خلاصه کتاب گویش لری از واج تا جمله ( نویسنده احمد بارانی )
کتاب «گویش لری از واج تا جمله» اثر احمد بارانی، پژوهشی عمیق و بنیادین در مطالعات زبان شناختی گویش لری سیلاخوری است که ویژگی های آوایی، دستوری و واژگانی این گویش را به شکلی جامع و ساختارمند تحلیل می کند. این اثر نه تنها به عنوان یک مرجع ارزشمند برای زبان شناسان و دانشجویان این حوزه مطرح است، بلکه با بررسی دقیق جنبه های مختلف گویش لری، پنجره ای نو به سوی فهم غنای زبان های ایرانی می گشاید و به پرمایه تر شدن زبان فارسی معیار یاری می رساند.
اهمیت بررسی گویش های محلی در مطالعات زبان شناسی، فراتر از ثبت و مستندسازی صرف است. این پژوهش ها لایه های پنهان تحولات زبانی را آشکار می سازند، ریشه های واژگان را دنبال می کنند و ارتباطات تاریخی و فرهنگی میان اقوام مختلف را روشن می سازند. در این میان، گویش لری سیلاخوری به عنوان یکی از شاخه های مهم زبان های ایرانی جنوب غربی، از دیرباز مورد توجه پژوهشگران بوده است. با این حال، نیاز به یک بررسی مستقل و همه جانبه، همواره احساس می شد تا تمایزات و ویژگی های منحصربه فرد آن به روشنی تبیین گردد. کتاب احمد بارانی دقیقاً به همین نیاز پاسخ داده و تلاش کرده است تا تصویری کامل از این گویش را از کوچک ترین واحد زبانی (واج) تا بزرگ ترین واحد معنایی (جمله) ارائه دهد. این مقاله به خلاصه، تحلیل و بررسی ابعاد کلیدی این اثر می پردازد و سرفصل های اصلی آن را برای علاقه مندان، دانشجویان و پژوهشگران تبیین می کند.
معرفی کلی کتاب گویش لری از واج تا جمله و نویسنده آن
کتاب «گویش لری از واج تا جمله» به قلم احمد بارانی، گامی مهم در عرصه گویش شناسی ایرانی به شمار می رود. احمد بارانی، پژوهشگر و نویسنده ای است که با نگاهی دقیق و علمی، به بررسی یکی از شاخه های کمتر مورد پژوهش قرار گرفته زبان لری، یعنی گویش لری سیلاخوری پرداخته است. این اثر که حاصل سال ها تحقیق و تدقیق است، نه تنها به ثبت و مستندسازی این گویش کمک می کند، بلکه با تحلیل عمیق ساختارها و ویژگی های آن، ابعاد جدیدی از غنای زبان های ایرانی را نمایان می سازد. اهمیت این پژوهش در آن است که برای نخستین بار به صورت جامع و مستقل، گویش لری سیلاخوری را از جنبه های مختلف آوایی، دستوری و واژگانی مورد بررسی قرار داده است.
چرا گویش لری از واج تا جمله اثری منحصر به فرد است؟
تا پیش از انتشار این کتاب، پژوهشگران اغلب به گویش های لری به صورت کلی و فراگیر نگریسته بودند و تمایزات ظریف میان شاخه های گوناگون آن، نظیر لری خرم آبادی، لکی، بختیاری و بروجردی، کمتر مورد توجه و تفکیک قرار گرفته بود. اثر بارانی، این خلاء را پر کرده و به وضوح نشان می دهد که گویش لری سیلاخوری، علی رغم شباهت های بسیار به گونه خرم آبادی، دارای ویژگی های مستقل و خاص خود است که آن را از سایر شاخه ها متمایز می کند. نزدیکی گویش لری به زبان فارسی معیار، گاهی پژوهشگران را از بررسی عمیق آن بازداشته است، اما بارانی تأکید می کند که ترسیم اطلسی کامل و دقیق از زبان های ایرانی تنها زمانی میسر خواهد بود که تمامی گویش ها، با دقت و وسواس علمی مورد مطالعه قرار گیرند و جایگاه آن ها در درخت تکاملی زبان فارسی روشن شود.
