نه تنها یک اقدام پیشگیرانه است، بلکه به عنوان یک بازدارنده قوی، سعی در کاهش رفتارهای نامناسب و غیرقانونی در اماکن عمومی دارد. بنابراین، تحلیل ماده ۶۱۹ فراتر از یک بررسی صرفاً حقوقی، تلاشی برای درک سازوکارهای قانونی در راستای حفظ سلامت اجتماعی و فرهنگی جامعه است.
متن کامل و به روز شده ماده ۶۱۹ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)
برای تحلیل دقیق و حقوقی ماده ۶۱۹ قانون مجازات اسلامی، لازم است ابتدا متن کامل و مصوب این ماده را مرور کنیم:
«هر کس در اماکن عمومی یا معابر متعرض یا مزاحم اطفال یا زنان بشود یا با الفاظ و حرکات مخالف شوون و حیثیت به آنان توهین نماید به حبس از دو تا شش ماه و تا (۷۴) ضربه شلاق محکوم خواهد شد.»
این متن، اساس و چهارچوب اصلی برای تمامی تفاسیر، تحلیل ها و رویه های قضایی مرتبط با جرم مزاحمت و تعرض به اطفال و زنان در فضاهای عمومی را تشکیل می دهد.
تحلیل و تشریح جزء به جزء عناصر ماده ۶۱۹
برای درک عمیق تر و کاربردی تر ماده ۶۱۹، لازم است هر یک از ارکان و عناصر تشکیل دهنده این جرم را به تفصیل مورد بررسی قرار دهیم. این تحلیل شامل رکن مادی، معنوی و قانونی جرم می شود.
هر کس: دامنه شمول مرتکب جرم
عبارت هر کس در ابتدای ماده ۶۱۹، بیانگر عام بودن دامنه شمول مرتکب جرم است. این واژه نشان می دهد که مرتکب این جرم می تواند هر فردی باشد، فارغ از جنسیت، سن، موقعیت اجتماعی یا هر ویژگی دیگری. این عمومیت، یکی از ویژگی های اصلی قوانین جزایی است که به منظور برقراری عدالت و عدم تبعیض در اجرای قانون وضع می شود.
با این حال، در خصوص شمول یا عدم شمول این ماده بر محارم (مانند پدر، همسر یا برادر)، همواره بحث های حقوقی مطرح بوده است. برخی از حقوقدانان و رویه های قضایی اولیه معتقد بودند که فلسفه وضع این ماده، حمایت از زنان و اطفال در برابر تعرضات افراد غریبه است و مزاحمت از سوی محارم را باید با قوانین دیگر (مانند سوءرفتار خانوادگی یا خشونت خانگی) مورد رسیدگی قرار داد.
در مقابل، نظریه مشورتی ۱۰۱۵۳/۷ اداره حقوقی قوه قضاییه، تا حدی این دیدگاه را تأیید می کند و با اشاره به هدف ماده که حمایت از زنان در برابر تعرضات افراد غریبه است، به طور ضمنی مزاحمت از سوی محارم را از شمول این ماده خارج می داند. اما گروهی دیگر از حقوقدانان بر این باورند که هرچند واژه مزاحمت بیشتر ناظر به افراد غیرخویشاوند است، اما امکان وقوع آن از سوی افراد نزدیک، نظیر همسر یا پدر نیز در شرایطی وجود دارد. برای مثال، پدری معتاد که با هدف مجبور کردن فرزند یا همسر خود به انحراف، مدام او را در خیابان ها تعقیب می کند، ممکن است مشمول این ماده قرار گیرد. این گروه معتقدند که نباید دایره شمول این ماده را صرفاً به افراد غریبه محدود کرد، بلکه اصل، ایجاد مزاحمت یا تعرض در مکان عمومی است، فارغ از نسبت مرتکب با قربانی. به بیان دیگر، محرم بودن رافع مسئولیت کیفری در خصوص ایجاد مزاحمت و تعرض در اماکن عمومی نیست.
