رفع گواهی عدم پرداخت چک

گواهی عدم پرداخت چک یا همان چک برگشتی، یکی از مشکلات رایج در مبادلات مالی است که پیامدهای قانونی و بانکی متعددی برای صادرکننده آن به همراه دارد. رفع این سوء اثر، به معنای حذف سابقه برگشت خوردن چک از کارنامه مالی فرد یا شرکت است که امکان استفاده مجدد از خدمات بانکی را فراهم می آورد. این مقاله راهنمای جامعی برای درک و اجرای فرآیندهای قانونی و بانکی مربوط به رفع گواهی عدم پرداخت چک ارائه می دهد و تمامی روش ها، شرایط، و دغدغه های کلیدی در این زمینه را پوشش می دهد تا صادرکنندگان چک بتوانند با آگاهی کامل، مشکل خود را حل کنند.

۱. گواهی عدم پرداخت چک و پیامدهای آن

گواهی عدم پرداخت چک، سندی رسمی است که توسط بانک صادر می شود و نشان دهنده عدم موجودی کافی در حساب صادرکننده چک برای پرداخت وجه آن در تاریخ سررسید است. این وضعیت که به چک برگشتی معروف است، باعث ایجاد سوء اثر در سابقه بانکی فرد یا شرکت می شود. سوء اثر چک برگشتی، تنها یک ثبت ساده در سیستم بانکی نیست، بلکه مجموعه ای از محدودیت ها و محرومیت های جدی را به دنبال دارد که می تواند فعالیت های مالی و اقتصادی را مختل کند.

دلایل متعددی می تواند منجر به برگشت خوردن چک شود. از جمله رایج ترین این دلایل می توان به کسری موجودی یا عدم موجودی کافی در حساب، مسدود شدن حساب توسط مراجع قضایی، عدم تطابق امضا با نمونه موجود در بانک، و خط خوردگی یا قلم خوردگی در متن چک اشاره کرد. هر یک از این موارد، هرچند با ماهیت متفاوتی رخ می دهند، اما نتیجه یکسانی در پی دارند: صدور گواهی عدم پرداخت و ایجاد سوء اثر.

محدودیت ها و محرومیت های ناشی از چک برگشتی برای صادرکنندگان عبارتند از:

• ممنوعیت افتتاح هرگونه حساب و صدور کارت بانکی جدید: افراد یا شرکت ها با سابقه چک برگشتی تا زمان رفع سوء اثر نمی توانند حساب جدیدی در هیچ بانکی باز کنند یا کارت بانکی جدید دریافت کنند.
• مسدود شدن موجودی تمامی حساب ها و کارت های بانکی صادرکننده: بانک مرکزی به بانک ها ابلاغ کرده است که به میزان کسری مبلغ چک برگشتی، موجودی تمامی حساب ها و کارت های صادرکننده در همان بانک و سایر بانک ها مسدود شود.
• عدم امکان دریافت هرگونه تسهیلات بانکی: این شامل وام های خرد و کلان، تسهیلات بانکی و همچنین صدور انواع ضمانت نامه های ارزی و ریالی می شود.
• ممنوعیت گشایش اعتبار اسنادی ارزی یا ریالی: برای شرکت های بازرگانی و تجاری، این محدودیت می تواند مانع بزرگی در فعالیت های واردات و صادرات باشد.
• عدم امکان دریافت دسته چک جدید در سامانه صیاد: تا زمانی که سابقه چک برگشتی رفع نشود، صادرکننده نمی تواند دسته چک جدیدی از سامانه صیاد دریافت کند.
• ثبت سابقه منفی در گزارش اعتبارسنجی بانکی: این سابقه منفی می تواند در آینده بر اعتبار مالی فرد در سیستم بانکی و سایر نهادهای اعتباری تأثیر بگذارد.

درک این پیامدها، اهمیت رفع گواهی عدم پرداخت چک را روشن می سازد. اقدام به موقع و آگاهانه برای رفع سوء اثر، می تواند از تشدید این محدودیت ها جلوگیری کرده و مسیر بازگشت به فعالیت های مالی عادی را هموار کند.

