چند بار میتوان از سهمیه ۲۵ درصد استفاده کرد

بر اساس آیین نامه اجرایی ماده ۷۰ قانون جامع خدمات رسانی به ایثارگران (مصوب ۱۴۰۱/۰۵/۱۲ هیئت محترم وزیران)، استفاده از سهمیه ۲۵ و ۵ درصد ایثارگران در دوره های روزانه دولتی هر مقطع تحصیلی (کاردانی، کارشناسی، کارشناسی ارشد، دکترا) صرفاً یک بار مجاز است. با این حال، در دوره های غیرروزانه نظیر شبانه، پیام نور، غیرانتفاعی، پردیس خودگردان و دانشگاه آزاد اسلامی، امکان استفاده مجدد از این سهمیه حداکثر یک بار دیگر، مشروط به انصراف از تحصیل یا عدم ثبت نام اولیه پس از قبولی، وجود دارد. این مقررات با هدف حمایت هدفمند از ایثارگران و خانواده های معزز آن ها در مسیر تحصیلات عالی وضع شده اند.

سهمیه های ایثارگران، به عنوان یکی از مهم ترین ابزارهای حمایتی در نظام آموزش عالی کشور، نقش بسزایی در تسهیل ورود و ادامه تحصیل جامعه هدف ایفا می کنند. با توجه به پیچیدگی و پویایی قوانین مرتبط با کنکور سراسری و آزمون های تحصیلات تکمیلی، آگاهی دقیق از آخرین مقررات، به ویژه مصوبات سال ۱۴۰۱ و تغییرات اعمال شده برای کنکور ۱۴۰۴ و سال های آتی، امری حیاتی محسوب می شود. این مقاله با رویکردی تخصصی و جامع، تمامی ابعاد و سناریوهای استفاده از سهمیه ۲۵ و ۵ درصد ایثارگران را شفاف سازی می کند. هدف، ارائه اطلاعات دقیق درباره شرایط استفاده مجدد، تأثیر وضعیت ثبت نام یا انصراف از تحصیل و محدودیت های مربوط به مقاطع و دوره های تحصیلی مختلف است تا داوطلبان و مشاوران تحصیلی بتوانند با اطمینان کامل تصمیم گیری نمایند.

مبانی قانونی استفاده از سهمیه ایثارگران: آیین نامه اجرایی ماده ۷۰

مرجع اصلی و مستند برای تعیین چارچوب و شرایط استفاده از سهمیه های ایثارگران در نظام آموزش عالی کشور، آیین نامه اجرایی ماده ۷۰ قانون جامع خدمات رسانی به ایثارگران است که در تاریخ ۱۴۰۱/۰۵/۱۲ به تصویب هیئت محترم وزیران رسیده است. این آیین نامه، با هدف ساماندهی و شفاف سازی نحوه اعمال سهمیه ها، خط مشی های روشنی را برای داوطلبان مشمول سهمیه ۲۵ درصد (شامل جانبازان با هر درصد جانبازی، همسر و فرزندان جانبازان ۲۵ درصد و بالاتر، آزادگان و همسر و فرزندان آنان، و همسر و فرزندان شهدا) و سهمیه ۵ درصد (شامل جانبازان زیر ۲۵ درصد، همسر و فرزندان آنان، و همسر و فرزندان رزمندگان با حداقل شش ماه حضور داوطلبانه در جبهه) تعیین کرده است.

تغییرات اخیر و مصوبات سال ۱۴۰۱، به ویژه برای کنکور ۱۴۰۴، رویکرد جدیدی را در خصوص تعداد دفعات مجاز استفاده از این سهمیه ها مطرح ساخته است. پیش از این، قوانین بعضاً محدودیت های سختگیرانه تری را اعمال می کردند، اما آیین نامه جدید با ایجاد تمایز میان دوره های روزانه و غیرروزانه، انعطاف پذیری بیشتری را در شرایط خاص فراهم آورده است. درک دقیق مواد کلیدی این آیین نامه برای هر داوطلب و خانواده های ایثارگران ضروری است.

