خلاصه کتاب ریخت شناسی شبکه های اجتماعی ( نویسنده سید تقی کمالی )

کتاب «ریخت شناسی شبکه های اجتماعی» اثر سید تقی کمالی، تحلیلی عمیق و بومی از کنش های اجتماعی در فضای مجازی ایران ارائه می دهد. این کتاب به واکاوی ساختارها، فرصت ها، تهدیدها و پیامدهای شبکه های اجتماعی بر فرهنگ و جامعه ایرانی می پردازد و راهکارهایی برای بهره برداری هوشمندانه از این فضا پیشنهاد می کند.

فضای مجازی، به ویژه شبکه های اجتماعی، به بخش جدایی ناپذیر زندگی معاصر تبدیل شده است. این پدیده، ابعاد گوناگون حیات فردی و جمعی را تحت تأثیر قرار داده و با سرعت سرسام آوری در حال تحول است. درک عمیق از ماهیت و کارکرد این شبکه ها، به ویژه در بستر فرهنگی و اجتماعی ایران، امری ضروری است. کتاب «ریخت شناسی شبکه های اجتماعی» نوشته سید تقی کمالی، اثری پیشرو و ارزشمند در این زمینه است که با رویکردی جامعه شناختی و فلسفی، به تحلیل فرصت ها و چالش های فضای مجازی در جامعه ایرانی می پردازد. این مقاله با هدف ارائه خلاصه ای جامع، دقیق و کاربردی از مهم ترین ایده ها، تحلیل ها و راهکارهای مطرح شده در این کتاب تدوین شده است. مطالعه این خلاصه برای دانشجویان، پژوهشگران، اساتید، والدین و عموم علاقه مندان به مباحث سواد رسانه ای و جامعه شناسی فضای مجازی، بینشی عمیق فراهم خواهد آورد.

درباره نویسنده: سید تقی کمالی

سید تقی کمالی، پژوهشگر و نویسنده ای برجسته در حوزه های ارتباطات، رسانه و جامعه شناسی فضای مجازی در ایران است. سوابق علمی و پژوهشی او، به همراه آثار متعددش، نشان دهنده تخصص و اشراف وی بر ابعاد مختلف پدیده های اجتماعی و رسانه ای است. کمالی با دیدی تحلیلی و انتقادی، به واکاوی تأثیر فناوری های نوین ارتباطی بر ساختارهای اجتماعی و فرهنگی می پردازد. او در آثار خود، به ویژه «ریخت شناسی شبکه های اجتماعی»، تلاش می کند تا با تکیه بر مشاهدات بومی و تحلیل های مستند، تصویری واقع بینانه از چالش ها و فرصت های فضای مجازی در ایران ارائه دهد. این رویکرد، دیدگاه های ایشان را در تحلیل فضای مجازی، به ویژه برای مخاطبان فارسی زبان، حائز اهمیت فراوان می سازد و آثار او را به منابعی معتبر در این حوزه بدل می کند.

ریخت شناسی شبکه های اجتماعی: رویکرد کتاب چیست؟

مفهوم «ریخت شناسی» (Morphology) در بافت این کتاب به معنای بررسی ساختار، شکل گیری، تحولات و دگرگونی های کنش های اجتماعی در فضای مجازی است. سید تقی کمالی در «ریخت شناسی شبکه های اجتماعی»، با رویکردی نوآورانه، به جای پرداختن صرف به ابزارهای فناورانه، بر ماهیت و شکل گیری رفتارهای فردی و جمعی در محیط دیجیتال تمرکز می کند. این رویکرد، کتاب را از سایر آثار مشابه متمایز می سازد، چرا که بر پایه مشاهدات مستمر و تحلیل دقیق فضای مجازی ایرانی بنا شده است. هدف اصلی نویسنده از این ریخت شناسی، شناخت دقیق مسائل و چالش های موجود در شبکه های اجتماعی برای فراهم آوردن بستری جهت تغییر، بهبود و اصلاح رویه ها و مناسبات اجتماعی است. او شبکه های اجتماعی را نه تنها یک ابزار ارتباطی، بلکه یک «آزمایشگاه زنده» برای پژوهشگران علوم اجتماعی می داند که امکان مطالعه عمیق ارزش ها، اندیشه ها و کنش های جامعه را فراهم می آورد. این بستر پویا، به محققان کمک می کند تا از تحلیل رفتار فردی به فهم الگوهای اجتماعی کلان تر دست یابند.