۲. قوانین و مقررات به روز چک برگشتی (سال جاری)

نظام بانکی ایران در سال های اخیر شاهد تحولات مهمی در قوانین و مقررات مربوط به چک، به ویژه با معرفی سامانه صیاد و قانون جدید صدور چک، بوده است. این تغییرات با هدف افزایش اعتبار چک، کاهش آمار چک های برگشتی و تسهیل فرآیند وصول و پیگیری چک طراحی شده اند. آگاهی از آخرین بخشنامه ها و اصلاحیه ها برای صادرکنندگان چک برگشتی حیاتی است.

یکی از مهم ترین اصلاحیه های بانک مرکزی، مربوط به فرآیند تامین موجودی برای رفع سوء اثر است. در گذشته، برخی بانک ها مشتریان را ملزم به واریز مبلغی بیش از کسری موجودی (مثلاً دو برابر کسری) برای رفع سوء اثر می کردند که بار مالی زیادی را به صادرکننده تحمیل می کرد. با بخشنامه های اخیر، بانک مرکزی صراحتاً اعلام کرده است که بانک ها نباید مشتریان را ملزم به واریز مبلغی بیش از کسری موجودی حساب جاری برای رفع سوء اثر چک کنند. این اقدام با هدف کاهش فشار مالی و تسهیل فرآیند رفع سوء اثر صورت گرفته است و صادرکنندگان تنها با واریز مابه التفاوت مبلغ چک و موجودی مسدود شده، می توانند نسبت به رفع سوء اثر اقدام کنند.

تفاوت های چک صیادی با چک های قدیمی نیز در فرآیند رفع سوء اثر مهم است. چک های صیادی دارای شناسه ۱۶ رقمی هستند و اطلاعات آن ها در سامانه یکپارچه بانک مرکزی (سامانه صیاد) ثبت می شود. این ویژگی باعث می شود پیگیری و استعلام وضعیت چک های صیادی آسان تر و شفاف تر باشد. در حالی که فرآیند کلی رفع سوء اثر برای هر دو نوع چک مشابه است، اما ثبت و حذف اطلاعات در سیستم برای چک های صیادی با دقت بیشتری انجام می گیرد. به عنوان مثال، استعلام وضعیت چک های صیادی از طریق اپلیکیشن های موبایلی مانند ساد ۲۴ با سهولت بیشتری امکان پذیر است.

قوانین جدید صدور چک، به ویژه با راه اندازی سامانه صیاد، به منظور افزایش اعتبار چک و کاهش سوء استفاده ها تدوین شده اند و این امر، شفافیت و سهولت بیشتری در فرآیندهای بانکی و حقوقی مربوط به چک های برگشتی ایجاد کرده است.

همچنین، اصلاحیه دیگری که اهمیت زیادی دارد، کاهش مدت زمان رفع سوء اثر خودکار از ۷ سال به ۳ سال است. این تغییر، باری از دوش صادرکنندگانی که چک هایشان بدون شکایت حقوقی یا کیفری برگشت خورده و برای مدت طولانی بدون رفع اثر مانده بود، برداشته است. این مقررات جدید، نیازمند آگاهی کامل افراد از حقوق و تعهدات خود است تا بتوانند به بهترین شکل ممکن از آن ها بهره مند شوند و مشکلات بانکی خود را حل کنند.

۳. روش های جامع رفع گواهی عدم پرداخت چک (سوء اثر چک برگشتی)

برای رفع گواهی عدم پرداخت چک و پاک کردن سابقه سوء اثر از کارنامه بانکی، چندین روش قانونی و بانکی وجود دارد که بسته به شرایط صادرکننده و وضعیت چک، قابل اجرا هستند. این روش ها به دو دسته کلی با در دست داشتن لاشه چک و بدون نیاز به لاشه چک تقسیم می شوند.