در اماکن عمومی یا معابر: رکن مکانی جرم
محدوده مکانی وقوع جرم در ماده ۶۱۹ از اهمیت ویژه ای برخوردار است و عنصر اصلی تفکیک این جرم از سایر جرایم مشابه (مانند توهین ساده) محسوب می شود. قانون گذار به صراحت به اماکن عمومی یا معابر اشاره کرده است.
تعریف اماکن عمومی
اماکن عمومی به مکان هایی گفته می شود که رفت وآمد یا حضور اشخاص در آنجا برای عموم مردم یا طبقات خاصی از مردم آزاد باشد و محدودیت خاصی برای ورود وجود نداشته باشد. معیار تشخیص، در دسترس بودن و عدم نیاز به اجازه شخصی برای ورود است.
مصادیق اماکن عمومی بسیار گسترده است و شامل موارد زیر می شود:
- بازارها، پاساژها و مراکز خرید
- پارک ها، بوستان ها و فضاهای سبز عمومی
- خیابان ها، کوچه ها، میدان ها و چهارراه ها
- دانشگاه ها، مدارس و مراکز آموزشی (در ساعات فعالیت و دسترسی عمومی)
- ادارات دولتی، بانک ها و نهادهای عمومی
- رستوران ها، کافه ها و مراکز تفریحی عمومی
- وسایل نقلیه عمومی (مانند اتوبوس، مترو، تاکسی)
- هتل ها، مهمانسراها و اقامتگاه های عمومی
- مسجدها، حسینیه ها و اماکن مذهبی
- سالن های سینما، تئاتر و کنسرت
یک نکته مهم این است که آیا اماکن خصوصی می توانند موقتاً عمومی شوند؟ بله. برای مثال، یک منزل شخصی یا حیاط آن که به طور معمول یک مکان خصوصی است، در زمان برگزاری مراسم عزاداری، جشن عروسی یا هر رویدادی که منجر به رفت وآمد آزاد عموم مردم شود، می تواند به طور موقت ماهیت عمومی پیدا کند. در چنین شرایطی، وقوع جرم موضوع ماده ۶۱۹ در این مکان ها نیز متصور است.
تعریف معابر
معابر به مسیرها و گذرگاه هایی اطلاق می شود که برای رفت وآمد عمومی افراد اختصاص یافته اند. این مسیرها می توانند درون شهری یا برون شهری باشند.
مصادیق معابر شامل:
- کوچه ها و بن بست های منتهی به اراضی مباحه یا دارای در رو
- خیابان ها و بزرگراه ها
- پیاده روها
- بیابان ها و جاده های صحرایی که مسیر عبور و مرور عمومی هستند.
تفسیر این واژه ها نباید آن ها را محدود به مکان های عمومی شناسایی شده در آیین نامه های خاص (نظیر آیین نامه های نیروی انتظامی) کرد، بلکه مقصود قانون گذار هر مکانی است که خصوصی نباشد و امکان دسترسی عموم به آن وجود داشته باشد.
متعرض یا مزاحم اطفال یا زنان بشود: رکن مادی جرم (نوع اول)
این بخش، به تشریح رفتارهای فیزیکی یا روانی می پردازد که می تواند مصداق جرم موضوع ماده ۶۱۹ باشد. قانون گذار دو واژه کلیدی تعرض و مزاحمت را به کار برده است.
تعریف تعرض
تعرض به معنای دست درازی، تجاوز یا هرگونه مزاحمت جسمانی و فیزیکی است. در این نوع رفتار، غالباً تماس فیزیکی، هرچند جزئی، وجود دارد و هدف، ایجاد آسیب فیزیکی یا روانی از طریق تماس مستقیم است.
مصادیق بارز تعرض عبارتند از:
- حمله ور شدن یا یورش بردن به قربانی
- ضربه زدن، هل دادن یا کشیدن قربانی
- لمس ناخواسته و بدون رضایت قسمت های مختلف بدن
- هر نوع تماس فیزیکی که تجاوز به حریم شخصی فرد تلقی شود.
