حضرت آیت الله مستجابی چهره ماندگار عرصه مبارزه و جوانمردی از هفته قبل به علت بیماری در بیمارستان الزهرای اصفهان بستری بود. آیة الله سید مرتضی مستجابی شخصیتی که بیش از یک قرن درحوزه های گوناگون علمی، خدماتی و مبارزه ، عمر خویش را سپری نمود!
وی که با کوله باری از خاطرات زیبا، و تندیسی از یک قرن تاریخ ، تا واپسین لحظات زندگی خاکی خود زیبا زیست و یاد مانده‌های ذهنی ماندگاری از خدمات و فراز و فرود های زندگی خوبش را از دروان تحصیل ، و مبارزه و درک بزرگانی از حوزویان همچون آیات عظام بروجردی ، خوانساری ، خویی ، شاهرودی و امام موسی صدر و امام خمینی و صدها ستاره دیگر حوزوی و سیاسی و اجتماعی و جز این ها را در خاطره هایش سپرده بود. آیت‌الله سیدمرتضی مستجابی شخصیتی بود با روحیات ویژه که او را از بیشتر هم‌سلکان خود جدا می ساخت.
یک روحانی اما نه یک روحانی عادی بلکه یک روحانی به معنای کلمه!
بارها با او در سفر وحضر بوده ودر کنگره جهانی غدیر در نجف اشرف در سال ١٤٣٤ هجری ، توفیق میزبانی وهمراهی این شخصیت بزرگوار را داشتم.
مجالست ومصاحبت با او ، ویژگیهای خاصی را داشت که کمتر در این لباس و سلک دیده می شود.
کوله باری از خاطرات بیش از نه دهه را با شخصیتهای بزرگ این قرن به همراه داشت و از آنجا که از حافظه بسیاری بهره مند بوده و بیان و خوش زبانی او بر نقل رخدادها و خاطرات ، شیرینی خاصی را به همراه داشت.
مردی که در شمار مفاخر و بزرگان شهر اصفهان بشمار می آمد.
عبا و عمامه به سر می گذاشت اما روحیه پهلوانی‌اش به همان میزان حاد و برجسته بود.
او از یاران و دوستان نزدیک امام موسی صدر نیز بود و در این راستا راوی خاطراتی از این روحانی برجسته سیاسی و فعال مبارز در مقاومت لبنان بود.
آیت اللّه سید مرتضی مستجاب الدعواتی مشهور به «مستجابی» فرزند حاج سید اسدالله مستجاب الدعواتی و نوۀ آیت الله سید ابوالحسن صدرعاملی، معروف به مستجاب الدعواتی، در ۱۳۰۲ شمسی دیده به جهان گشود.
وی که از علمای سرشناس شهر اصفهان بود ، به علت نسبت خانوادگی و اینکه خود از خاندان صدر است، از جوانی رابطه‌ای نزدیک و صمیمی با امام موسی صدر داشته است که این دوستی و تعلق خاطر، همچنان به قوت خود باقی بود.
آیت الله مستجابی تحصیلات خود را در حوزۀ علمیۀ اصفهان و تهران و نجف و قم ادامه داد و موفق به اخذ اجتهاد از آیت الله سید ابوالحسن اصفهانی شد.
او یکی از مبارزان سیاسی در دورۀ ملی شدن صنعت نفت و از نزدیکان آیت الله کاشانی به شمار می‌رفت.
آیت الله مستجابی در امور خیریه و عام المنفعه از سوابق طولانی برخوردار بود و همچنین دستی نیز در حوزۀ شعر و ادب و هنر داشت.
وی که نزدیک به یک قرن را پشت سر گزارد ، از هیبت خاصی برخوردار بود لیک هنگام سخن وحضور با دوستان ، همچون آنان و با سن وسال مخاطبانش ، به سخن ومغازله می پرداخت.
در اوّلین جشنواره خیّرین و واقفین عرصة سلامت استان اصفهان که در ١٣ رجب ١٤٣١ مصادف با ١٥ تیر ١٣٨٨ شمسی در باغ موزة چهلستون اصفهان برگزار گردید، به‌منظور تجلیل از خدمات سیّد مرتضی مستجاب‌الدعواتی، با حضور شخصیت های حوزوی و علمی و سیاسی و اجتماعی و سرشناسان ایران ، نشان «حامی سلامت» توسط مدیرعامل مجمع خیّرین سلامت استان اصفهان به ایشان اهداء گردید.