۳.۱. رفع سوء اثر با در دست داشتن لاشه چک

این روش، متداول ترین شیوه برای رفع سوء اثر است و مراحل آن نسبتاً ساده تر از سایر روش ها می باشد، زیرا لاشه فیزیکی چک به عنوان اصلی ترین سند مبادله، موجود است.

1. تامین موجودی و وصول چک:

   در این روش، صادرکننده چک مبلغ کسری را به حساب جاری خود واریز می کند. سپس، دارنده چک با مراجعه به بانک، وجه چک را دریافت کرده و چک وصول می شود. در اینجا لازم است به یک نکته مهم اشاره کنیم: بر اساس بخشنامه های اخیر بانک مرکزی، نیازی به واریز مبلغی بیش از کسری موجودی نیست و صادرکننده تنها با تامین مابه التفاوت کسری، می تواند فرآیند را آغاز کند. پس از وصول وجه توسط دارنده، بانک به صورت خودکار نسبت به رفع سوء اثر از سابقه چک برگشتی اقدام می کند.

2. ارائه لاشه چک برگشتی به بانک:

   اگر صادرکننده و دارنده چک خارج از چارچوب بانکی با یکدیگر به توافق برسند (مثلاً با پرداخت نقدی وجه، ارائه چک جدید، یا تهاتر با خدمات و کالا)، پس از تسویه حساب کامل، دارنده، لاشه چک برگشتی را به صادرکننده تحویل می دهد. صادرکننده سپس با در دست داشتن این لاشه، به شعبه بانک خود مراجعه کرده و آن را به بانک ارائه می دهد تا بانک نسبت به ابطال چک و رفع سوء اثر از سابقه او اقدام کند. بانک موظف است در قبال دریافت لاشه چک، رسیدی به صادرکننده تحویل دهد.

۳.۲. رفع سوء اثر بدون نیاز به لاشه چک

در بسیاری از موارد، به دلایل مختلفی مانند مفقودی، سرقت، پاره شدگی لاشه چک، یا حتی عدم دسترسی به دارنده چک، امکان ارائه لاشه فیزیکی به بانک وجود ندارد. در چنین شرایطی، قانون گذار راه حل های جایگزین را پیش بینی کرده است:

1. ارائه رضایت نامه محضری دارنده چک:

   اگر لاشه چک موجود نیست، اما دارنده چک (ذی نفع) حاضر به همکاری است، می تواند با حضور در یکی از دفاتر اسناد رسمی، رضایت نامه رسمی مبنی بر تسویه حساب چک و عدم هرگونه ادعا را امضا و اثر انگشت بزند. این رضایت نامه محضری، پس از تأیید دفترخانه، به بانک ارائه می شود. بانک با دریافت این سند رسمی و قانونی، موظف است نسبت به رفع سوء اثر از سابقه صادرکننده چک اقدام کند. لازم به ذکر است در مواردی که دارنده چک شخص حقوقی دولتی یا نهاد عمومی غیردولتی باشد، ارائه نامه رسمی با امضای مقام مسئول آن سازمان کفایت می کند.

2. واریز وجه چک به حساب جاری و مسدود کردن آن (به مدت ۱۲ ماه):

   این روش برای مواقعی است که دسترسی به دارنده چک برای دریافت لاشه یا رضایت نامه محضری مقدور نیست. در این حالت، صادرکننده می تواند معادل مبلغ چک برگشتی را به حساب جاری خود واریز کرده و کتباً از بانک درخواست کند که این مبلغ برای پرداخت به دارنده چک مسدود شود. این مبلغ تا زمان مراجعه دارنده چک و وصول آن یا حداکثر به مدت ۱۲ ماه مسدود باقی می ماند و قابل برداشت توسط صادرکننده نیست. بانک موظف است ظرف ۵ روز کاری، تأمین وجه چک را از طریق نامه رسمی به اطلاع دارنده برساند و سپس مراحل رفع سوء اثر را آغاز کند. شرط اصلی این روش این است که حساب جاری صادرکننده قبلاً توسط مراجع قضایی مسدود نشده باشد.