تعریف مزاحمت
مزاحمت معنای گسترده تری دارد و شامل هرگونه رفتار یا عملی است که موجب سلب آسایش، آرامش یا ایجاد ناراحتی و ایذاء روانی برای قربانی شود، حتی اگر تماس فیزیکی مستقیم صورت نگیرد. در مزاحمت، قصد مجرمانه ایجاد ناراحتی و آزار رساندن از طریق تکرار یا شدت عمل، معیار تشخیص است.
مصادیق رایج مزاحمت:
- تعقیب کردن مکرر و بی دلیل قربانی
- سد کردن راه عبور و مرور
- بوق زدن مکرر و بی مورد با خودرو (به ویژه برای جلب توجه آزاردهنده)
- متلک گویی های مکرر، فریاد زدن یا صدا زدن بدون رضایت
- نگاه های آزاردهنده، خیره شدن طولانی و ناخوشایند
- ایجاد سروصدای ناهنجار یا پخش موسیقی با صدای بلند به قصد آزار
- تکرار حرکات ایذایی یا حرکات بدن به قصد تمسخر یا ایجاد ترس.
معیار تشخیص مزاحمت، علاوه بر قصد مجرمانه، عرف جامعه و نظر قربانی نیز هست. رفتاری که در یک جامعه یا فرهنگ، عادی تلقی شود، ممکن است در عرف دیگر، آزاردهنده محسوب گردد. همچنین، احساس سلب آسایش و ناراحتی قربانی، در تشخیص این جرم نقش مؤثری دارد.
تعریف اطفال
در خصوص تعریف اطفال، باید به قوانین مربوطه ارجاع داد. ماده ۱۲۱۰ قانون مدنی، سن بلوغ شرعی را ملاک قرار می دهد و همچنین ماده ۱۴۷ قانون مجازات اسلامی نیز در تعریف طفل به همین معیار اشاره دارد. به طور کلی، در فقه اسلامی و قوانین ایران، سن بلوغ برای دختران ۹ سال تمام قمری و برای پسران ۱۵ سال تمام قمری است. بنابراین، هر فردی که به این سنین نرسیده باشد، طفل محسوب می شود. اهمیت سنی طفل در فرایند دادرسی از این جهت است که اطفال آسیب پذیری بیشتری دارند و حمایت ویژه ای از آنان صورت می گیرد.
تعریف زنان
واژه زنان در این ماده، شامل تمامی بانوانی است که به سن بلوغ شرعی رسیده اند. این شامل دختران بالای ۹ سال تمام قمری و کلیه بانوان می شود و هیچ محدودیت سنی دیگری در این خصوص وجود ندارد.
یا با الفاظ و حرکات مخالف شئون و حیثیت به آنان توهین نماید: رکن مادی جرم (نوع دوم)
این قسمت از ماده ۶۱۹، به نوع دیگری از رفتار مجرمانه می پردازد که جنبه کلامی یا رفتاری غیرفیزیکی دارد اما موجب توهین به حیثیت قربانی می شود.
تفاوت توهین موضوع ماده ۶۱۹ با توهین ساده (ماده ۶۰۸)
توهین موضوع ماده ۶۱۹ با توهین ساده (موضوع ماده ۶۰۸ قانون مجازات اسلامی) تفاوت های کلیدی دارد:
- جنبه مکانی: توهین موضوع ماده ۶۱۹ باید در اماکن عمومی یا معابر اتفاق بیفتد، در حالی که توهین ساده می تواند در هر مکانی (خصوصی یا عمومی) رخ دهد.
- قربانی خاص: توهین در ماده ۶۱۹ باید نسبت به اطفال یا زنان صورت گیرد، اما توهین ساده می تواند نسبت به هر فردی باشد.
- جنبه حیثیتی: در ماده ۶۱۹، توهین باید با الفاظ و حرکات مخالف شئون و حیثیت باشد که به نوعی بر آسیب پذیری قربانی و جنبه عمومی جرم تأکید دارد.