این کتاب صرفاً یک واژه نامه یا دستور زبان سطحی نیست؛ بلکه با رویکردی تحلیلی و مقایسه ای، گویش لری سیلاخوری را در چارچوب نظری زبان شناسی مدرن مورد کنکاش قرار می دهد و آن را با زبان فارسی معیار و برخی زبان ها و گویش های همسایه مقایسه می کند.
این رویکرد، نه تنها به روشن شدن جایگاه این گویش در خانواده زبان های ایرانی جنوب غربی کمک می کند، بلکه داده های ارزشمندی را برای مردم شناسان و پژوهشگران فرهنگ کهن ایران فراهم می آورد. گویش لری، شاخه ای ریشه دار از زبان های ایرانی جنوب غربی است که دنباله زبان فارسی میانه و فارسی باستان محسوب می شود و هم شانه با فارسی امروزی، بلوچی، کومزاری و تاجیکی، از زبان فارسی میانه جدا شده است.
بخش اول: خلاصه آواشناسی گویش لری (از واج تا هجا و فرایندهای آوایی)
بخش آواشناسی کتاب «گویش لری از واج تا جمله» به بررسی دقیق و علمی واحدهای آوایی گویش لری سیلاخوری می پردازد. این بخش، بنیادی ترین لایه زبان را تحلیل می کند و ویژگی های صوتی منحصربه فرد این گویش را تشریح می نماید. شناخت آواهای یک گویش، کلید فهم نظام تلفظی آن و تمایزاتش با سایر گویش ها و زبان هاست. بارانی در این بخش، واج های مصوت و صامت، ساختار هجاها و فرایندهای واجی رایج در گویش لری را با جزئیات بررسی می کند.
ویژگی های آوایی گویش لری سیلاخوری
بررسی ویژگی های آوایی گویش لری سیلاخوری نشان می دهد که این گویش دارای نظام صوتی خاص خود است که آن را از زبان فارسی معیار و حتی برخی از دیگر شاخه های لری متمایز می کند. این ویژگی ها شامل تعداد و کیفیت مصوت ها و صامت ها، نقش کشش واجی در تمایز معنایی و الگوهای تکیه و آهنگ در کلمات و جملات است.
واج ها: مصوت ها، صامت ها و کشش
کتاب در بخش واج ها، ابتدا به معرفی واج های مصوت (Vowels) می پردازد. تعداد، کیفیت و ویژگی های خاص مصوت های گویش لری، از جمله تمایزهای ظریف در تلفظ آن ها، به دقت بررسی شده است. سپس، صامت ها (Consonants) دسته بندی و ویژگی های برجسته هر یک تشریح می شود. یکی از مباحث مهم در این قسمت، نقش و اهمیت کشش واجی (Vowel Length) است. کشش مصوت ها در برخی گویش ها و زبان ها، می تواند موجب تمایز معنایی شود و در گویش لری سیلاخوری نیز این پدیده مشاهده و تحلیل شده است.
ساختمان هجا و فرایندهای واجی
پس از معرفی واج ها، بارانی به تحلیل ساختمان هجا (Syllable Structure) در گویش لری می پردازد و قواعد حاکم بر ترکیب واج ها برای تشکیل هجا را توضیح می دهد. این بخش، درک عمیق تری از نظام آوایی گویش لری فراهم می آورد. بخش مهم دیگر آواشناسی، بررسی فرایندهای واجی (Phonological Processes) است. این فرایندها شامل تغییراتی هستند که واج ها در کنار یکدیگر یا در بافت های خاص زبانی تجربه می کنند و می توانند منجر به دگرگونی آوایی کلمات شوند.