3. ارائه حکم قضایی مبنی بر رفع سوء اثر یا برائت ذمه:

   در صورتی که صادرکننده چک از طریق مراجع قضایی اقدام به پیگیری پرونده چک برگشتی کرده و حکم قطعی دادگاه مبنی بر رفع سوء اثر، برائت ذمه (به معنای عدم بدهکاری) یا بطلان عملیات اجرایی چک را دریافت کند، می تواند این حکم را به بانک ارائه دهد. بانک پس از احراز صحت و اعتبار حکم قضایی، موظف به اجرای مفاد آن و رفع سوء اثر از سابقه صادرکننده چک است. این روش معمولاً در پرونده های پیچیده تر یا در صورت بروز اختلافات جدی مورد استفاده قرار می گیرد.

4. ارائه نامه رسمی از مرجع ثبتی ذی صلاح:

   در برخی موارد، لاشه چک ممکن است به دلیل اقدام برای اجرای سند رسمی در اداره ثبت اسناد و املاک کشور، در پرونده های ثبتی نگهداری شود. در این شرایط، صادرکننده می تواند با ارائه نامه رسمی از مرجع ثبتی ذی صلاح که حاوی مشخصات کامل چک (شماره، تاریخ و مبلغ) است، به بانک مراجعه کرده و درخواست رفع سوء اثر کند. این نامه به عنوان جایگزین لاشه چک مورد تأیید بانک قرار می گیرد و بانک بر اساس آن اقدامات لازم را انجام می دهد.

۳.۳. رفع سوء اثر خودکار (انقضای مدت قانونی)

یکی دیگر از راه های رفع سوء اثر چک، به صورت خودکار و پس از گذشت مدت زمان مشخصی از تاریخ برگشت خوردن چک است، البته با شرایط خاص.

• سپری شدن ۳ سال از تاریخ صدور گواهینامه عدم پرداخت:

  بر اساس اصلاحیه های جدید قانون صدور چک، در صورتی که هیچ گونه اقدام حقوقی یا کیفری از سوی دارنده چک علیه صادرکننده در مراجع قضایی ثبت نشده باشد و ۳ سال تمام از تاریخ صدور گواهینامه عدم پرداخت سپری شود، سوء اثر چک به صورت خودکار از سامانه اطلاعاتی بانک مرکزی حذف می گردد. این مدت زمان پیش از این ۷ سال بود که با هدف کاهش بار معوقات و تسهیل شرایط، به ۳ سال کاهش یافته است. این روش، فرصتی برای صادرکنندگانی است که به دلایل مختلف قادر به پیگیری فعالانه رفع سوء اثر نبوده اند، اما شرط اصلی آن، عدم وجود شکایت فعال قضایی است.

۴. مدت زمان و هزینه های مرتبط با رفع سوء اثر چک

یکی از دغدغه های اصلی صادرکنندگان چک برگشتی، مدت زمانی است که برای رفع سوء اثر نیاز است و هزینه هایی که باید متقبل شوند. درک این موارد به برنامه ریزی بهتر و مدیریت انتظارات کمک می کند.

۴.۱. مدت زمان رفع سوء اثر

مدت زمان لازم برای رفع سوء اثر چک بسته به روش انتخابی متفاوت است:

• از طریق بانک (واریز وجه، ارائه لاشه، رضایت نامه، حکم قضایی): پس از ارائه مدارک لازم و تکمیل فرآیند توسط صادرکننده، بانک موظف است ظرف ۷ تا ۱۰ روز کاری نسبت به حذف سوء اثر از سامانه اطلاعاتی بانک مرکزی اقدام کند. این بازه زمانی ممکن است با توجه به حجم کاری بانک و صحت مدارک کمی متغیر باشد. پس از این مدت، صادرکننده می تواند وضعیت چک خود را استعلام کند.
• رفع سوء اثر خودکار (انقضای مدت قانونی): در این روش، سوء اثر چک پس از گذشت ۳ سال کامل از تاریخ صدور گواهینامه عدم پرداخت و به شرط عدم وجود شکایت قضایی، به صورت خودکار از سیستم بانکی حذف می شود.

