علل مختلف درد پشت ساق پا و درمان آن| درمان با فوت اسکن

درد پشت ساق پا یک شکایت رایج در میان افراد با سطوح فعالیت مختلف است و می تواند ناشی از طیف گسترده ای از عوامل از کشیدگی های عضلانی ساده تا شرایط پزشکی جدی تر باشد. برای درک بهتر این عارضه و یافتن راهکارهای درمانی مؤثر ضروری است که علت درد ماهیچه پشت ساق پا را از دیدگاه پزشکی و علمی بررسی کنیم. در این مقاله ضمن تعریف دقیق و علمی درد پشت ساق پا به بررسی علل شایع و کمتر شایع آن روش های تشخیصی مدرن رویکردهای درمانی متنوع (از جمله نقش فوت اسکن) راهکارهای خانگی و پیشگیرانه خواهیم پرداخت. هدف این مقاله ارائه اطلاعات جامع و مستند به عموم مردم است تا با آگاهی بیشتر بتوانند اقدامات مناسبی را برای مدیریت و درمان درد پشت ساق پا انجام دهند.

درد پشت ساق پا چیست؟ تعریف علمی و آناتومیک

ساق پا ناحیه ای از اندام تحتانی است که بین زانو و مچ پا قرار دارد. بخش پشتی ساق پا عمدتاً از عضلات گاستروکنمیوس (دوقلو) و سولئوس تشکیل شده است که به همراه عضله کوچکتر پلانتاریس گروه عضلانی ساق پا را می سازند. این عضلات نقش حیاتی در حرکات مچ پا و انگشتان به ویژه در پلانتار فلکشن (خم کردن کف پا به سمت پایین) راه رفتن دویدن و پریدن دارند. درد پشت ساق پا به هر نوع احساس ناخوشایند درد گرفتگی یا ناراحتی در این ناحیه اطلاق می شود. از منظر علمی درد در این ناحیه می تواند منشأهای مختلفی داشته باشد که شامل مشکلات عضلانی-اسکلتی (مانند کشیدگی عضلات تاندونیت شکستگی های استرسی) مشکلات عروقی (مانند ترومبوز ورید عمقی بیماری شریان محیطی) مشکلات عصبی (مانند سیاتیک نوروپاتی محیطی) و شرایط سیستمیک (مانند کم آبی بدن عدم تعادل الکترولیتی) می شود.

علل شایع درد پشت ساق پا : نگاهی جامع به عوامل ایجاد کننده

درد پشت ساق پا می تواند ناشی از عوامل متعددی باشد که در اینجا به شایع ترین آن ها اشاره می کنیم :