- کاهش (Reduction): حذف یا کاهش صامت ها یا مصوت ها در برخی موقعیت ها، برای سهولت تلفظ یا سرعت گفتار.
- افزایش (Augmentation): اضافه شدن واج یا هجایی به ابتدای، میان یا انتهای کلمه.
- آمیختگی (Assimilation): همسان شدن یک واج با واج کناری خود، به گونه ای که تلفظ آن ها یکسان یا شبیه شود.
- جابه جایی (Metathesis): تغییر مکان دو واج در یک کلمه.
- دگرگونی واجی (Sound Change): تغییر یک واج به واجی دیگر در طول زمان یا در بافت های خاص.
این فرایندها با ارائه مثال های کلی، به خواننده کمک می کند تا پیچیدگی های آوایی گویش لری را بهتر درک کند. همچنین، بخش آواشناسی به واحدهای زبرزنجیری (Suprasegmental Units) مانند تکیه (Stress)، آهنگ (Intonation) و درنگ (Juncture) نیز می پردازد. نقش تکیه در مقوله های دستوری گویش لری و مقایسه آن با فارسی معیار، یکی از نکات کلیدی است که در این بخش تحلیل می شود. آهنگ و درنگ نیز به عنوان عوامل مهم در معنابخشی به جمله، مورد توجه قرار گرفته اند.
بخش دوم: خلاصه دستور گویش لری (از ساخت واژه تا جمله)
بخش دوم کتاب «گویش لری از واج تا جمله» به قلب ساختار زبانی، یعنی دستور زبان این گویش، اختصاص دارد. این بخش از تحلیل ساخت واژه آغاز شده و به بررسی دقیق اجزای کلام نظیر اسم، صفت، فعل، ضمیر، قید و سایر عناصر دستوری می پردازد و نهایتاً به ساختار جمله در گویش لری سیلاخوری می رسد. در این بخش، احمد بارانی نشان می دهد که چگونه قواعد دستوری این گویش، چه در شکل گیری واژه ها و چه در ترکیب آن ها برای ساخت جمله، از الگوهای خاصی پیروی می کند که آن را از سایر گویش ها و حتی فارسی معیار متمایز می سازد.
ساخت واژه (Morphology)
در مبحث ساخت واژه، کتاب به بررسی دقیق سازوکارهای تشکیل کلمات در گویش لری می پردازد. از جمله مهم ترین مباحث این بخش می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- اسم: تحلیل مقوله های شناس و ناشناس، اسم جنس، ترکیب های اضافی و وصفی و چگونگی شمار و شمارش شونده (عدد و معدود) در گویش لری.
- صفت: بررسی انواع صفت ها شامل صفت شمارشی، سنجشی، اشاره، پرسشی و مبهم و نحوه کاربرد آن ها در ساختارهای جمله ای.
- وندهای گویش لری: وندها نقش حیاتی در ساخت واژه دارند. کتاب به تفصیل به پیشوندها، میانوندها، و پسوندهای اشتقاقی (که به ساخت واژه های جدید می انجامند) و پسوندهای تصریفی (که نقش دستوری کلمات را تغییر می دهند) می پردازد و مثال هایی از هر کدام ارائه می دهد تا خواننده به وضوح نحوه عملکرد آن ها را درک کند.
فعل (Verb) و جایگاه آن در گویش لری
فعل، ستون فقرات هر زبان است و در گویش لری نیز از اهمیت ویژه ای برخوردار است. این بخش از کتاب به تحلیل جامع فعل ها اختصاص دارد:
- مصدر، بن مضارع و بن ماضی: نحوه اشتقاق این بن ها و کاربردهای آن ها در ساخت زمان ها و وجوه مختلف فعل.
- انواع فعل: بررسی فعل های ساده، پیشوندی، مرکب و عبارات فعلی که هر یک ویژگی های دستوری خاص خود را دارند.