- مجازات: مجازات ماده ۶۱۹ شامل حبس و شلاق است که شدیدتر از جزای نقدی ماده ۶۰۸ می باشد.
مصادیق الفاظ و حرکات مخالف شئون و حیثیت
این الفاظ و حرکات، شامل هرگونه گفتار یا رفتاری است که در عرف جامعه و از نظر عموم، توهین آمیز تلقی شده و موجب هتک حرمت و خدشه دار شدن حیثیت اطفال یا زنان شود.
مصادیق:
- فحاشی و ناسزاگویی رکیک
- متلک گویی های زننده و دارای بار جنسی
- اشارات و حرکات جنسی یا ایذایی با دست یا سایر اعضای بدن
- تمسخر یا تحقیر علنی و آشکار
- استفاده از کلمات یا عباراتی که به شرافت، آبرو یا کرامت انسانی لطمه وارد کند.
آیا رکیک بودن الفاظ شرط تحقق جرم است؟
بر اساس نظریه مشورتی شماره ۴۸۵۹/۷–۷۳/۸/۱۰ اداره حقوقی قوه قضاییه، به کار بردن الفاظ رکیک برای تحقق این جرم شرط نیست. صرف اعمال مزاحمت آمیز، حتی اگر با الفاظی غیررکیک اما توهین آمیز باشد، مصداق رفتار مجرمانه است. این بدان معناست که قانون گذار به کیفیت و تأثیر رفتار بر قربانی و عرف جامعه بیشتر توجه دارد تا صرفاً رکاکت الفاظ. هر نوع کلام یا حرکتی که با توجه به شرایط، موجب هتک حیثیت یا ایجاد ناراحتی و ایذاء شود، مشمول این ماده خواهد بود.
مجازات جرم موضوع ماده ۶۱۹
مجازات تعیین شده برای جرم موضوع ماده ۶۱۹ قانون مجازات اسلامی، نشان دهنده اهمیت این جرم در نظام حقوقی کشور است و نسبت به برخی جرایم توهین ساده، شدیدتر تلقی می شود. قانون گذار در این ماده، دو نوع مجازات را به طور هم زمان یا تخییری پیش بینی کرده است:
مجازات مقرر شامل موارد زیر است:
- حبس: از دو تا شش ماه.
- شلاق: تا ۷۴ ضربه.
نکته مهم در اینجا این است که آیا این مجازات ها تخییری هستند (یعنی قاضی می تواند یکی را انتخاب کند) یا توأمان (هم زمان و با هم) اعمال می شوند؟ رویه قضایی و نظریه حقوقی غالب بر این است که با توجه به عبارت و تا (۷۴) ضربه شلاق، قاضی در تعیین مجازات، دارای اختیار است. یعنی می تواند هم حبس و هم شلاق را تعیین کند، یا فقط یکی از آن ها را. با این حال، در بسیاری از موارد و به ویژه در جرایم با درجه بالا، قضات معمولاً هر دو مجازات را اعمال می کنند.
تبصره ها و اعمال تخفیف مجازات: در صورتی که شاکی از شکایت خود صرف نظر کند (گذشت شاکی)، این گذشت می تواند به عنوان یکی از جهات تخفیف مجازات مورد توجه قاضی قرار گیرد. این جرم دارای جنبه عمومی است، بنابراین گذشت شاکی منجر به مختومه شدن پرونده نمی شود، اما در تعیین مجازات (میزان حبس و شلاق) و حتی امکان تبدیل مجازات به مجازات های جایگزین حبس، تأثیرگذار خواهد بود. همچنین، سایر جهات تخفیف مجازات که در قانون مجازات اسلامی پیش بینی شده است (مانند ابراز ندامت، فقدان سابقه کیفری، وضعیت خاص متهم و…) می تواند در کاهش میزان مجازات اعمالی دخیل باشد.