ماده ۳ آیین نامه: محدودیت استفاده در دوره های روزانه دولتی

ماده ۳ آیین نامه اجرایی ماده ۷۰، به صراحت به مشمولین سهمیه ایثارگران اجازه می دهد که صرفاً یک بار در هر مقطع تحصیلی (کاردانی، کارشناسی، کارشناسی ارشد، دکترا) در دوره های روزانه دانشگاه های دولتی از سهمیه خود استفاده کنند. این بدان معناست که اگر داوطلبی با استفاده از سهمیه ۲۵ درصد یا ۵ درصد ایثارگران در یک رشته محل روزانه دولتی پذیرفته شود، سهمیه او در آن مقطع تحصیلی «استفاده شده» محسوب می گردد.

نکته حیاتی این ماده آن است که چنانچه داوطلب پس از قبولی و حتی ثبت نام اولیه در رشته محل مذکور، از ادامه تحصیل انصراف دهد یا اصلاً اقدام به ثبت نام ننماید، مجدداً حق استفاده از سهمیه را در همان مقطع تحصیلی نخواهد داشت. این بند، از سوخت شدن سهمیه ایثارگری بر اثر عدم برنامه ریزی دقیق یا تصمیمات عجولانه جلوگیری می کند و بر اهمیت انتخاب رشته صحیح تأکید دارد.

ماده ۴ آیین نامه: امکان استفاده مجدد در دوره های غیرروزانه

ماده ۴ آیین نامه اجرایی ماده ۷۰، به نوعی مکمل ماده ۳ است و شرایط استفاده مجدد از سهمیه را در دوره های غیرروزانه مشخص می کند. بر اساس این ماده، مشمولین سهمیه که در هر مقطع تحصیلی در آزمون های سراسری و تحصیلات تکمیلی، در دوره های شهریه پرداز مانند شبانه (نوبت دوم)، پیام نور، غیرانتفاعی، پردیس بین الملل، پردیس خودگردان، دانشگاه آزاد اسلامی و سایر دوره های شهریه پرداز پذیرفته شده اند، در صورت انصراف از تحصیل، حداکثر تا یک بار دیگر مجاز به استفاده مجدد از سهمیه خود هستند. این امکان «علاوه بر ماده ۳ این آیین نامه» فراهم شده است.

این بند، فرصتی را برای داوطلبانی فراهم می آورد که ممکن است در انتخاب اول خود در دوره های شهریه پرداز به نتیجه مطلوب نرسیده باشند و قصد تغییر رشته یا دانشگاه را داشته باشند. تأکید می شود که این امکان استفاده مجدد، تنها برای یک بار دیگر و صرفاً در دوره های غیرروزانه میسر است، مگر اینکه فرد قبلاً در دوره روزانه استفاده نکرده باشد.

تعریف مقطع تحصیلی و آزمون سراسری

برای فهم دقیق تر مفاد این آیین نامه، لازم است تعاریف مربوط به مقطع تحصیلی و آزمون سراسری نیز روشن شود. منظور از مقطع تحصیلی در این آیین نامه، کلیه دوره های تحصیلی دانشگاهی شامل کاردانی، کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا است. بنابراین، محدودیت های ذکر شده در هر مقطع به صورت جداگانه اعمال می شود و قبولی با سهمیه در یک مقطع، مانع استفاده مجدد در مقطع بالاتر نیست.

همچنین، آزمون سراسری به آزمونی اطلاق می شود که سازمان سنجش آموزش کشور برای ورود داوطلبان با مدارک مختلف (اعم از گواهینامه دوره پیش دانشگاهی، دیپلم نظام آموزشی جدید نظری، فنی و حرفه ای، کار و دانش، یا دیپلم نظام قدیم و مدرک کاردانی) به دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی و دوره های فنی و حرفه ای برگزار می نماید. این تعریف شامل کلیه آزمون های ورودی در مقاطع مختلف می شود.