- فرایندهای آوایی در ریشه فعل ها: برخی تغییرات آوایی در ریشه های فعل ها رخ می دهد که بر شکل گیری زمان ها و وجوه مختلف تأثیر می گذارد.
- زمان فعل (Tenses): مروری بر زمان های مختلف (مانند ماضی ساده، ماضی نقلی، مضارع اخباری، التزامی و …) و نحوه ساخت و کاربرد آن ها در گویش لری.
- فعل مجهول (Passive Voice) و فعل ربطی (Copula): چگونگی ساختار و کاربرد این نوع فعل ها در گویش لری.
سایر اجزای کلام و ساختار جمله
علاوه بر اسم و فعل، کتاب به بررسی سایر اجزای کلام نیز می پردازد که نقش مهمی در تکمیل ساختار دستوری جملات ایفا می کنند:
- ضمیر (Pronoun): انواع ضمیرها شامل شخصی، مشترک، اشاره، پرسشی، مبهم و شمارشی و نحوه کاربرد آن ها در جایگاه های مختلف دستوری.
- قید (Adverb): انواع قیدها مانند قیدهای زمان، مکان، حالت، مقدار، کیفیت، تکرار و تردید و نقش آن ها در توصیف فعل یا سایر اجزای جمله.
- شبه جمله و نقش نماها: بررسی شبه جمله ها و نقش نماهای مختلف (مفعولی، اضافی، متممی، منادا) که وظیفه تعیین نقش دستوری کلمات در جمله را بر عهده دارند.
- حروف پیوند: تحلیل حروف پیوند هم پایه ساز (که اجزای هم وزن را به هم متصل می کنند) و وابسته ساز (که جملات فرعی را به جملات اصلی وصل می کنند).
در نهایت، این بخش به بررسی ساختار کلی جمله (Sentence) در گویش لری می پردازد و نشان می دهد که چگونه تمامی این اجزا در کنار هم قرار می گیرند تا یک جمله کامل و بامعنا را تشکیل دهند. این بررسی جامع، درک عمیق تری از پیچیدگی ها و ظرافت های دستوری گویش لری سیلاخوری را فراهم می آورد و به خواننده کمک می کند تا نظام مندی حاکم بر این گویش را کشف کند.
بخش سوم: خلاصه واژگان گویش لری و مقایسه ها
بخش سوم کتاب «گویش لری از واج تا جمله» به گنجینه واژگانی گویش لری سیلاخوری اختصاص دارد و به معنایی، لایه های فرهنگی و تاریخی این گویش را نمایان می سازد. واژگان هر زبانی آینه ای از فرهنگ، شیوه زندگی و تعاملات اجتماعی گویشوران آن است. احمد بارانی در این بخش، نه تنها نمونه هایی از واژگان اصیل لری را ارائه می دهد، بلکه به مقایسه این واژه ها با گویش های دیگر و بررسی واژگان بیگانه راه یافته به این گویش نیز می پردازد.
گنجینه واژگانی گویش لری
کتاب، واژگان گویش لری سیلاخوری را در دسته بندی های موضوعی مختلفی ارائه می دهد. این دسته بندی ها به خواننده کمک می کند تا با بخش های مختلف زندگی و محیط زیست مردم لرتبار آشنا شود. از جمله این دسته بندی ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- واژگان مربوط به جانوران (وحشی و اهلی)
- نام بیماری ها و اصطلاحات پزشکی رایج
- واژگان مربوط به پیشه ها و مشاغل سنتی
- نام اعضای خانواده و بستگان
- واژگان مرتبط با آیین ها و مراسم سنتی، مانند عروسی
- نام اجزای بدن و وابسته های آن
- نام ابزار کار و زندگی روزمره
- اصطلاحات مربوط به نان ها، خوراک ها و ابزار آشپزی
- نام گیاهان و درختان بومی منطقه
- واژگان مربوط به پوشاک و زیورآلات
- صفت ها و رنگ ها
- واژگان مربوط به سنجش و مقادیر
- اسم های معنی و مفاهیم انتزاعی
- واژگان مرتبط با سوگ و مراسم عزاداری
- اصطلاحات مربوط به سوخت و روشنایی
- نام پدیده های طبیعی و اقلیمی
- واژگان مرتبط با خرافه ها و پدیده های ذهنی
- اصطلاحات مربوط به ساختمان و معماری بومی
- نام حالت های روانی و عواطف
- واژگان مربوط به بازی ها و سرگرمی های محلی
این دسته بندی موضوعی، غنای واژگانی گویش لری را به تصویر می کشد و نشان می دهد که چگونه این گویش، برای هر جنبه ای از زندگی، واژگان خاص و ریشه داری دارد که بسیاری از آن ها در فارسی معیار کمتر دیده می شوند یا به فراموشی سپرده شده اند. بهره بردن از این واژگان می تواند زبان فارسی معیار را غنی تر و پرمایه تر کند.