نکات حقوقی مهم و رویه های قضایی مرتبط
تفسیر ماده ۶۱۹ و اجرای آن در دادگاه ها، نکات حقوقی و رویه های قضایی خاصی را به همراه دارد که درک آن ها برای همه ذی نفعان ضروری است.
ماهیت جرم: آیا مزاحمت برای زنان و اطفال قابل گذشت است؟
یکی از سؤالات اساسی در مورد جرم مزاحمت برای زنان و اطفال، ماهیت آن از نظر قابل گذشت بودن است. جرم موضوع ماده ۶۱۹ یک جرم غیرقابل گذشت محسوب می شود. این به آن معناست که حتی با گذشت شاکی (مجنی علیه)، تعقیب کیفری و رسیدگی به پرونده متوقف نمی شود و جنبه عمومی جرم پابرجا خواهد ماند. با این حال، گذشت شاکی در تخفیف مجازات تأثیر بسزایی دارد و می تواند به عنوان یکی از عوامل تخفیف دهنده، مورد توجه قاضی قرار گیرد. در برخی موارد، حتی ممکن است منجر به تبدیل مجازات حبس به مجازات های جایگزین یا کاهش چشمگیر میزان حبس و شلاق شود.
تعدد جرم در ماده ۶۱۹
اگر قربانی جرم، هم طفل و هم زن باشد (مثلاً یک دختربچه که طبق تعریف قانون، هم طفل است و هم زن)، این سؤال مطرح می شود که آیا تعدد جرم محقق می گردد؟ رویه قضایی و نظر دکترین حقوقی بر این است که در چنین مواردی، تعدد جرم محقق نمی شود. جرم واحدی علیه قربانی واحد صورت گرفته است. قانون گذار در ماده ۶۱۹، اطفال یا زنان را به صورت مستقل یا مجتمع تحت حمایت قرار داده است و اگر قربانی دارای هر دو صفت باشد، صرفاً یک جرم واقع شده و مجازات متناسب با همان جرم واحد تعیین می گردد.
مزاحمت برای زنان و اطفال در فضای مجازی
با گسترش فضای مجازی و ابزارهای ارتباطی نوین، مسئله مزاحمت در این بستر نیز اهمیت یافته است. آیا ماده ۶۱۹ قانون مجازات اسلامی شامل فضای مجازی می شود؟ پاسخ خیر است. ماده ۶۱۹ به اماکن عمومی یا معابر اشاره دارد که عمدتاً ناظر به فضای فیزیکی است. رفتارهای مزاحمت آمیز و توهین در فضای مجازی، تحت شمول قانون جرایم رایانه ای و سایر مواد قانون مجازات اسلامی (مانند ماده ۶۰۸ برای توهین ساده یا ماده ۷۰۰ برای هجو در فضای مجازی) قرار می گیرد.
برای مثال، ماده ۱۵ قانون جرایم رایانه ای، در خصوص تهدید و تحریک افراد به اعمال خلاف یا توهین از طریق سیستم های رایانه ای یا مخابراتی، مجازات هایی را پیش بینی کرده است. بنابراین، مزاحمت برای زنان و اطفال در فضای مجازی، با استناد به قوانین تخصصی حوزه سایبر، مورد رسیدگی قرار می گیرد و نه ماده ۶۱۹.
مزاحمت با خودرو یا وسایل نقلیه موتوری
یکی از مصادیق رایج مزاحمت در اماکن عمومی و معابر، استفاده از خودرو یا وسایل نقلیه موتوری است. بوق زدن های مکرر، تعقیب، سد کردن راه، سرعت بالا و حرکات نمایشی آزاردهنده با خودرو می تواند مصداق مزاحمت موضوع ماده ۶۱۹ باشد. در این موارد، نحوه شکایت و اثبات جرم از طریق پلاک خودرو اهمیت پیدا می کند. شاکی می تواند با ارائه مشخصات خودرو (پلاک، رنگ، نوع وسیله) به نیروی انتظامی یا دادسرا شکایت کند. نیروی انتظامی با استعلام پلاک، مالک خودرو را شناسایی کرده و فرد برای ادامه مراحل قضایی احضار می شود. این نوع مزاحمت، به ویژه با توجه به گستردگی آن در شهرهای بزرگ، از موارد مهم در اجرای ماده ۶۱۹ است.