۴.۲. هزینه های رفع سوء اثر

علاوه بر تامین مبلغ اصلی چک، هزینه های دیگری نیز ممکن است در فرآیند رفع سوء اثر وجود داشته باشد:

• کارمزد صدور گواهی عدم پرداخت: هنگام برگشت خوردن چک، بانک مبلغی را به عنوان کارمزد صدور گواهی عدم پرداخت دریافت می کند.
• کارمزد رفع سوء اثر چک: برای انجام مراحل اداری رفع سوء اثر، بانک ها کارمزدی را دریافت می کنند که مبلغ آن طبق تعرفه های بانک مرکزی تعیین می شود. این کارمزد معمولاً در دو مرحله دریافت می شود (یک مرحله برای ثبت درخواست و یک مرحله برای نهایی شدن رفع سوء اثر).
• هزینه های دفترخانه اسناد رسمی: در صورتی که نیاز به تنظیم رضایت نامه محضری باشد، هزینه های مربوط به خدمات دفترخانه از صادرکننده یا دارنده چک دریافت خواهد شد.
• هزینه های قضایی و وکالت (در صورت نیاز): اگر رفع سوء اثر از طریق پیگیری های حقوقی و قضایی انجام شود، هزینه های دادرسی، وکیل و سایر مخارج قضایی نیز به این موارد اضافه خواهد شد.

صادرکنندگان چک باید این هزینه ها را در کنار مبلغ اصلی چک در نظر بگیرند تا بتوانند برنامه ریزی مالی دقیق تری برای رفع مشکل خود داشته باشند.

۵. اهمیت فرصت ۱۰ روزه اولیه برای اقدام

نظام بانکی کشور پس از برگشت خوردن چک و صدور گواهی عدم پرداخت، یک مهلت اولیه و حیاتی برای صادرکننده چک در نظر گرفته است که عدم توجه به آن می تواند عواقب جدی تری را به دنبال داشته باشد. این مهلت، که به فرصت ۱۰ روزه اولیه معروف است، به صادرکننده امکان می دهد تا با اقدام به موقع، از تشدید محدودیت ها جلوگیری کند.

بر اساس ضوابط جدید، مشتری که دارای چک برگشتی است، از تاریخ صدور گواهینامه عدم پرداخت ۱۰ روز فرصت دارد تا نسبت به رفع سوء اثر چک خود اقدام کند. در طول این ده روز، اطلاعات مربوط به گواهی عدم پرداخت به صورت گسترده در دسترس عموم و سایر بانک ها قرار نمی گیرد و صادرکننده می تواند با سرعت بیشتری مشکل را حل کند.

در صورتی که صادرکننده چک از این مهلت ۱۰ روزه برای رفع سوء اثر استفاده نکند، بانک مرکزی موظف است اطلاعات مربوط به گواهی عدم پرداخت را از طریق سامانه های مربوطه در دسترس تمامی بانک ها، مؤسسات اعتباری غیربانکی و عموم مردم قرار دهد. این امر منجر به اعمال کامل تمامی محدودیت ها و محرومیت های ناشی از چک برگشتی می شود که در بخش اول به آن ها اشاره شد. از جمله این محدودیت ها می توان به مسدود شدن تمامی حساب های بانکی فرد به میزان کسری چک در تمامی بانک ها و عدم امکان دریافت هرگونه خدمات بانکی اشاره کرد.

بنابراین، استفاده بهینه از این فرصت ۱۰ روزه اولیه، نقش کلیدی در کاهش مشکلات و سرعت بخشیدن به فرآیند رفع سوء اثر دارد. توصیه می شود صادرکنندگان چک به محض اطلاع از برگشت خوردن چک، در اسرع وقت نسبت به تامین موجودی و پیگیری یکی از روش های رفع سوء اثر اقدام کنند تا از اعمال گسترده محدودیت ها و پیامدهای منفی بیشتر جلوگیری شود.