تحلیل سناریوهای استفاده مجدد از سهمیه ایثارگران در کنکور

با توجه به آیین نامه اجرایی ماده ۷۰، شرایط استفاده مجدد از سهمیه ایثارگران (۲۵ و ۵ درصد) بسته به وضعیت قبولی پیشین داوطلب متفاوت است. درک این سناریوها برای برنامه ریزی دقیق تحصیلی و جلوگیری از سوخت شدن بی مورد سهمیه ایثارگری، حیاتی است. در ادامه به تفصیل به این حالات پرداخته می شود:

وضعیت قبولی قبلی (با سهمیه ایثارگران)	امکان استفاده مجدد در کنکور (بله/خیر و شرایط)
قبولی در دوره روزانه دولتی (و عدم ثبت نام / انصراف)	خیر، سهمیه در آن مقطع استفاده شده محسوب می شود و حق استفاده مجدد در همان مقطع وجود ندارد.
قبولی در دوره غیرروزانه (بار اول و عدم ثبت نام / انصراف)	بله، یک بار دیگر در دوره های روزانه و غیرروزانه (در همان مقطع) با رعایت ماده ۴ آیین نامه.
قبولی در دوره غیرروزانه (بار دوم و عدم ثبت نام / انصراف)	خیر، حداکثر دفعات مجاز استفاده از سهمیه (یکبار روزانه + دوبار غیرروزانه) در آن مقطع به اتمام رسیده است.
قبولی در یکبار روزانه و یکبار غیرروزانه (و عدم ثبت نام / انصراف از هر دو)	خیر، سهمیه در همان مقطع کاملاً استفاده شده محسوب می شود.
فارغ التحصیلی با سهمیه در هر دوره (روزانه یا غیرروزانه)	خیر، سهمیه برای مقطع جاری استفاده شده است. (امکان استفاده در مقاطع بالاتر وجود دارد.)
عدم قبولی در کنکور (حتی با انتخاب رشته)	بله، سهمیه محفوظ است و می توان در کنکور سال های بعد استفاده کرد.
عدم انتخاب رشته پس از ثبت نام سهمیه	بله، سهمیه محفوظ است و می توان در کنکور سال های بعد استفاده کرد.

الزامات و تبصره های مهم در استفاده مجدد

داوطلبانی که مشمول ماده ۴ آیین نامه اجرایی فوق هستند (یعنی یک بار در دوره های غیرروزانه با سهمیه قبول شده و انصراف داده اند یا ثبت نام نکرده اند)، برای استفاده مجدد از سهمیه خود می بایست گواهی رسمی عدم ثبت نام یا انصراف خود را در زمان ثبت نام در رشته قبولی جدید (مثلاً سال ۱۴۰۴) به دانشگاه یا مؤسسه آموزش عالی مربوطه ارائه نمایند. این گواهی برای تأیید وضعیت تحصیلی قبلی آن ها و امکان بهره مندی مجدد از سهمیه ضروری است.

باید توجه داشت که ملاک استفاده شدن سهمیه در هر سال، قبولی نهایی داوطلب در یک رشته محل است. این بدان معناست که حتی اگر داوطلب پس از قبولی نهایی، اقدام به ثبت نام فیزیکی در دانشگاه ننماید یا انصراف دهد (در شرایط ماده ۳)، سهمیه او برای آن مقطع تحصیلی «استفاده شده» تلقی می شود. در صورت عدم قبولی در هیچ رشته محل یا عدم شرکت در فرآیند انتخاب رشته، سهمیه ایثارگری برای سال های بعد محفوظ می ماند و اصطلاحاً «نمی سوزد».

شرط اساسی برای امکان استفاده مجدد از سهمیه ایثارگری (در دوره های غیرروزانه مطابق ماده ۴) انصراف از تحصیل یا عدم ثبت نام پس از قبولی نهایی است. بدون این شرط، استفاده مجدد از سهمیه در همان مقطع تحصیلی میسر نخواهد بود.

لازم به ذکر است که پذیرش از طریق کنکور سراسری یا صرفاً بر اساس سوابق تحصیلی (بدون کنکور) تفاوتی در قوانین استفاده مجدد از سهمیه ایثارگری ایجاد نمی کند و شرایط برای هر دو نوع پذیرش یکسان است. تمامی داوطلبان ملزم به رعایت مفاد آیین نامه اجرایی ماده ۷۰ هستند.