1. کشیدگی عضلات (Muscle Strain) : شایع ترین علت درد پشت ساق پا کشیدگی عضلات است که معمولاً در اثر فعالیت بدنی شدید گرم نکردن مناسب قبل از ورزش یا حرکات ناگهانی و نامناسب رخ می دهد. کشیدگی عضلات ساق پا می تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد و با درد سفتی و محدودیت حرکتی همراه است.
2. گرفتگی عضلات (Muscle Cramps) : گرفتگی عضلات یا اسپاسم ناگهانی و غیرارادی عضلات ساق پا یکی دیگر از علل شایع درد است. این گرفتگی ها اغلب شبانه رخ می دهند و می توانند بسیار دردناک باشند. کم آبی بدن عدم تعادل الکترولیتی (به ویژه کمبود پتاسیم کلسیم و منیزیم) خستگی عضلانی و برخی داروها می توانند خطر گرفتگی عضلات را افزایش دهند.
3. تاندونیت آشیل (Achilles Tendinitis) : تاندون آشیل بزرگترین تاندون بدن عضلات ساق پا را به استخوان پاشنه متصل می کند. تاندونیت آشیل به معنای التهاب و تحریک این تاندون است که معمولاً در اثر استفاده بیش از حد افزایش ناگهانی سطح فعالیت یا کفش نامناسب ایجاد می شود. درد در ناحیه تاندون آشیل به ویژه در هنگام فعالیت از علائم اصلی این عارضه است.
4. شین اسپلینت (Shin Splints) : شین اسپلینت یا سندرم استرس تیبیال مدیال اصطلاحی کلی برای درد در امتداد استخوان درشت نی (تیبیا) در قسمت جلویی ساق پا است. با این حال گاهی اوقات درد می تواند به پشت ساق پا نیز انتشار یابد. این عارضه معمولاً در دوندگان ورزشکاران و افرادی که به تازگی فعالیت بدنی را شروع کرده اند رخ می دهد و ناشی از فشار بیش از حد بر عضلات تاندون ها و استخوان های ساق پا است.
5. شکستگی استرسی (Stress Fracture) : شکستگی استرسی یک شکستگی کوچک و مویی در استخوان معمولاً در استخوان درشت نی ساق پا رخ می دهد. این نوع شکستگی اغلب در اثر فعالیت های تکراری و پرفشار مانند دویدن به ویژه در افرادی که به طور ناگهانی شدت تمرینات خود را افزایش داده اند ایجاد می شود. درد ناشی از شکستگی استرسی معمولاً تدریجی است و با فعالیت بدنی تشدید می شود.
6. سندرم کمپارتمان (Compartment Syndrome) : سندرم کمپارتمان یک وضعیت جدی پزشکی است که در آن فشار درون محفظه های عضلانی ساق پا (کمپارتمان ها) به طور خطرناکی افزایش می یابد. این افزایش فشار می تواند جریان خون به عضلات و اعصاب را مختل کند و منجر به آسیب دائمی بافتی شود. سندرم کمپارتمان می تواند حاد (ناگهانی) یا مزمن (تدریجی) باشد. نوع حاد معمولاً پس از آسیب شدید ساق پا رخ می دهد و نیاز به درمان فوری پزشکی دارد. نوع مزمن که به نام سندرم کمپارتمان تلاشی (Exertional Compartment Syndrome) نیز شناخته می شود معمولاً در ورزشکاران و در حین فعالیت بدنی رخ می دهد.
7. ترومبوز ورید عمقی (Deep Vein Thrombosis – DVT) : ترومبوز ورید عمقی (DVT) به تشکیل لخته خون در یک ورید عمقی معمولاً در ساق پا اطلاق می شود. DVT یک وضعیت جدی است که می تواند منجر به عوارض خطرناکی مانند آمبولی ریه (Pulmonary Embolism) شود. درد تورم قرمزی و گرما در ساق پا از علائم احتمالی DVT هستند.
8. بیماری شریان محیطی (Peripheral Artery Disease – PAD) : بیماری شریان محیطی (PAD) وضعیتی است که در آن شریان های تأمین کننده خون به پاها و ساق پا تنگ یا مسدود می شوند معمولاً به دلیل تجمع پلاک های چربی (آترواسکلروز). PAD می تواند منجر به درد ساق پا به ویژه در هنگام راه رفتن یا ورزش (لنگش متناوب – Intermittent Claudication) بی حسی سردی و تغییر رنگ پوست پا شود.
9. سیاتیک (Sciatica) : سیاتیک به دردی اشاره دارد که از عصب سیاتیک بزرگترین عصب بدن منشأ می گیرد و معمولاً از ناحیه کمر به باسن و پایین پا از جمله ساق پا انتشار می یابد. فشار بر عصب سیاتیک ناشی از فتق دیسک کمر تنگی کانال نخاعی یا سایر عوامل می تواند منجر به درد بی حسی سوزن سوزن شدن و ضعف در ساق پا شود.
10. نوروپاتی محیطی (Peripheral Neuropathy) : نوروپاتی محیطی آسیب به اعصاب محیطی است که می تواند ناشی از دیابت بیماری های خودایمنی عفونت ها کمبود ویتامین ها مصرف الکل و برخی داروها باشد. نوروپاتی محیطی می تواند منجر به درد بی حسی سوزن سوزن شدن و ضعف در پاها و ساق پا شود.
11. کم آبی بدن و عدم تعادل الکترولیتی : کم آبی بدن و عدم تعادل الکترولیتی به ویژه کمبود پتاسیم کلسیم و منیزیم می توانند خطر گرفتگی عضلات و درد ساق پا را افزایش دهند. این عوامل به ویژه در ورزشکاران و افرادی که فعالیت بدنی شدید انجام می دهند اهمیت بیشتری دارند.
12. کفش نامناسب : استفاده از کفش نامناسب و غیرحمایتی به ویژه در هنگام ورزش یا فعالیت های طولانی مدت می تواند فشار زیادی را بر عضلات و تاندون های ساق پا وارد کند و منجر به درد شود.
13. مشکلات ساختاری پا و مچ پا : ناهنجاری های ساختاری پا مانند صافی کف پا (Flatfoot) قوس زیاد کف پا (High Arch) پرونیشن بیش از حد (Overpronation) و سوپینیشن بیش از حد (Oversupination) می توانند توزیع وزن بدن را تغییر داده و فشار اضافی بر عضلات ساق پا وارد کنند در نتیجه منجر به درد شوند.