۶. دغدغه ها و شرایط خاص در رفع سوء اثر چک

فرآیند رفع سوء اثر چک برگشتی همواره با پرسش ها و چالش های خاصی برای کاربران مواجه است. بررسی این دغدغه های رایج می تواند به درک بهتر و ارائه راه حل های عملی کمک کند.

۶.۱. رفع سوء اثر چک های قدیمی (غیرصیادی)

بسیاری از افراد با چک های برگشتی مربوط به سالیان گذشته مواجه هستند که از نوع غیرصیادی بوده اند. این چک ها، فاقد شناسه ۱۶ رقمی صیادی هستند و اطلاعات آن ها در سامانه صیاد ثبت نشده است. با این حال، فرآیند رفع سوء اثر برای این چک ها نیز مشابه چک های جدید است. تمامی روش های ذکر شده (تامین موجودی، ارائه لاشه، رضایت نامه محضری، حکم قضایی و انقضای مدت ۳ ساله) برای چک های قدیمی نیز قابل اعمال است. تنها تفاوت در نحوه استعلام و پیگیری اطلاعات آن هاست که ممکن است نیاز به مراجعه حضوری به بانک عامل داشته باشد، زیرا امکان استعلام دقیق آن ها از طریق سامانه های آنلاین مانند ساد ۲۴ به سادگی چک های صیادی نیست.

۶.۲. مسدود شدن حساب ها و کارت های بانکی

یکی از فوری ترین و آزاردهنده ترین پیامدهای چک برگشتی، مسدود شدن حساب ها و کارت های بانکی صادرکننده است. این مسدودی می تواند تا سقف مبلغ کسری چک و در تمامی حساب های فرد در همان بانک و حتی سایر بانک ها اعمال شود. برای رفع این مسدودی، هیچ راهی جز رفع سوء اثر کامل از چک برگشتی وجود ندارد. پس از انجام موفقیت آمیز فرآیند رفع سوء اثر و حذف سابقه منفی از سیستم بانک مرکزی، مسدودی حساب ها نیز به صورت خودکار برطرف خواهد شد. تا آن زمان، صادرکننده ممکن است با مشکلات جدی در دسترسی به دارایی های بانکی خود مواجه شود.

۶.۳. عدم دسترسی به دارنده چک

در بسیاری از موارد، صادرکننده چک ممکن است به دلیل مهاجرت دارنده، فوت، تغییر شماره تماس، یا عدم تمایل به همکاری، به دارنده چک دسترسی نداشته باشد. این وضعیت چالش بزرگی در مسیر رفع سوء اثر ایجاد می کند، زیرا امکان ارائه لاشه یا دریافت رضایت نامه محضری وجود ندارد. در چنین شرایطی، راه حل های جایگزین مطرح می شوند:

• واریز وجه چک به حساب جاری و مسدود کردن آن برای ۱۲ ماه: این روش بهترین گزینه در صورت عدم دسترسی به دارنده است. مبلغ چک به حساب صادرکننده واریز شده و برای مدت ۱۲ ماه مسدود می شود تا دارنده در صورت مراجعه، بتواند آن را برداشت کند.
• پیگیری قضایی و دریافت حکم برائت ذمه یا رفع سوء اثر: اگر صادرکننده بتواند از طریق دادگاه ثابت کند که بدهکار نیست یا چک به دلایلی نباید برگشت می خورده، می تواند حکم قضایی برای رفع سوء اثر دریافت کند.
• انقضای مدت ۳ ساله: اگر هیچ اقدام حقوقی یا کیفری علیه صادرکننده در طول ۳ سال انجام نشده باشد، سوء اثر به صورت خودکار رفع می شود.

۶.۴. رفع سوء اثر چک برگشتی در شهرستان ها

برخی کاربران این دغدغه را دارند که آیا برای رفع سوء اثر باید به شهر یا شعبه خاصی مراجعه کنند. خوشبختانه، فرآیند رفع سوء اثر چک برگشتی مرکزی است و نیازی به مراجعه به شعبه یا شهر خاصی نیست. صادرکننده می تواند با مراجعه به هر یک از شعب بانک عامل خود در سراسر کشور، نسبت به پیگیری و انجام مراحل رفع سوء اثر اقدام کند. اطلاعات مربوط به چک های برگشتی در سامانه یکپارچه بانک مرکزی ثبت شده و از هر شعبه ای قابل دسترسی و تغییر است.