آیت‌الله حاج سید مرتضی مستجابی، عمو زاده امام موسی صدر و نتیجه‌ی مرحوم آیت‌الله سید ابوالحسن صدر عاملی، بزرگ خاندان صدر در ایران و عراق و لبنان بشمار می آمد. این شخصیت برجسته که بیش از یک قرن زندگی پر برکت خود را با خدمات اجتماعی، و تاسیس چندین مؤسسه خیریه عام‌المنفعه در حوزه سلامت ، نه تنها یکی از نزدیک‌ترین و بلکه باوفاترین دوستان امام موسی صدر در ایران بود ، بلکه بی گزاف ، گنجینه اسرارخاندان بزرگ و شریف صدر در جهان و همچنین دانشگاهی بی‌انتها در حوزه‌ی رجال و تاریخ معاصر ایران، عراق و عالم تشیع بود.
هر پژوهشگری که مایل بود در باره‌ی رجال خاندان صدر و همچنین پیوند تک‌تک آن بزرگواران با تاریخ معاصر ایران تحقیق و پژوهش نماید ، گام به سوی خیابان فروغی اصفهان می نهاد و با قدم گزاردن به خانه تاریخی و کهن از سویی ، و سادگی زندگی یک روحانی به معنای کلمه ،پی می برد ! و افزون بر آن به صدها خاطره و نکات تاریخی و پیچ و خَم آن و بسیار ناگفته های دوران و پند و اندرزی که از کام یک شخصیت سرد و گرم چشبده ، شخصیتی به درازای یک قرن ، دست می یافت!
بسیاری از جستجوگران تاریخ سیاه و خاکستری و روشن یک قرن ، دفتر و قلم بدست گرفته ، ساعت‌ها و بلکه روزها در محضر این عالم بزرگوار زانوی شاگردی به زمین زده و سرتا پا گوش این سخنور می گردیدند!
سخنان او آمیخته با بذله گویی و خنده و گاه گریه بود!
این خانه ساده و قدیمی که وجود او ، روحانیت و معنویت و.. خاصی را بدان افزوده بود ، انجمن پژوهشگران و محققان و تاریخ نگران ، روحانیون از طبقات مختلف ، از این سو و آن سو ، راست و چپ ! ورزشکاران سنتی و پهلوانان و دیگر اقشار جامعه از هر دین و مسلکی ، مسلمان و غیر مسلمان ، در آن حضور به هم می رساندند ، و لحظاتی که از عمر بشمار نمی آمد را سپری می نمودند !
سه سال پیش در همین ایام بود که به اتفاق آقا زادگان مرحوم آیة الله حاج سید جلال الدین فقیه ایمانی ، حجج اسلام حاج سید محمد و حاج سید مجتبی فقیه ایمانی ، نوادگان مرحوم آیة الله العظمی خویی ، سفری به دیار نصف جهان کرده ، که از یک سو به زیارت مزار حضرت مجلسی علیه الرحمه و برخی از علمای این بلاد و حضور در آرامستان مشهور تخت فولاد که بزرگانی از فقها و عرفا و مراجع و شخصیت ها ، در آن پاک بقعه ، سر به تیره تراب نهاده اند ، توفیق حضور و فاتحه خوانی و بهره از دعای جمع ارواح این بزرگان در پگاهان جمعه ، مشرف شدم و سپس رو به سوی خانه این پاکدل و طائی زمان نهادم و برای نخستین بار در منزل تاریخی و باصفای خیابان فروغی شهر اصفهان به حضور آیت‌الله مستجابی رسیدم.
خیر مقدم این مجتهد پهلوان ، که بر تختی دراز کشیده بود ، با زنگ زورخانه ، و صورت خندانش که نظیر آن اندک در این دوران ، دیده و حسً می شود ! همراه با بذله گویی و لطافت بیان و … خود سخنی دارد!