مقایسه ی گویش لری با گویش های دیگر و واژه های بیگانه
یکی از رویکردهای مهم کتاب، مقایسه واژگان لری سیلاخوری با فارسی معیار و سایر گویش های همسایه است. این مقایسه ها، شباهت ها و تفاوت های واژگانی را آشکار می سازد و به فهم سیر تحول واژگان در خانواده زبان های ایرانی کمک می کند. همچنین، این بخش به بررسی حضور واژه های بیگانه در گویش لری می پردازد. همانند بسیاری از زبان ها و گویش ها، لری سیلاخوری نیز در طول تاریخ تحت تأثیر زبان های دیگر قرار گرفته است؛ به ویژه واژگان عربی که به دلیل تعاملات فرهنگی و مذهبی، بخش قابل توجهی از واژگان بسیاری از گویش های ایرانی را تشکیل می دهند. این تحلیل ها، ابعاد تاریخی و ارتباطات زبانی این گویش را نمایان می سازد.
آوانویسی افسانه ای به گویش لری
بخش واژگان با ارائه یک نمونه آوانویسی شده از افسانه ای به گویش لری، با عنوان بلبل سرگشته، به اوج خود می رسد. این بخش نه تنها ارزش پژوهشی بالایی در مستندسازی ادبیات شفاهی دارد، بلکه به خواننده این امکان را می دهد تا با نمونه ای عینی از کاربرد واژگان و ساختارهای دستوری گویش لری در یک بافت طبیعی (داستان گویی) آشنا شود. ترجمه فارسی این افسانه نیز ارائه شده است تا درک آن برای عموم مخاطبان فراهم باشد. این قسمت، اهمیت گویش ها را به عنوان گنجینه های زنده فرهنگ شفاهی ایران بیشتر نمایان می سازد و به حفظ و پاسداشت آن ها کمک می کند.
نقاط قوت و اهمیت پژوهش احمد بارانی
پژوهش احمد بارانی در کتاب «گویش لری از واج تا جمله»، دارای نقاط قوت متعددی است که آن را به اثری برجسته در حوزه گویش شناسی ایرانی تبدیل می کند. این کتاب نه تنها یک مطالعه موردی جامع است، بلکه رویکردی نو در بررسی و ثبت گویش ها ارائه می دهد که می تواند برای پژوهش های آتی الگو قرار گیرد.
- اولین بررسی جامع و مستقل: مهم ترین نقطه قوت این اثر، ارائه اولین بررسی جامع و مستقل از گویش لری سیلاخوری است. پیش از این، مطالعات مربوط به گویش های لری غالباً به صورت کلی و بدون تفکیک دقیق شاخه ها انجام می شد. این کتاب با تمرکز بر یک شاخه خاص، عمق و دقت بی سابقه ای را به ارمغان آورده است.
