تخمین‌ها نشان می‌دهند یک‌ششم جمعیت دنیا دچار فشارخون بالا هستند. همچنین در بیشتر کشور‌هایی که آمار مبتلایان به فشارخونشان بالاست، از هر چهار بزرگسال بالای ۱۸ سال یک نفر به این عارضه دچار است. با وجود اطلاعات هشداردهنده، تنها یک‌پنجم افرادی که به بیماری فشار خون مبتلا هستند، تحت کنترل و درمان‌اند. پس می‌بینید که فشار خون بالا یک عامل ایجادکننده‌ی مهم برای انواع اختلالات در درازمدت است.
فشارخون چیست و چه اثری بر بدن می‌گذارد؟
اصلی‌ترین خصوصیت بیماری فشارخون بالا یا پرفشاری خون، به طور پیوسته بالا بودن فشار خون در شریان‌های سیستمیک (سرخرگ‌ها) می‌باشد. فشار خون شامل دو مقیاس می‌شود:. فشار خون سیستولیک، ماکسیمم فشاری است که خون هنگام انقباض قلب به شریان وارد می‌کند. فشار خون سیستولی سالم و طبیعی، ۱۲۰ میلی‌متر جیوه و فشار خون ۱۴۰ سیستولی میلی‌متر جیوه و بالاتر، پرفشاری خون محسوب می‌شود. شخصی که فشار خون سیستولی‌اش ۱۸۰ میلی‌متر جیوه است به اقدام پزشکی فوری نیاز دارد.. فشار خون دیاستولیک، اندازه‌ی فشار خون در زمانی است که بطن‌های قلب استراحت می‌کنند (بین پمپاژ‌های قلب). فشار خون دیاستولیک سالم و طبیعی ۸۰ میلی‌متر جیوه یا پایین‌تر است. فشار خون دیاستولیک ۹۰ میلی‌متر جیوه پرفشاری خون تلقی شده و فشار خون دیاستولیک ۱۲۰ میلی‌متر جیوه نیاز به اقدام پزشکی فوری دارد.
طبق آمار، فشار خون بالا هرساله هفت و نیم میلیون نفر را در سراسر دنیا می‌کُشد. فشار خون بالا عامل ۱۳ درصد از تمام مرگ و میر‌هایی است که هر ساله در دنیا رخ می‌دهد.
پیامد‌های فشار خون بالا برای قلب و سیستم گردش خون
با پیشرفت بیماری فشار خون، دیواره‌ی شریان‌ها تدریجاً بیشتر و بیشتر آسیب می‌بینند. گسترش این بیماری معمولاً در مراحل اولیه خاموش، اما تأثیرات آن نسبتاً ویران‌کننده است.
پیامد‌های فشار خون بالا برای شریان‌ها
دیواره‌ی شریان‌ها به مرور زمان به دلیل فشار مداومی که روی آن‌هاست ضعیف می‌شود و قطر آن‌ها به دلیل تجمع لیپید و پلاکت، کاهش پیدا می‌کند. این فرایند چیزی است که به آن آترواسکلروز (گرفتگی عروق) می‌گویند و اغلب علت بیشتر سکته‌های مغزی ایسکمیک و دیگر نارسایی‌های مربوط به گردش خون است.
همچنین، هایپرتنشن یا همان فشار خون بالا منجر به آنوریسم نیز می‌شود. آنوریسم به باز شدن غیرعادی دیواره‌ی یک شریان گفته می‌شود که شبیه یک خوشه انگور آویزان است.
بعضی از آنوریسم‌ها مادرزادی‌اند، اما دیگر آنوریسم‌ها در اثر سیگار کشیدن، فشار خون بالا و یا کلسترول بالا ایجاد می‌شوند. آنوریسم‌ها می‌توانند پاره شده و بافت‌های اطراف را پُر از خون کنند، یا اینکه خاموش بمانند و در طول زندگی فرد، مشکلی ایجاد نکنند.
یک آنوریسم آئورتیک پاره شده، کُشنده است. در واقع هشتاد درصد از افرادی که این اتفاق برایشان می‌افتد جان خود را از دست می‌دهند؛ نیمی از آن‌ها پیش از اینکه به بیمارستان برسند فوت می‌کنند.
پیامد‌های فشار خون بالا برای قلب
فشار خون بالا باعث هایپرتروفی قلبی (بزرگ شدن بطن چپ قلب) می‌شود. قلب باید سخت‌تر پمپاژ کند تا خون به تمام بافت‌ها برسد، زیرا شریان‌ها آسیب دیده و باریک شده‌اند.
بافت قلب مانند هر عضله‌ی دیگری که مدام تحت فشار و کار زیاد است، در نهایت ضخیم و بزرگ می‌شود. نه تنها قلب بزرگ می‌شود بلکه دهلیز‌های آن نیز گشاد می‌شوند. در نتیجه، این ارگان مهم بدن تدریجاً سخت‌تر و سخت‌تر می‌تواند خون را پمپاژ کند و منجر به انواع بیماری‌های قلبی خواهد شد؛ آنژین پکتوریس، نارسایی قلبی، سکته قلبی و سکته مغزی.
پیامد‌های فشار خون بالا برای مغز و سیستم عصبی
اطلاعات جالب توجهی وجود دارد که مغز را با فشار خون بالا مرتبط می‌کنند. در بیمارانی که دچار بیماری فشار خون بالا هستند، جریان کلی خون به سمت مغز می‌تواند مختصراً کاهش پیدا کرده و در بلندمدت منجر به از دست دادن حافظه شود.