اعمالی نظیر بستن راه عبور زنان با خودرو، تعقیب مکرر آن ها و ایجاد بوق های ممتد و آزاردهنده، از مصادیق بارز مزاحمت با وسیله نقلیه است که مشمول مجازات های مقرر در ماده ۶۱۹ خواهد بود.
نحوه اثبات جرم مزاحمت
اثبات جرم مزاحمت و تعرض برای زنان و اطفال، مانند سایر جرایم، نیازمند ارائه ادله کافی به مرجع قضایی است. ادله اثبات جرم در قانون مجازات اسلامی شامل اقرار، شهادت، قسامه و علم قاضی می شود. در پرونده های مزاحمت، ادله زیر می توانند نقش کلیدی داشته باشند:
- شهادت شهود: حضور شاهدان عینی که وقوع جرم و رفتار مرتکب را تأیید کنند، از مؤثرترین راه های اثبات است.
- اقرار متهم: در صورتی که متهم به ارتکاب جرم اقرار کند.
- دوربین های مداربسته: تصاویر ثبت شده توسط دوربین های مداربسته (در اماکن عمومی، مغازه ها یا دوربین های شهری) می توانند مستندات محکمی برای اثبات جرم فراهم کنند.
- گزارش نیروی انتظامی: گزارش ضابطین قضایی (مانند نیروی انتظامی) که در زمان وقوع جرم یا بلافاصله پس از آن تهیه شده باشد، از اهمیت بالایی برخوردار است.
- کارشناسی: در برخی موارد، ممکن است نیاز به کارشناسی برای بررسی آثار جرم یا ابزارهای مورد استفاده (مانند بررسی تلفن همراه در مزاحمت های غیرفیزیکی) باشد.
- امارات و قرائن: شواهد و مستندات دیگری که علم قاضی را تقویت کند، مانند پیامک ها، تماس های ضبط شده، یا هرگونه اثری که نشان دهنده وقوع جرم باشد.
اهمیت جمع آوری مستندات و شواهد در لحظات اولیه پس از وقوع جرم بسیار زیاد است، زیرا به مرور زمان، ممکن است شواهد از بین بروند یا دسترسی به آن ها دشوار شود.
لایحه دفاعیه برای شاکی و متهم در پرونده های ماده ۶۱۹
تنظیم لایحه دفاعیه قوی و مستدل، هم برای شاکی و هم برای متهم، از عوامل تعیین کننده در روند دادرسی است.
لایحه دفاعیه برای شاکی: شاکی باید در لایحه خود، به طور دقیق و با جزئیات کامل، واقعه جرم، زمان و مکان وقوع، نحوه ایجاد مزاحمت یا تعرض، مصادیق الفاظ یا حرکات توهین آمیز و دلایل اثبات (شهود، مستندات، گزارش پلیس) را شرح دهد. تأکید بر آسیب های روانی و جسمانی واردشده به قربانی نیز می تواند مؤثر باشد. درخواست مجازات قانونی متهم و جبران خسارات (در صورت مطالبه) از موارد مهم در این لایحه است.
لایحه دفاعیه برای متهم: متهم می تواند با توجه به شرایط پرونده، دفاعیات مختلفی را مطرح کند. برخی از دفاعیات احتمالی:
- عدم قصد مجرمانه: اثبات اینکه رفتار او به قصد مزاحمت یا توهین نبوده و سهوی رخ داده است.
- عدم وقوع در مکان عمومی: اگر جرم در مکان خصوصی اتفاق افتاده باشد، استناد به عدم شمول ماده ۶۱۹.
- عدم احراز رکن مادی: انکار وقوع رفتار مزاحمت آمیز یا توهین.
- عدم احراز رکن معنوی: انکار سوءنیت و قصد مجرمانه.