- رویکرد علمی و ساختاریافته: بارانی با به کارگیری چارچوب های نظری زبان شناسی مدرن، تحلیلی ساختاریافته و علمی از آواشناسی، دستور و واژگان گویش لری ارائه می دهد. این رویکرد، اعتبار پژوهش را بالا می برد و آن را به مرجعی قابل اعتماد برای دانشجویان و پژوهشگران تبدیل می کند.
- اهمیت داده های زبانی برای مردم شناسی و شناخت فرهنگ: کتاب فراتر از تحلیل صرفاً زبانی، به ارتباط عمیق میان زبان و فرهنگ می پردازد. داده های زبانی ارائه شده در این اثر، نقش مهمی در شناسایی فرهنگ کهن سرزمین ایران و شناخت شیوه زندگی، باورها و رسوم مردم لرتبار ایفا می کنند. این کتاب نه تنها برای زبان شناسان، بلکه برای مردم شناسان و علاقه مندان به فرهنگ و تمدن ایرانی نیز ارزشمند است.
- کمک به پرمایه تر شدن زبان فارسی معیار: یکی از اهداف اصلی این پژوهش، تأکید بر پتانسیل واژگان اصیل و ریشه دار گویش های محلی برای غنی سازی زبان فارسی معیار است. با بهره گیری از این واژگان که ریشه در فارسی باستان و میانه دارند، می توان زبان فارسی را پرمایه تر و توانمندتر ساخت و از گسترش بی رویه واژگان بیگانه جلوگیری کرد.
- مستندسازی و حفظ میراث زبانی: در دورانی که بسیاری از گویش های محلی در معرض خطر فراموشی قرار دارند، این کتاب به عنوان یک سند معتبر، به مستندسازی و حفظ گویش لری سیلاخوری کمک می کند. این اقدام، حراست از بخش مهمی از میراث فرهنگی و زبانی ایران است.
«اهمیت پژوهش های گویش شناختی نظیر اثر بارانی در آن است که آن ها نه تنها لایه های پنهان زبان را آشکار می سازند، بلکه به حفظ گنجینه های واژگانی و فرهنگی کمک می کنند که در گذر زمان ممکن است به فراموشی سپرده شوند و زبان فارسی را نیز غنا می بخشند.»
به طور کلی، این کتاب اثری جامع، دقیق و روشنگر است که هم به لحاظ علمی و هم به لحاظ فرهنگی، ارزش بسیاری دارد و درک ما را از پیچیدگی و غنای زبان های ایرانی ارتقا می بخشد.
بحث و نقد پیرامون کتاب: جایگاه زبان لکی و پاسخ نویسنده
همانند بسیاری از آثار پژوهشی در حوزه های حساس فرهنگی و زبانی، کتاب «گویش لری از واج تا جمله» نیز در کنار تحسین ها، با برخی نقدها و بحث ها مواجه شده است. یکی از برجسته ترین و پرتکرارترین این بحث ها، به موضوع جایگاه زبان لکی و ارتباط آن با گویش لری بازمی گردد. این مسئله، از دیرباز در میان پژوهشگران و حتی عموم مردم منطقه محل اختلاف بوده است.
تشریح بحث مطرح شده پیرامون جایگاه زبان لکی
برخی از خوانندگان و منتقدان، با استناد به اینکه زبان لکی دارای ویژگی های متمایز و مستقل از گویش لری است، معتقدند که نباید آن را زیرمجموعه یا لهجه ای از لری تلقی کرد. آن ها اغلب به شباهت های دستوری و واژگانی زبان لکی با کردی اشاره می کنند و مستنداتی نظیر دیدگاه پروفسور رودیگر اشمیت در کتاب «راهنمای زبان های ایرانی» و نظرات دهخدا و دانشنامه ایرانیکا را مطرح می سازند که لکی را لهجه ای از کردی می دانند. همچنین، ثبت ملی زبان لکی به عنوان یک زبان مستقل در مرداد ماه سال ۱۳۹۶، به این دیدگاه قوت بیشتری بخشیده است. این منتقدان بر این باورند که اطلاق گویش به زبان لری که خود دارای تنوع و تکثر فراوان است و شامل چندین گویش و لهجه می شود، اشتباه است و باید لکی را کاملاً مستقل دانست.