این اطلاعات باعث می‌شود که پرفشاری خون را، قابل اصلاح‌ترین ریسک فاکتور برای زوال عقل بدانیم. غیر از این، همان‌طور که گفتیم، کاهش جریان خون در مغز می‌تواند موجب بروز سکته مغزی ایسکمیک شود که در واقع عامل ۸۰ درصد از موارد سکته‌های مغزی است.
در این وضعیت، نورون‌هایی که از شریان باریک شده یا مسدود شده خون دریافت می‌کنند، دیگر اکسیژن مورد نیازشان را نمی‌گیرند. از این رو، در عرض چند دقیقه جان خود را از دست می‌دهند. همچنین این احتمال وجود دارد که هایپرتنشن سبب یک سکته مغزی هموراژیک نیز بشود که علت آن آنوریسم‌هایی است که درباره‌شان گفتیم.
پیامد‌های فشار خون بالا برای بینایی
فشار خون بالا می‌تواند به رگ‌های خونی که به شبکیه خون‌رسانی می‌کنند آسیب بزند. شاید شما نسبت به این اتفاق آگاه نباشید، اما شبکیه، مسئول ارسال تصاویر به عصب‌هایی است که آن‌ها را به مغز می‌رسانند؛ بنابراین آسیب شبکیه می‌تواند به بینایی لطمه بزند؛ مثلاً در صورتی که خون کافی به چشم‌ها نرسد، عصب بینایی به طرز جبران‌ناپذیری تحلیل می‌رود. این آسیب درمان شدنی و برگشت‌پذیر نیست، بنابراین تنها راه چاره این است که جلوی این اتفاق را بگیرید.
ضمناً، فشار خون بالا باعث آسیب رگ‌های خونی ظریف پیرامون شبکیه می‌شود. در نتیجه قابلیت تراوش این رگ‌ها بیشتر شده و خون از آن‌ها نشت خواهد کرد.
کسی که فشار خون بالا دارد ممکن است خونریزی‌هایی داشته باشد که به بافت‌های اطراف آسیب دائمی خواهد زد.
پیامد‌های فشار خون بالا برای سیستم ادراری
فشار خون بالا، دومین دلیل نارسایی کلیوی (بعد از دیابت) در سراسر دنیاست. احتمالاً به این علت که پرفشاری خون، رگ‌های خونی موجود در نفرون‌ها (واحد‌های سازنده کلیه) را باریک و سخت می‌کند.
این اتفاق پروتئینوری نامیده می‌شود و کسی که این عارضه را دارد، پروتئین از طریق ادرار دفع می‌کند. سطح پروتئین در ادرار معادل ۳۰۰ میلی‌گرم یا بالاتر در عرض ۲۴ ساعت، می‌تواند منجر به نارسایی کلیوی شود. همچنین رگ‌های آسیب دیده در کلیه ممکن است نتوانند مواد ضایعاتی بدن را به خوبی فیلتر و دفع کنند. تجمع مواد سمی در بدن نیز از راه‌های گوناگونی اثر خود را خواهد گذاشت.
دیگر عوارض مرتبط با فشار خون بالا
تأثیرات فشار خون بالا بر بدن، تنها عوارض گفته شده نیستند. موارد زیر نیز می‌توانند از عواقب بیماری فشار خون باشند:. مشکلاتی در سیستم عضلانی اسکلتی. آسیب کلیه باعث می‌شود کلسیم وارد ادرار شده و دفع شود؛ بنابراین سلول‌های استخوان در تلاش برای جبران کمبود کلسیم در خون ممکن است مجبور شوند بافت استخوان را بازجذب کنند که نتیجه‌اش پوکی استخوان خواهد بود.. سیستم تنفسی. کاهش قطر شریان‌ها ممکن است موجب ترمبوز شود. ضمناً اگر لخته خون کنده شده و با جریان خون حرکت کند، می‌تواند رگ را مسدود نماید و آمبولی ریه ایجاد کند، یعنی با رسیدن به یک شریان حیاتی در ریه‌ها، جریان خون را بند بیاورد.. ناتوانی جنسی. برای اینکه نعوظ اتفاق بیفتد، بیضه‌ها به جریان خون سریع و مؤثر نیاز دارند و فشار خون بالا باعث اختلال نعوظ در مردان می‌شود.
دو راه برای پیشگیری از پیامد‌های فشار خون بالا
پرفشاری خون نیاز به درمان از دو طریق دارد: درمان با دارو و درمان با اصلاح رفتار.
۱- ما نمی‌توانیم بگوییم وقتی فشار خون بالا دارید می‌توانید فقط با تغییر سبک زندگی خود فشارخونتان را کاهش بدهید؛ بنابراین ممکن است لازم باشد تا آخر عمرتان دارو‌های مربوط به فشار خون مصرف کنید، مثلاً ادرارآور‌ها یا مهارکننده‌های آدرنرژیک.
۲- علاوه بر مصرف دارو خودتان هم می‌توانید با ورزش منظم، کاهش وزن در صورت داشتن اضافه وزن، ترک سیگار، کاهش استرس و روان‌درمانی، به کاهش علائم فشارخونتان کمک کنید.