خلاصه جامع فصول اصلی کتاب: نگاهی عمیق به محتوا

ما درباره چه چیز صحبت می کنیم؟ و چرا عضو شبکه های اجتماعی می شویم؟

کتاب در ابتدا به تبیین مبانی و انگیزه های اولیه حضور افراد در شبکه های اجتماعی می پردازد. نویسنده معتقد است که برای درک پدیده شبکه های اجتماعی، ابتدا باید به این پرسش ها پاسخ داد که اساساً ماهیت ارتباطات و تعاملات در این فضا چیست و چه عوامل فردی و اجتماعی افراد را به عضویت و فعالیت در این پلتفرم ها سوق می دهد. این بخش به بررسی نیازهای انسانی از جمله نیاز به ارتباط، تعلق، هویت یابی، کسب اطلاعات و سرگرمی می پردازد که در بستر شبکه های اجتماعی شکل جدیدی به خود می گیرند. کمالی با نگاهی واقع بینانه، فراتر از سطح ابزاری شبکه ها، به ریشه های روان شناختی و جامعه شناختی کنش کاربران می پردازد و بیان می کند که این پلتفرم ها، صرفاً ابزاری برای ارتباط نیستند، بلکه بخشی از زیست جهان کاربران شده اند و انگیزه های پیچیده ای پشت فعالیت در آن ها وجود دارد.

شبکه های اجتماعی و آینده ما

این بخش از کتاب به پیش بینی ها و چشم اندازهای آتی شبکه های اجتماعی و تأثیر آن ها بر آینده جامعه می پردازد. کمالی با بررسی روندهای موجود و تحولات فناورانه، سعی می کند تصویری از آینده ای ترسیم کند که در آن شبکه های اجتماعی نقشی تعیین کننده در شکل گیری هویت ها، ساختارهای اجتماعی، روابط انسانی و حتی نظام های ارزشی خواهند داشت. نویسنده بر این نکته تأکید می کند که بدون شناخت صحیح مسیر پیش رو، نمی توان برای چالش های احتمالی آماده شد و از فرصت های آتی بهره برداری کرد. این فصل، هشدارهایی درباره خطرات احتمالی و در عین حال ظرفیت های تحول آفرین این شبکه ها در آینده ارائه می دهد و لزوم برنامه ریزی و آمادگی برای این تحولات را گوشزد می کند.

تحلیل فلسفی و جامعه شناختی: کوژیتو وار شدن زندگی در فضای مجازی

کمالی در این بخش به عمق فلسفی و جامعه شناختی شبکه های اجتماعی ورود می کند. او مفهوم «کوژیتو وار شدن زندگی» (برگرفته از من می اندیشم، پس هستم دکارت) را در بستر فضای مجازی مطرح می کند. به این معنا که در دنیای دیجیتال، هویت و وجود فرد نه تنها با تفکر، بلکه با حضور و بازنمایی مداوم در شبکه ها تعریف می شود. «من پست می گذارم، پس هستم» یا «من دیده می شوم، پس هستم» گزاره های جدیدی هستند که در این بستر شکل می گیرند. نویسنده به تحلیل ریشه های نظری این پدیده و پیامدهای کلان آن بر ساختار هویت فردی و جمعی می پردازد. او نشان می دهد چگونه شبکه های اجتماعی، مرزهای بین واقعیت و بازنمایی را محو می کنند و چگونه افراد برای تثبیت وجود خود، به کنش های مداوم در این فضا روی می آورند.

فلسفه شبکه های اجتماعی و تحلیل جامعه شناختی

این بخش به بررسی ریشه های نظری و پیامدهای کلان شبکه های اجتماعی از منظر فلسفی و جامعه شناختی می پردازد. کمالی با استناد به نظریه های مختلف، نشان می دهد که چگونه این شبکه ها تنها ابزارهای خنثی نیستند، بلکه خود دارای فلسفه ای پنهان هستند که بر کنش های کاربران و ساختارهای اجتماعی تأثیر می گذارند. او به بررسی مفاهیمی چون از خودبیگانگی، شکل گیری جوامع مجازی، بازتعریف مفهوم اجتماع و تأثیرات بر روابط قدرت در جامعه می پردازد. این تحلیل عمیق، به خواننده کمک می کند تا فراتر از ظاهر سطحی شبکه های اجتماعی، به درک درونی و پیچیدگی های آن ها دست یابد.

فرصت ها و ظرفیت های شبکه های اجتماعی

کاربری شبکه های اجتماعی؛ ظرفیت ها، قابلیت ها و تمهیدات مورد نیاز

شبکه های اجتماعی پتانسیل های عظیمی برای توسعه فردی و اجتماعی دارند. کمالی در این بخش به تفصیل به ظرفیت ها و قابلیت های این شبکه ها برای استفاده هوشمندانه و سازنده می پردازد. او نشان می دهد که چگونه می توان از این ابزارها برای آموزش، اطلاع رسانی، ایجاد همبستگی اجتماعی، کارآفرینی، و توسعه مهارت ها بهره برد. اما برای بهره برداری مناسب، تمهیدات خاصی لازم است؛ از جمله آموزش سواد رسانه ای، توسعه مهارت های تفکر انتقادی و شناخت دقیق الگوریتم ها و مکانیزم های عملکرد پلتفرم ها. این بخش به خواننده راهبردهایی عملی برای تبدیل شبکه های اجتماعی به ابزاری مفید و مؤثر ارائه می دهد.