تبیین دیدگاه احمد بارانی و توضیحات وی
احمد بارانی، نویسنده کتاب، در پاسخ به این نقدها، با شفافیت کامل توضیحاتی ارائه کرده است که سوءتفاهم های احتمالی را برطرف می سازد. وی تأکید می کند که در هیچ جای کتاب خود، زبان لکی را زیرمجموعه گویش لری ندانسته است. بارانی خاطرنشان می کند که زبان ها و گویش ها در خانواده زبان های ایرانی دارای دسته بندی های مشخصی هستند و بر اساس تقسیم بندی های زبان شناختی، گویش لری (از جمله لری سیلاخوری) از گروه زبان های ایرانی جنوب غربی است، در حالی که زبان لکی از زبان های شمال غربی ایران محسوب می شود. از این رو، از نظر زبانی و تاریخی، هیچ یک نمی توانند زیرمجموعه دیگری باشند.
بارانی در توضیحات خود صراحتاً بیان می دارد که کتابش به بررسی گویش لری سیلاخوری به عنوان گونه ای مستقل پرداخته و قصد دسته بندی یا تعیین جایگاه لکی در آن را نداشته است. این شفاف سازی، از اهمیت بالایی برخوردار است زیرا از بروز برداشت های نادرست جلوگیری کرده و مرزبندی های علمی در مطالعات زبانی را حفظ می کند. این بحث ها، اگرچه در ابتدا چالشی به نظر می رسند، اما در نهایت به روشن شدن ابهامات و افزایش دقت در پژوهش های آینده کمک می کنند و نشان دهنده پویایی و اهمیت این حوزه از مطالعات زبانی هستند.
نتیجه گیری و جمع بندی
کتاب «گویش لری از واج تا جمله» اثر احمد بارانی، یک نقطه عطف مهم در مطالعات زبان شناسی ایرانی و به ویژه در زمینه شناخت و مستندسازی گویش های محلی به شمار می رود. این پژوهش جامع، با تمرکز بر گویش لری سیلاخوری، توانسته است ابعاد آوایی، دستوری و واژگانی این گویش را به شکلی علمی و ساختارمند مورد تحلیل قرار دهد و اطلاعات ارزشمندی را برای علاقه مندان به زبان شناسی، دانشجویان و پژوهشگران فراهم آورد.
دستاورد اصلی این کتاب، نه تنها پر کردن خلاء یک بررسی مستقل و دقیق در مورد گویش لری سیلاخوری است، بلکه تأکید بر اهمیت گویش های محلی به عنوان گنجینه های زبانی و فرهنگی ایران است. احمد بارانی با دقت و وسواس علمی، نشان داده است که چگونه هر گویش، نظام پیچیده و منحصربه فرد خود را دارد و مطالعه آن می تواند به شناخت عمیق تر ریشه های زبان فارسی و فرهنگ غنی ایرانی یاری رساند. پرداختن به مباحث حساس نظیر تمایز گویش لری و زبان لکی، و شفاف سازی دیدگاه نویسنده در این زمینه، به اعتبار و مسئولیت پذیری علمی این اثر افزوده است.
این کتاب به وضوح نشان می دهد که بررسی دقیق هر گویش، بخش جدایی ناپذیری از ترسیم اطلس کامل زبان های ایرانی است و بدون این مطالعات جزئی، تصویر کلی از تنوع و تکثر زبانی در ایران ناقص خواهد بود.
در نهایت، می توان گفت که «گویش لری از واج تا جمله» نه تنها یک اثر مرجع برای پژوهشگران زبان شناسی است، بلکه دعوتی است برای پاسداشت و ادامه پژوهش در حوزه گویش های ایرانی، با هدف حفظ این سرمایه های گران بهای فرهنگی برای نسل های آینده.