علائم و نشانه های همراه با درد پشت ساق پا : چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

علائم درد پشت ساق پا بسته به علت زمینه ای می تواند بسیار متنوع باشد. علائم شایع عبارتند از :

• درد : می تواند به صورت درد مبهم درد تیز و خنجری درد سوزشی یا درد ضربان دار احساس شود.
• سفتی : احساس سفتی و محدودیت حرکتی در ساق پا به ویژه پس از استراحت یا صبح ها.
• گرفتگی عضلانی : اسپاسم های ناگهانی و دردناک عضلات ساق پا.
• ضعف عضلانی : احساس ضعف در ساق پا و مشکل در تحمل وزن یا انجام فعالیت های روزمره.
• تورم : تورم در ناحیه ساق پا مچ پا یا پا.
• قرمزی و گرما : قرمزی و افزایش دمای پوست در ناحیه درد.
• بی حسی و سوزن سوزن شدن : احساس بی حسی گزگز یا سوزن سوزن شدن در ساق پا و پا.
• لنگش : مشکل در راه رفتن و احساس درد در ساق پا هنگام راه رفتن یا ورزش.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

در بیشتر موارد درد خفیف ساق پا با مراقبت های خانگی بهبود می یابد. با این حال در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر مراجعه به پزشک ضروری است :

• درد شدید و غیرقابل تحمل.
• دردی که با استراحت بهبود نمی یابد.
• درد ناگهانی و شدید به ویژه پس از آسیب.
• تورم قابل توجه قرمزی و گرما در ساق پا.
• درد همراه با تب و لرز.
• بی حسی ضعف یا سوزن سوزن شدن پیشرونده در ساق پا یا پا.
• درد ساق پا همراه با درد قفسه سینه تنگی نفس یا سرفه خونی (که می تواند نشانه آمبولی ریه باشد).
• علائم بیماری شریان محیطی مانند سردی رنگ پریدگی یا تغییر رنگ پوست پا.
• درد ساق پا که مانع انجام فعالیت های روزمره می شود.
• درد ساق پا که پس از چند هفته مراقبت های خانگی بهبود نیافته است.

روش های تشخیص درد پشت ساق پا : از معاینه بالینی تا تصویربرداری پیشرفته

تشخیص دقیق علت درد پشت ساق پا گام مهمی در تعیین درمان مناسب است. پزشک معمولاً با انجام معاینه بالینی دقیق شروع می کند که شامل بررسی تاریخچه پزشکی بیمار شرح علائم معاینه فیزیکی ساق پا و ارزیابی دامنه حرکتی و قدرت عضلانی است. بسته به یافته های معاینه بالینی ممکن است نیاز به انجام روش های تشخیصی تکمیلی باشد از جمله :