- ادعای اشتباه در شناسایی: اگر متهم واقعاً فرد دیگری باشد.
- گذشت شاکی: در صورت گذشت شاکی، درخواست تخفیف یا تبدیل مجازات.
در تنظیم هر دو نوع لایحه، رعایت اصول حقوقی، اشاره به مواد قانونی مرتبط، پرهیز از اطاله کلام و استفاده از زبانی دقیق و مستدل، ضروری است.
نمونه رای قضایی در خصوص ماده ۶۱۹
بررسی نمونه آرای قضایی، به درک بهتری از نحوه اعمال ماده ۶۱۹ و رویه های دادگاه ها کمک می کند.
نمونه رای دادگاه تجدید نظر (مشابه رای شعبه ۳۱ دادگاه تجدید نظر استان تهران)
موضوع رای: توهین از طریق مزاحمت برای بانوان، دارای عنوان خاص بوده و تعیین مجازات جداگانه برای توهین صحیح نیست.
رای بدوی: در پرونده ای، متهمی به اتهام 1- ایجاد مزاحمت بانوان 2- تهدید و 3- فحاشی نسبت به شاکی، مورد رسیدگی قرار گرفت. با توجه به اقاریر صریح متهم، گزارشات واصله، و گواهی مطلعین که ادعاهای شاکی را تأیید کرده بودند و همچنین سابقه قبلی ایجاد مزاحمت توسط متهم و عدم متنبه شدن وی، دادگاه بزهکاری او را محرز دانست. لذا، دادگاه به استناد مواد ۶۰۸، ۶۱۹ و ۶۶۹ قانون مجازات اسلامی، متهم را به لحاظ ایجاد مزاحمت بانوان به تحمل چهار ماه حبس تعزیری و هفتاد و چهار ضربه شلاق تعزیری، به لحاظ تهدید به تحمل چهار ماه حبس تعزیری، و به لحاظ فحاشی و توهین به پرداخت یک میلیون ریال جزای نقدی در حق صندوق دولت محکوم کرد.
رای دادگاه تجدید نظر: پس از تجدیدنظرخواهی متهم، دادگاه تجدید نظر با بررسی محتویات پرونده، اعتراضات و دفاعیات وکیل متهم را مؤثر و مدلل ندانست و بر اساس مبانی استدلال و استنباط دادگاه نخستین در احراز و تشخیص مجرمیت، خدشه ای وارد ندانست. اما دادگاه تجدید نظر یک نکته مهم را اصلاح کرد: چون موضوع توهین در حین ایجاد مزاحمت صورت گرفته است، مشمول مقررات ماده ۶۱۹ قانون مجازات اسلامی می باشد و تعیین مجازات جداگانه بر اساس مفاد ماده ۶۰۸ قانون (توهین ساده)، مبتنی بر اشتباه است. به عبارت دیگر، وقتی توهین در راستای مزاحمت برای زنان و اطفال در اماکن عمومی رخ می دهد، ماده ۶۱۹ عنوان جامع تری است و توهین جزئی از رکن مادی این جرم خاص محسوب می شود و نباید مجازات مضاعف برای آن تعیین کرد. لذا دادگاه تجدید نظر، ضمن رد تجدیدنظرخواهی در سایر موارد، مبلغ یک میلیون ریال جزای نقدی بابت فحاشی را از دادنامه حذف و حکم را با این اصلاح تأیید کرد.
تحلیل رای: این رای نشان می دهد که در صورتی که توهین بخشی از مزاحمت در اماکن عمومی باشد و قربانی زن یا طفل باشد، ماده ۶۱۹ قانون مجازات اسلامی، عنوان مجرمانه اصلی است و نباید برای توهین، مجازات جداگانه بر اساس ماده ۶۰۸ در نظر گرفت، چرا که توهین در این حالت، عنصر تشکیل دهنده جرم مزاحمت موضوع ماده ۶۱۹ است. این تحلیل به جلوگیری از اعمال مجازات های متعدد برای یک رفتار واحد کمک می کند و دقت در طبقه بندی جرایم را نشان می دهد.