شرایط استفاده مجدد از سهمیه ایثارگران به تفکیک نوع دانشگاه

همانطور که پیشتر اشاره شد، آیین نامه اجرایی ماده ۷۰ قانون جامع خدمات رسانی به ایثارگران، تفاوت هایی را در شرایط استفاده مجدد از سهمیه بر اساس نوع دوره تحصیلی (روزانه یا غیرروزانه) قائل شده است. این تفاوت ها در نحوه اعمال سهمیه در انواع دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی نمود پیدا می کند. در ادامه، شرایط استفاده مجدد از سهمیه ایثارگران را به تفکیک دانشگاه ها مورد بررسی قرار می دهیم:

دانشگاه های روزانه دولتی

دانشگاه های روزانه دولتی، به دلیل ماهیت رایگان و تقاضای بالا، دارای محدودیت های خاصی در زمینه استفاده از سهمیه ایثارگران هستند. بر اساس ماده ۳ آیین نامه، داوطلبانی که با سهمیه ۲۵ درصد یا ۵ درصد ایثارگران در یک رشته محل روزانه دولتی پذیرفته شده اند، تنها یک بار در هر مقطع تحصیلی می توانند از این سهمیه استفاده کنند. حتی اگر پس از قبولی نهایی، از ثبت نام در دانشگاه انصراف دهند یا اصلاً ثبت نام نکنند، سهمیه آن ها در آن مقطع «استفاده شده» محسوب می شود و حق استفاده مجدد در همان مقطع برای دوره های روزانه دولتی وجود ندارد. این سیاست به منظور حفظ عدالت و بهره مندی حداکثری از ظرفیت های محدود دوره های روزانه اعمال می شود.

دانشگاه نوبت دوم (شبانه)

دوره های نوبت دوم که معمولاً با عنوان شبانه شناخته می شوند، دوره های شهریه پرداز هستند. پذیرفته شدگان در این دوره ها با استفاده از سهمیه ایثارگران، در صورت انصراف از تحصیل پس از قبولی، می توانند یک بار دیگر از سهمیه خود استفاده کنند. این امکان استفاده مجدد، شامل پذیرش در کلیه دوره ها، اعم از روزانه و غیرروزانه (در همان مقطع تحصیلی)، می شود. این تسهیل، فرصتی را برای داوطلبانی که در انتخاب اول خود در دوره های شهریه پرداز به نتیجه دلخواه نرسیده اند، فراهم می آورد تا شانس خود را مجدداً امتحان کنند.

دانشگاه فرهنگیان

دانشگاه فرهنگیان و تربیت دبیر شهید رجایی نیز از جمله مؤسسات آموزش عالی دولتی هستند که پذیرش در آن ها از طریق کنکور و با سهمیه ایثارگران صورت می گیرد. داوطلبانی که با استفاده از سهمیه ۲۵ درصد یا ۵ درصد ایثارگران در یکی از پردیس های دانشگاه فرهنگیان پذیرفته شده و سپس از تحصیل انصراف داده اند، یک بار دیگر مجاز به استفاده مجدد از سهمیه خود خواهند بود. این استفاده مجدد نیز، مشابه دوره های شبانه، می تواند برای قبولی در کلیه دوره های روزانه و غیرروزانه (در همان مقطع تحصیلی) صورت پذیرد.

دانشگاه آزاد اسلامی

دانشگاه آزاد اسلامی نیز به عنوان یکی از بزرگترین مراکز آموزش عالی شهریه پرداز در کشور، مشمول آیین نامه اجرایی ماده ۷۰ قرار می گیرد. داوطلبانی که با استفاده از سهمیه ایثارگران در واحد های دانشگاه آزاد اسلامی پذیرفته شده و سپس انصراف داده اند یا ثبت نام نکرده اند، تنها یک بار دیگر اجازه استفاده مجدد از سهمیه ایثارگران را خواهند داشت. این بار دوم، می تواند برای پذیرش در دوره های روزانه و غیرروزانه (در همان مقطع تحصیلی) مورد استفاده قرار گیرد. این شرایط برای استفاده مجدد از سهمیه ۵ درصد ایثارگران در دانشگاه آزاد نیز صادق است.