1. تصویربرداری :
   • رادیوگرافی (X-ray) : برای تشخیص شکستگی های استخوانی به ویژه شکستگی های استرسی.
   • سونوگرافی داپلر (Doppler Ultrasound) : برای ارزیابی جریان خون در عروق ساق پا و تشخیص ترومبوز ورید عمقی (DVT).
   • تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) : برای بررسی دقیق بافت های نرم از جمله عضلات تاندون ها رباط ها و اعصاب. MRI می تواند برای تشخیص کشیدگی عضلات تاندونیت آشیل سندرم کمپارتمان شکستگی های استرسی پنهان و سایر مشکلات بافت نرم بسیار مفید باشد.
   • اسکن استخوان (Bone Scan) : برای تشخیص شکستگی های استرسی و سایر مشکلات استخوانی به ویژه زمانی که رادیوگرافی معمولی طبیعی است.
   • توموگرافی کامپیوتری (CT Scan) : در موارد خاص برای بررسی دقیق تر ساختارهای استخوانی یا عروقی.
2. مطالعات الکترودیاگنوستیک (Electrophysiological Studies) :
   • الکترومیوگرافی (EMG) و مطالعه هدایت عصبی (NCS) : برای ارزیابی عملکرد اعصاب و عضلات و تشخیص مشکلات عصبی مانند نوروپاتی محیطی یا فشار بر عصب سیاتیک.
3. آزمایش خون :
   • برای رد کردن برخی شرایط سیستمیک مانند عفونت ها بیماری های التهابی و عدم تعادل الکترولیتی.
   • در موارد مشکوک به DVT آزمایش خون D-dimer ممکن است درخواست شود.
4. فوت اسکن (Foot Scan) یا آنالیز فشار کف پا :
   • فوت اسکن یک روش غیرتهاجمی و مدرن برای ارزیابی بیومکانیک پا و توزیع فشار کف پا است. این روش از طریق دستگاه های اسکنر تخصصی یا پدهای حساس به فشار انجام می شود و اطلاعات دقیقی در مورد قوس کف پا نقاط فشار و نحوه توزیع وزن بدن بر روی پا ارائه می دهد. فوت اسکن به طور مستقیم علت درد پشت ساق پا را تشخیص نمی دهد اما می تواند به شناسایی ناهنجاری های ساختاری پا و بیومکانیکی که می توانند به درد ساق پا کمک کنند کمک کند. به عنوان مثال پرونیشن بیش از حد یا سوپینیشن بیش از حد می تواند منجر به فشار اضافی بر عضلات ساق پا و تاندون آشیل شود.

روش های درمانی درد پشت ساق پا : رویکردهای دارویی پزشکی و فیزیوتراپی

درمان درد پشت ساق پا بستگی به علت زمینه ای و شدت علائم دارد. رویکردهای درمانی می توانند شامل موارد زیر باشند :

1. درمان های محافظه کارانه (Conservative Treatment) :
   • استراحت (Rest) : اجتناب از فعالیت هایی که درد را تشدید می کنند به ویژه در مراحل اولیه آسیب.
   • یخ درمانی (Ice) : استفاده از کمپرس یخ به مدت ۱۵-۲۰ دقیقه چند بار در روز برای کاهش درد و التهاب.
   • فشار (Compression) : استفاده از بانداژ فشاری یا جوراب های واریس برای کاهش تورم و حمایت از عضلات.
   • بالا نگه داشتن پا (Elevation) : بالا نگه داشتن پا بالاتر از سطح قلب به ویژه در هنگام استراحت برای کاهش تورم.
   • داروهای مسکن و ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) : داروهایی مانند ایبوپروفن ناپروکسن و دیکلوفناک می توانند به کاهش درد و التهاب کمک کنند. این داروها می توانند به صورت خوراکی یا موضعی (ژل کرم) استفاده شوند.
   • فیزیوتراپی (Physical Therapy) : فیزیوتراپیست می تواند برنامه های تمرینی تخصصی برای تقویت عضلات ساق پا بهبود انعطاف پذیری و اصلاح الگوهای حرکتی ارائه دهد. تکنیک های دستی الکتروتراپی و تمرینات کششی و تقویتی از جمله روش های مورد استفاده در فیزیوتراپی هستند.
   • ارتزهای کف پا (Orthotics) : استفاده از ارتزهای کف پا یا کفی های طبی به ویژه ارتزهای سفارشی که بر اساس فوت اسکن تهیه می شوند می تواند به اصلاح ناهنجاری های ساختاری پا بهبود توزیع فشار کف پا و کاهش فشار بر عضلات ساق پا کمک کند. ارتزها به ویژه برای افرادی که دارای صافی کف پا قوس زیاد کف پا پرونیشن یا سوپینیشن بیش از حد هستند مفید می باشند.
2. درمان های پزشکی و بالینی (Medical and Clinical Treatment) :
   • تزریق کورتیکواستروئید (Corticosteroid Injection) : در موارد تاندونیت آشیل مقاوم به درمان های محافظه کارانه تزریق کورتیکواستروئید در اطراف تاندون ممکن است برای کاهش التهاب و درد استفاده شود. با این حال تزریق مکرر کورتیکواستروئید می تواند خطر پارگی تاندون را افزایش دهد و باید با احتیاط انجام شود.
   • تزریق پلاسمای غنی از پلاکت (Platelet-Rich Plasma – PRP) : تزریق PRP که حاوی غلظت بالایی از پلاکت های خون بیمار است به ناحیه آسیب دیده می تواند فرآیند ترمیم بافتی را تسریع کند. PRP ممکن است برای درمان تاندونیت آشیل مزمن و سایر آسیب های بافت نرم استفاده شود.
   • جراحی (Surgery) : جراحی به ندرت برای درد پشت ساق پا ضروری است اما ممکن است در موارد خاصی مانند پارگی کامل تاندون آشیل سندرم کمپارتمان حاد یا برخی از شکستگی های استرسی پیچیده در نظر گرفته شود.
   • داروهای خاص : بسته به علت زمینه ای درد ممکن است داروهای خاصی تجویز شوند. برای مثال داروهای ضد انعقاد خون برای DVT داروهای گشادکننده عروق برای PAD داروهای کنترل قند خون برای نوروپاتی دیابتی و داروهای ضد درد عصبی برای نوروپاتی محیطی.
3. درمان با فوت اسکن :
   • فوت اسکن به خودی خود یک روش درمانی مستقیم برای درد پشت ساق پا نیست بلکه یک ابزار تشخیصی و کمکی در درمان است. اطلاعات به دست آمده از فوت اسکن برای طراحی ارتزهای سفارشی استفاده می شود که می توانند نقش مهمی در درمان و پیشگیری از درد پشت ساق پا داشته باشند. ارتزهای سفارشی با اصلاح بیومکانیک پا حمایت از قوس کف پا و توزیع مجدد فشار کف پا می توانند فشار وارده بر عضلات ساق پا و تاندون آشیل را کاهش دهند و به تسکین درد و بهبود عملکرد کمک کنند.
   • علاوه بر ارتزها نتایج فوت اسکن می تواند به فیزیوتراپیست و پزشک در طراحی برنامه تمرینی مناسب و توصیه های کفش برای بیمار کمک کند.