مواد قانونی مرتبط و متمم
برای فهم جامع تر ماده ۶۱۹، آشنایی با سایر مواد قانونی که به نحوی با آن مرتبط هستند، ضروری است.
- ماده ۶۰۸ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات): این ماده به توهین به افراد (مانند فحاشی و استعمال الفاظ رکیک) می پردازد که موجب حد قذف نباشد و مجازات آن جزای نقدی درجه شش است. تفاوت آن با ماده ۶۱۹ در مکان وقوع، قربانی و نوع مجازات است.
- ماده ۶۰۹ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات): مربوط به توهین به مقامات دولتی و عمومی در حین انجام وظیفه یا به سبب آن است که مجازات شدیدتری از توهین ساده دارد.
- ماده ۷۰۰ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات): به جرم هجو (نظم یا نثر، کتبی یا شفاهی) می پردازد که مجازات حبس از پانزده روز تا سه ماه را در پی دارد. این ماده می تواند در مواردی که مزاحمت با جنبه های هجوآمیز همراه باشد، مد نظر قرار گیرد.
- ماده ۱۵ قانون جرایم رایانه ای: به تهدید، تحریک و ترغیب به ارتکاب اعمال خلاف قانون از طریق سیستم های رایانه ای یا مخابراتی می پردازد و در موارد مزاحمت در فضای مجازی کاربرد دارد.
- ماده ۱۲۱۰ قانون مدنی و ماده ۱۴۷ قانون مجازات اسلامی: این دو ماده برای تعریف سن بلوغ اطفال و مشخص کردن اینکه چه کسی طفل محسوب می شود، مرجع قانونی هستند و برای تفسیر واژه اطفال در ماده ۶۱۹ اهمیت دارند.
نتیجه گیری و اهمیت آگاهی حقوقی
ماده ۶۱۹ قانون مجازات اسلامی، یکی از مهم ترین ابزارهای حقوقی برای تضمین امنیت و آرامش اطفال و زنان در اماکن عمومی و معابر است. این ماده با جرم انگاری تعرض، مزاحمت، و توهین با الفاظ و حرکات مخالف شئون، سعی در ایجاد فضایی امن و احترام آمیز برای این اقشار آسیب پذیر جامعه دارد. تحلیل دقیق ارکان این جرم، از دامنه شمول مرتکب گرفته تا تبیین رکن مکانی (اماکن عمومی و معابر) و رکن مادی (تعرض، مزاحمت، توهین با الفاظ و حرکات مخالف شئون)، نشان می دهد که قانون گذار با دقت فراوان، به جزئیات این رفتار مجرمانه پرداخته است.
مجازات های پیش بینی شده (حبس و شلاق) نیز گویای اهمیت و حساسیت این موضوع در نظام حقوقی کشور است و به عنوان یک عامل بازدارنده قوی عمل می کند. از سوی دیگر، نکات حقوقی مهمی نظیر غیرقابل گذشت بودن جرم، مسئله تعدد جرم، تمایز مزاحمت فیزیکی از مزاحمت در فضای مجازی و چگونگی اثبات جرم، برای همگان، از عموم مردم گرفته تا متخصصان حقوقی، حائز اهمیت است.
آگاهی از این ماده و ابعاد حقوقی آن، نه تنها برای قربانیان احتمالی برای دفاع از حقوق خود ضروری است، بلکه برای تمامی شهروندان نیز حیاتی است تا با رعایت قانون و احترام به حقوق دیگران، به ارتقاء امنیت اجتماعی و فرهنگی جامعه کمک کنند. در نهایت، در صورت مواجهه با چنین پرونده هایی، مشاوره حقوقی تخصصی با وکلای مجرب می تواند راهنمایی مؤثر و کارآمدی برای حفظ حقوق و پیگیری قانونی باشد. این آگاهی، گامی مهم در جهت ساختن جامعه ای امن تر و با کرامت تر است.