آنلاین و محبت آن بزرگ همچون گذشته ، که در سفر عراق از وی خاطرات فراوانی را در ذهن به یادگار نهفته ام ، دو باره با بیانی غیر قابل توصیف ، تکرار شد و سخن سرایی خود را آغاز نمود : که از دیروز ، نامردان حسابی ! ، کدام …. بودید که حال آمده اید!؟
محبت هایش از هر سو برای ما تکه پاره می شد ! بذله گویی ها و تکیه کلام های مشهورش که نشان از علاقه و صدق و صفایش بود را بر سرمان افشانید!
که از شرح آن در می‌گذرم.
در این هنگام بود که بخشی از تربت پاک
سالار شهیدان حضرت أباعبد الله الحسین علیه السلام را که در شیشه ای کریستال قرار داده بودم ، به همراه باقی مانده عطر درون ضریح مطهر یعسوب الدین و قائد غرً المحجًلین ، أمیر المومنین علی ، علیه و علی اولاده المعصومین الطاهرین المنتجبین الاف السلام و التحیة و الثناء را تقدیم این بزرگ نمودم و در حالی که اشک از دیدگانش سرازیر بود و سر را با حسرت زیارت آن بقع متبرکه تکان می داد ، تقدیم داشتم که بویید و لب بدان متبرک ساخت و اشک از دیدگان سرازیر نمود!
آیة الله مستجابی در امور خیریه و عام المنفعه سابقه‌ای طولانی داشت و دستی نیز در حوزه شعر و ادب و هنر داشت.
در مراسم بزرگداشت آیت الله مرتضی مستجابی الدعواتی که چند سال پیش برگزار شد از کتاب زندگینامه ایشان به نام «مجتهدی پهلوان» رونمایی گردید که دراین کتاب به روایت زندگینامه این عالم درقالب خاطرات، اسناد، مکاتبات و تصاویر این مجتهد و هنرمند برجسته پرداخته است.
به سفرهای خارجی‌ای از جمله لبنان نزد امام موسی صدر که نسبتی با او داشت رفت.
آیت الله مستجابی در دست و دلبازی و خدمت به ضعیفان و پذیرفتن مهمانان در حد ظرفیتش در کشور ما حاتم طایی است. به خاطر اخلاق نرم فروتنی و تواضع و حفظ سلامت بدن به ورزش زورخانه‌ای پیوست و بارها از نهاد ورزش به دریافت دانشنامه‌های ورزشی موفق شد. ایشان هم پهلوانی روحی بود و هم از پهلوانی بدنی برخوردار ! در ایران شاید ایشان جایگزینی در روحانیت شیعه ، با ویژگی هایش وجود نداشته باشد.
آیت‌الله مستجابی از یک سو در صف اول مبارزات و تحولات اجتماعی و سیاسی ایران در یک سده‌ی اخیر نقش‌آفرینی کرده، از دیگر سو خود از علما و دانشمندان معاصر و از بزرگ‌ترین بیوت علمی و سرشناس، از خاندان علم و فقاهت (آل صدر عاملی)، و نیز پهلوان گود زورخانه، اهل شعر و ادب و هنر، خطاطی، خیّر و ساعی در امور اجتماعی و فرهنگی است. در یک کلمه، ایشان جامع علم و عمل، هنر و سیاست و کرامت، و متصف به صبر و پرهیزکاری و متانت می‌باشد. ایشان از یاوران آیت‌الله کاشانی، محرم اسرار امام موسی صدر، یار باوفای شهید سید محمدباقر صدر، پناه مظلومان و پشتیبان عالمان و دانشمندان و پشت و پناه مردم بودکه جامعه اسلامی و به ویژه اصفهان از برکات نامبرده متنعم بود.
سخن در راستای شخصیت این بزرگ مرد بسیار و قلم از نگارش آن ناتوان!
همین بس که تاریخی متحرک ، و دائرة المعارفی از هر سنخ مطلب به درازای یک قرن ، پس از زندگی پر فراز و نشیب ، سر انجام در بامداد روز سه شنبه ٣٠ بهمن ماه ١٤٠٣ ، مصادف با ١٩ شعبان المعظم سال ١٤٦٦ هجری پس از عمری پربار و برگ ، دیده از جهان فرو بست و تاریخی زیبا و چهره ای درخشان و پویا را از خود به یادگار نهاد.
یادش گرامی و نامش مانا
* خادم افتخاری اعتاب مقدسه عراق و عضو فرهنگستان علوم پزشکی ایران