دانشگاه های پیام نور، غیرانتفاعی، پردیس خودگردان، شهریه پرداز، مجازی و نیمه حضوری

کلیه دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی که ماهیت شهریه پرداز دارند، از جمله دانشگاه های پیام نور، مؤسسات آموزش عالی غیرانتفاعی، پردیس های خودگردان، دوره های شهریه پرداز سایر دانشگاه ها، و همچنین دوره های مجازی و نیمه حضوری، تحت پوشش ماده ۴ آیین نامه قرار می گیرند. داوطلبانی که با سهمیه ایثارگران در هر یک از این دوره ها پذیرفته شده و از تحصیل انصراف داده اند، می توانند فقط یک بار دیگر از سهمیه خود استفاده کنند. این فرصت مجدد نیز برای پذیرش در کلیه دوره های روزانه و غیرروزانه (در همان مقطع تحصیلی) معتبر خواهد بود. این رویکرد به داوطلبان این امکان را می دهد که با انعطاف پذیری بیشتری مسیر تحصیلی خود را انتخاب و در صورت لزوم، اصلاح نمایند.

ابهامات رایج و نکات کلیدی در بهره مندی از سهمیه ایثارگران

با وجود شفافیت های موجود در آیین نامه اجرایی ماده ۷۰، برخی ابهامات و سوالات پرتکرار در میان داوطلبان و خانواده های ایثارگران در خصوص نحوه استفاده مجدد از سهمیه ایثارگران وجود دارد. درک دقیق این نکات کلیدی می تواند به داوطلبان کمک کند تا با اطلاعات کامل تر، تصمیمات درستی برای آینده تحصیلی خود بگیرند.

استفاده از سهمیه ایثارگران در مقاطع مختلف

یکی از مهم ترین نکات قابل توجه، این است که محدودیت تعداد دفعات استفاده از سهمیه ایثارگران، صرفاً در همان مقطع تحصیلی اعمال می شود. به عبارت دیگر، قبولی و استفاده از سهمیه در یک مقطع تحصیلی (مثلاً کارشناسی) مانع از استفاده مجدد از سهمیه ایثارگران در مقاطع مختلف و بالاتر (مانند کارشناسی ارشد یا دکترا) نخواهد شد. به عنوان مثال، اگر فردی در دوره کارشناسی با سهمیه ایثارگری پذیرفته و فارغ التحصیل شود، می تواند در آزمون کارشناسی ارشد و دکترا نیز مجدداً از این سهمیه بهره مند گردد. این قانون به ایثارگران و فرزندانشان اجازه می دهد تا مسیر تحصیلات عالی خود را تا مدارج بالا ادامه دهند.

تأثیر ثبت نام، عدم ثبت نام یا انصراف

ملاک اصلی برای «استفاده شدن» سهمیه، قبولی نهایی داوطلب در یک رشته محل با سهمیه ایثارگری است و نه لزوماً ثبت نام فیزیکی در دانشگاه. همانطور که در ماده ۳ آیین نامه تأکید شده، اگر داوطلبی در دوره روزانه دولتی با سهمیه قبول شود و اقدام به ثبت نام نکند یا پس از ثبت نام انصراف دهد، سهمیه اش برای آن مقطع سوخته شده تلقی می شود. با این حال، در دوره های غیرروزانه، همانطور که در ماده ۴ بیان شد، شرایط انصراف و استفاده مجدد از سهمیه ایثارگران فراهم است و داوطلب می تواند یک بار دیگر از سهمیه خود استفاده کند. این تمایز بین دوره های روزانه و غیرروزانه بسیار مهم است.

استفاده همزمان برای چند فرزند ایثارگر

سهمیه ایثارگران به صورت فردی برای هر داوطلب مشمول اعمال می شود. بنابراین، استفاده سهمیه ایثارگری برای چند فرزند ایثارگر به طور همزمان، هیچ مشکلی ندارد و هر یک از فرزندان واجد شرایط، می توانند به صورت مستقل از سهمیه ایثارگری خود در کلیه مقاطع تحصیلی بهره مند شوند. استفاده یک فرزند از سهمیه، به هیچ عنوان منجر به سوخته شدن یا محدودیت در استفاده سهمیه برای سایر فرزندان واجد شرایط نخواهد شد.