درمان های خانگی و توصیه های سبک زندگی برای تسکین درد پشت ساق پا

علاوه بر درمان های پزشکی راهکارهای خانگی و تغییرات سبک زندگی می توانند به تسکین درد پشت ساق پا و تسریع روند بهبودی کمک کنند :

• گرم کردن و سرد کردن مناسب : قبل از هر فعالیت بدنی بدن خود را به خوبی گرم کنید و بعد از آن به آرامی سرد کنید.
• تمرینات کششی : انجام منظم تمرینات کششی برای عضلات ساق پا به ویژه کشش گاستروکنمیوس و سولئوس می تواند به بهبود انعطاف پذیری و کاهش تنش عضلانی کمک کند.
• هیدراتاسیون کافی : نوشیدن مقدار کافی آب در طول روز به ویژه قبل حین و بعد از ورزش برای جلوگیری از کم آبی بدن و گرفتگی عضلات ضروری است.
• تغذیه مناسب : مصرف یک رژیم غذایی متعادل و غنی از مواد مغذی از جمله الکترولیت ها (پتاسیم کلسیم منیزیم) می تواند به سلامت عضلات کمک کند.
• کفش مناسب : استفاده از کفش های حمایتی و مناسب برای فعالیت های مختلف به ویژه کفش های ورزشی با کفی مناسب و پاشنه کم می تواند فشار وارده بر ساق پا را کاهش دهد.
• اجتناب از فعالیت های تشدیدکننده درد : تا زمان بهبودی کامل از فعالیت هایی که درد ساق پا را تشدید می کنند اجتناب کنید.
• ماساژ : ماساژ آرام عضلات ساق پا می تواند به کاهش تنش عضلانی و بهبود جریان خون کمک کند.
• حمام نمک اپسوم : غوطه ور کردن پاها در آب گرم حاوی نمک اپسوم می تواند به تسکین درد و گرفتگی عضلات کمک کند.