۶.۵. پیگیری و استعلام رفع سوء اثر

پس از انجام مراحل رفع سوء اثر، اطمینان از حذف سابقه منفی از اهمیت بالایی برخوردار است. برای استعلام وضعیت چک برگشتی، چندین روش وجود دارد:

• اپلیکیشن ساد ۲۴: این اپلیکیشن با اتصال به سامانه بانک مرکزی، امکان استعلام وضعیت چک های صیادی را فراهم می کند. با وارد کردن شناسه ۱۶ رقمی چک، می توان از تعداد چک های برگشتی و وضعیت رفع سوء اثر آن ها مطلع شد. این روش برای استعلام سریع و آنلاین بسیار کاربردی است.
• مراجعه حضوری به بانک مرکزی یا شعب بانک عامل: برای موارد پیچیده تر، چک های قدیمی، یا زمانی که نیاز به جزئیات بیشتری است، مراجعه حضوری به شعب بانک عامل یا بخش مربوطه در بانک مرکزی می تواند اطلاعات دقیق تری را فراهم کند. بانک موظف است در صورت درخواست مشتری، صورت کامل مشخصات چک های برگشتی او را با درج تاریخ برگشت ارائه دهد.

۶.۶. تأثیر رفع سوء اثر بر گزارش اعتبارسنجی

رفع سوء اثر چک برگشتی، تأثیر مستقیمی بر گزارش اعتبارسنجی بانکی فرد دارد. با حذف سابقه منفی، اعتبار مالی صادرکننده بهبود یافته و او مجدداً قادر خواهد بود از خدمات و تسهیلات بانکی بهره مند شود. سابقه چک برگشتی، یکی از مهم ترین عوامل منفی در اعتبارسنجی است و رفع آن، گام بزرگی در بازسازی اعتبار مالی محسوب می شود. هرچند ممکن است اطلاعات مربوط به وجود چک برگشتی در گذشته به عنوان بخشی از سابقه کلی باقی بماند، اما وضعیت برگشتی آن رفع شده و محدودیت های ناشی از آن برداشته می شود.

۷. شرایط جدید افتتاح حساب و دریافت دسته چک با سابقه برگشتی

با توجه به اصلاحیه ها و بخشنامه های جدید بانک مرکزی و شورای پول و اعتبار، شرایط افتتاح حساب جاری و دریافت دسته چک برای اشخاصی که سابقه چک برگشتی دارند، تا حدودی تسهیل شده است. این تغییرات با هدف کاهش محرومیت های غیرضروری و حمایت از فعالیت های اقتصادی صورت گرفته اند.

۷.۱. افتتاح حساب جاری بدون دسته چک

پیش از این، افراد با سابقه چک برگشتی یا بدهی های غیرجاری، به طور کامل از افتتاح هرگونه حساب جاری منع می شدند. اما با اصلاحیه ای که شورای پول و اعتبار اعمال کرده است، این ممنوعیت برداشته شده است. بر این اساس، اشخاص حقیقی و حقوقی که دارای سابقه چک برگشتی هستند، اما در حال حاضر فاقد بدهی غیرجاری در سیستم بانکی می باشند، می توانند نسبت به افتتاح حساب جاری بدون دسته چک اقدام کنند. این نوع حساب امکان واریز و برداشت وجه را از طریق کارت بانکی یا حواله فراهم می سازد و برای افرادی که صرفاً به دنبال مدیریت مالی و دریافت و پرداخت های روزمره خود هستند، بدون نیاز به چک، کاربرد دارد.