تفاوت پذیرش با کنکور و بدون کنکور (صرفا سوابق تحصیلی)

قوانین مربوط به تعداد دفعات استفاده از سهمیه ایثارگران، چه برای پذیرش از طریق آزمون سراسری (با کنکور) و چه برای پذیرش صرفاً بر اساس سوابق تحصیلی (بدون کنکور)، یکسـان است. این بدان معناست که نوع فرآیند پذیرش (کنکور یا سوابق تحصیلی) تأثیری در محدودیت های استفاده از سهمیه ندارد و داوطلبان در هر دو حالت، ملزم به رعایت مفاد آیین نامه اجرایی ماده ۷۰ هستند.

کاربرد در آزمون های استخدامی

مقررات و محدودیت های ذکر شده در این مقاله، صرفاً مربوط به کنکور سراسری و آزمون های تحصیلات تکمیلی برای ورود به دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی است. سهمیه ایثارگران در آزمون های استخدامی (مانند آزمون های استخدامی آموزش و پرورش، وزارت بهداشت، دستگاه های اجرایی و…) دارای قوانین و آیین نامه های خاص خود است که ممکن است با آنچه در کنکور اعمال می شود، تفاوت داشته باشد. متقاضیان این آزمون ها باید برای اطلاع از محدودیت سهمیه ایثارگران در کنکور و در آزمون های استخدامی، دفترچه راهنمای ثبت نام همان آزمون را به دقت مطالعه نمایند.

اهمیت مطالعه دقیق دفترچه کنکور

با توجه به احتمال تغییرات سالانه در جزئیات و تبصره های قوانین، به کلیه داوطلبان و مشاوران تحصیلی توصیه می شود که همواره دفترچه ثبت نام و انتخاب رشته کنکور سراسری و آزمون های تحصیلات تکمیلی همان سال تحصیلی را به دقت مطالعه کنند. سازمان سنجش آموزش کشور و سایر نهادهای مرتبط، آخرین به روزرسانی ها و جزئیات اجرایی را در این دفترچه ها منتشر می کنند. این اقدام، بهترین راه برای اطمینان از صحت و به روز بودن اطلاعات و جلوگیری از بروز هرگونه مشکل در فرآیند پذیرش است.

نتیجه گیری

سهمیه ۲۵ و ۵ درصد ایثارگران، فرصتی ارزشمند برای جامعه ایثارگری و خانواده های آنان به شمار می رود که با هدف تسهیل مسیر آموزش عالی فراهم شده است. بر اساس آیین نامه اجرایی ماده ۷۰ قانون جامع خدمات رسانی به ایثارگران، استفاده از این سهمیه در دوره های روزانه دولتی هر مقطع تحصیلی به یک بار محدود می شود، حتی در صورت انصراف یا عدم ثبت نام. اما در دوره های غیرروزانه و شهریه پرداز نظیر شبانه، پیام نور، غیرانتفاعی و دانشگاه آزاد، امکان استفاده مجدد از سهمیه ایثارگران تا یک بار دیگر، مشروط به انصراف یا عدم ثبت نام اولیه، وجود دارد. این انعطاف پذیری به داوطلبان اجازه می دهد تا در صورت عدم رضایت از انتخاب اولیه خود در دوره های شهریه پرداز، شانس مجددی برای ورود به رشته محل دلخواه خود داشته باشند.

نکات کلیدی نظیر امکان استفاده از سهمیه در مقاطع تحصیلی بالاتر، محفوظ ماندن سهمیه در صورت عدم قبولی یا عدم انتخاب رشته، و عدم محدودیت در استفاده همزمان برای چند فرزند ایثارگر، از جمله مواردی هستند که داوطلبان باید به آن ها توجه کنند. با توجه به اهمیت این سهمیه در موفقیت تحصیلی، ضروری است که داوطلبان همواره آخرین قوانین جدید سهمیه ایثارگران ۱۴۰۴ و سال های آتی را از طریق دفترچه های رسمی سازمان سنجش آموزش کشور پیگیری و مطالعه نمایند. برنامه ریزی دقیق و آگاهانه، با در نظر گرفتن تمامی این سناریوها و محدودیت ها، کلید بهره برداری حداکثری و صحیح از این حمایت های ارزشمند دولتی است.