راهکارهای پیشگیری از درد پشت ساق پا : توصیه های کلیدی برای حفظ سلامت

با رعایت راهکارهای پیشگیرانه می توان خطر ابتلا به درد پشت ساق پا را به میزان قابل توجهی کاهش داد :

• گرم کردن و سرد کردن مناسب قبل و بعد از ورزش.
• افزایش تدریجی شدت و مدت زمان فعالیت بدنی.
• انجام تمرینات کششی منظم برای عضلات ساق پا.
• استفاده از کفش های ورزشی مناسب و حمایتی.
• حفظ وزن مناسب.
• هیدراتاسیون کافی در طول روز.
• تقویت عضلات ساق پا با تمرینات منظم.
• اصلاح ناهنجاری های ساختاری پا با استفاده از ارتزهای کف پا (در صورت نیاز).
• اجتناب از ایستادن یا نشستن طولانی مدت در یک وضعیت ثابت.
• رعایت اصول ارگونومی در محیط کار و زندگی روزمره.

نتیجه گیری : جمع بندی و تأکید بر اهمیت مشاوره پزشکی

درد پشت ساق پا یک مشکل شایع است که می تواند ناشی از طیف گسترده ای از علل از کشیدگی های عضلانی ساده تا شرایط پزشکی جدی تر باشد. تشخیص دقیق علت درد و انتخاب روش درمانی مناسب کلید مدیریت مؤثر این عارضه است. فوت اسکن یک ابزار تشخیصی ارزشمند است که می تواند به شناسایی ناهنجاری های بیومکانیکی پا و طراحی ارتزهای سفارشی برای بهبود توزیع فشار کف پا و کاهش فشار بر عضلات ساق پا کمک کند.

با این حال مهم است به یاد داشته باشید که اطلاعات ارائه شده در این مقاله جنبه عمومی دارند و جایگزین نظر متخصص نیستند. در صورت تجربه درد مداوم یا شدید پشت ساق پا مراجعه به پزشک یا متخصص فیزیوتراپی برای تشخیص دقیق و دریافت برنامه درمانی مناسب ضروری است. تشخیص زودهنگام و درمان مناسب می تواند به جلوگیری از عوارض جدی تر و بازگشت سریع تر به فعالیت های روزمره و ورزشی کمک کند.

پرسش های متداول درباره درد پشت ساق پا

1. چه زمانی درد پشت ساق پا نگران کننده است و باید به پزشک مراجعه کرد؟

درد شدید و ناگهانی دردی که با استراحت بهبود نمی یابد درد همراه با تورم قرمزی گرما تب بی حسی ضعف عضلانی درد قفسه سینه تنگی نفس یا علائم بیماری شریان محیطی همگی نشانه های نگران کننده ای هستند که نیاز به مراجعه فوری به پزشک دارند.

1. آیا ورزش کردن با وجود درد پشت ساق پا مجاز است؟

در بیشتر موارد ورزش کردن با درد پشت ساق پا توصیه نمی شود به ویژه اگر درد ناشی از آسیب حاد باشد. استراحت و اجتناب از فعالیت های تشدیدکننده درد گام اول در بهبودی است. پس از کاهش درد و با نظر پزشک یا فیزیوتراپیست می توان به تدریج فعالیت های ورزشی را با شدت کم و تحت نظارت متخصص از سر گرفت.

1. آیا گرفتگی عضلات ساق پا در شب خطرناک است؟

گرفتگی عضلات ساق پا در شب اگر به ندرت رخ دهد و علت زمینه ای جدی نداشته باشد معمولاً خطرناک نیست. با این حال گرفتگی های مکرر و شدید عضلات ساق پا می تواند نشانه ای از کم آبی بدن عدم تعادل الکترولیتی یا مشکلات پزشکی دیگر باشد و نیاز به بررسی پزشکی دارد. برای کاهش گرفتگی عضلات شبانه می توانید قبل از خواب عضلات ساق پا را کشش دهید از هیدراتاسیون کافی اطمینان حاصل کنید و رژیم غذایی متعادلی داشته باشید.

تأکید مهم : اطلاعات ارائه شده در این مقاله صرفاً جنبه آموزشی و اطلاع رسانی دارد و نباید به عنوان جایگزینی برای مشاوره تشخیص یا درمان پزشکی حرفه ای در نظر گرفته شود. همواره برای هرگونه سؤال یا نگرانی پزشکی به پزشک یا سایر متخصصان مراقبت های بهداشتی واجد شرایط مراجعه کنید.