۷.۲. دریافت دسته چک جدید برای بنگاه های اقتصادی

یکی از مهم ترین تحولات در این زمینه، امکان دریافت دسته چک جدید برای بنگاه های اقتصادی و واحدهای تولیدی است که به دلایل خارج از اراده و کنترل خود (مانند شرایط اقتصادی کلان) دارای چک برگشتی رفع سوء اثر نشده هستند. این اقدام با هدف حمایت از تولید و اشتغال و جلوگیری از تعطیلی واحد های اقتصادی صورت گرفته است. برای بهره مندی از این تسهیلات، بنگاه های اقتصادی باید چهار شرط اساسی زیر را احراز کنند:

1. ارائه اظهارنامه مالیاتی ثبت شده نزد مرجع مالیاتی: این شرط نشان دهنده شفافیت مالی و فعالیت قانونی بنگاه است.
2. ارائه لیست واریز حق بیمه ثبت شده در سازمان تأمین اجتماعی: وجود لیست بیمه نشان دهنده حفظ اشتغال و فعالیت مستمر واحد اقتصادی است.
3. صدور دسته چک موجب تسهیل در تداوم فعالیت و پیشگیری از تعطیلی واحد اقتصادی شود: بنگاه باید بتواند توجیه کند که دریافت دسته چک برای ادامه حیات و فعالیت اقتصادی آن ضروری است.
4. صدور دسته چک موجب حفظ اشتغال و جلوگیری از تعدیل نیروی انسانی شاغل در واحد اقتصادی شود: این شرط بر اهمیت اجتماعی و اقتصادی فعالیت بنگاه تأکید دارد و نشان می دهد که صدور دسته چک از بیکاری جلوگیری می کند.

متقاضیان دریافت دسته چک جدید تحت این شرایط، باید درخواست رسمی خود را به همراه مصوبه هیئت مدیره و مستندات توجیهی مورد نیاز که به امضای مدیرعامل بانک رسیده است، برای بانک مرکزی ارسال کنند. بانک مرکزی پس از بررسی دقیق شرایط و مستندات ارائه شده، نسبت به تمهید شرایط لازم برای اعطای دسته چک به مشتری اقدام خواهد کرد. لازم به تأکید است که صدور دسته چک جدید برای مشتریانی که حساب جاری شان به دلایل قانونی یا با تصمیم مرجع قضایی مسدود شده باشد، همچنان ممنوع است.

نتیجه گیری

گواهی عدم پرداخت چک یا چک برگشتی، یک چالش مالی و قانونی مهم است که می تواند پیامدهای جدی برای صادرکننده آن در پی داشته باشد. از مسدودی حساب ها و محرومیت از تسهیلات بانکی گرفته تا تأثیر منفی بر اعتبار مالی، همگی نشان دهنده اهمیت رفع سوء اثر این اسناد هستند. با این حال، همان طور که در این مقاله تشریح شد، سیستم بانکی و قضایی کشور، روش های متعددی را برای رفع این مشکل پیش بینی کرده است.

صادرکنندگان چک با آگاهی از روش های مختلف رفع سوء اثر – چه با استفاده از لاشه چک، چه بدون آن، و حتی از طریق فرآیند خودکار پس از انقضای مدت قانونی – و همچنین با در نظر گرفتن قوانین و بخشنامه های جدید بانک مرکزی، می توانند به شکل موثری برای حل این چالش اقدام کنند. دغدغه های رایج مانند وضعیت چک های قدیمی، مسدودی حساب ها، یا عدم دسترسی به دارنده چک نیز با راه حل های قانونی قابل رفع هستند.

اقدام به موقع، به ویژه در مهلت ۱۰ روزه اولیه پس از برگشت خوردن چک، می تواند از تشدید مشکلات و اعمال گسترده تر محدودیت ها جلوگیری کند. توصیه می شود صادرکنندگان چک با مطالعه دقیق این راهنما و در صورت لزوم، مشاوره با کارشناسان حقوقی و بانکی، بهترین مسیر را برای رفع گواهی عدم پرداخت چک خود انتخاب کرده و با پیگیری منظم، سابقه مالی خود را بازیابی کنند.