کیفیت، کمیت و سودمندی محتوا و آگاهی از مدل کسب و کار شبکه های اجتماعی

محتوا، قلب تپنده شبکه های اجتماعی است. کمالی به اهمیت کیفیت، کمیت و سودمندی محتوای تولیدی و مصرفی در این فضا تأکید می کند. او بیان می کند که تولید محتوای ارزشمند و هدفمند می تواند به ارتقای آگاهی جمعی و ایجاد گفتمان های سازنده کمک کند. در مقابل، حجم بالای محتوای بی کیفیت و سطحی، منجر به سردرگمی و اتلاف وقت کاربران می شود. همچنین، آگاهی از مدل کسب وکار شبکه های اجتماعی (مانند فروش داده های کاربران، تبلیغات هدفمند و …) برای درک مکانیزم های پنهان تأثیرگذاری بر کاربران ضروری است. این شناخت به کاربران کمک می کند تا در فضای دیجیتال، مصرف کنندگانی آگاه تر و محتاط تر باشند.

ارتقای آگاهی جمعی؛ کارکرد برجسته شبکه های اجتماعی

یکی از برجسته ترین کارکردهای مثبت شبکه های اجتماعی، قابلیت آن ها در ارتقای آگاهی جمعی است. نویسنده با ارائه مثال هایی، نشان می دهد چگونه این شبکه ها می توانند به بستری برای اطلاع رسانی سریع و گسترده، طرح مسائل اجتماعی، بسیج افکار عمومی و شکل گیری جنبش های مدنی تبدیل شوند. در بحران ها و رویدادهای مهم، شبکه های اجتماعی نقشی حیاتی در انتشار اخبار و سازماندهی کمک های مردمی ایفا می کنند. با این حال، کمالی به همراه این فرصت، لزوم تمایز میان اطلاعات صحیح و غلط و نقش سواد رسانه ای در این زمینه را نیز یادآور می شود.

چالش ها و آسیب های شبکه های اجتماعی

سرایت و فراگیری تب یک موضوع یا همه گیری همهمه

این بخش به پدیده هایی مانند «ترند شدن» یا «همه گیری همهمه» می پردازد. نویسنده توضیح می دهد که چگونه یک موضوع یا خبر، بدون توجه به صحت آن، می تواند به سرعت در شبکه های اجتماعی منتشر شده و به یک تب فراگیر تبدیل شود. این پدیده، که اغلب با ایجاد اتاق های اکو (Echo Chambers) همراه است، می تواند منجر به تقویت تعصبات، گسترش شایعات و شکل گیری افکار عمومی کاذب شود. کمالی به خطرات این سرایت سریع و تأثیر آن بر تصمیم گیری ها و رفتارهای جمعی هشدار می دهد.

تغییر ژنوم فرهنگی؟ آری یا نه؟!

یکی از مهم ترین چالش های مطرح شده در کتاب، تأثیر شبکه های اجتماعی بر «ژنوم فرهنگی» جامعه است. نویسنده این پرسش را مطرح می کند که آیا حضور گسترده در فضای مجازی و مواجهه با فرهنگ های مختلف، منجر به تغییرات بنیادین در هویت ملی و ارزش های فرهنگی می شود یا خیر. او به بررسی جوانب مثبت و منفی این تأثیر، از جمله تبادل فرهنگی، جهانی شدن، و در عین حال، تضعیف برخی ارزش های بومی و شکل گیری پدیده های فرهنگی نوظهور می پردازد. این بخش نیازمند یک تأمل جدی درباره آینده فرهنگ در عصر دیجیتال است.

همگون سازی و اضمحلال حرفه ای گرایی در کمین کاربران

کمالی به خطرات سطحی گرایی و تخصص زدایی در شبکه های اجتماعی اشاره می کند. در فضایی که هر فردی می تواند خود را صاحب نظر در هر حوزه ای معرفی کند، مرزهای تخصص و حرفه ای گرایی مخدوش می شود. این همگون سازی، منجر به اضمحلال دانش عمیق و تکیه بر اطلاعات سطحی و ناقص می شود. نویسنده هشدار می دهد که این پدیده، می تواند کیفیت محتوای تولیدی و درک عمومی جامعه را تحت الشعاع قرار دهد و به نوعی «فرهنگ عامه» سطحی و همگون ساز منجر شود.

تضادهای رفتاری؛ درنوردیدن فضای واقعی و مجازی

این بخش به تعارضات و دوگانگی های رفتاری افراد در فضای آنلاین و آفلاین می پردازد. افراد ممکن است در فضای مجازی هویت یا رفتاری متفاوت از زندگی واقعی خود داشته باشند. این دوگانگی می تواند منجر به چالش های روان شناختی، مشکلات هویتی و حتی تعارضات اجتماعی شود. نویسنده به آسیب های ناشی از درهم تنیدگی این دو فضا و عدم توانایی افراد در مدیریت همزمان هر دو وجه زندگی اشاره می کند.

هنجارسازی و ایجاد رویه های جدید ارزشی – رفتاری

شبکه های اجتماعی تنها بازتاب دهنده هنجارهای موجود نیستند، بلکه خود به محلی برای شکل گیری و تثبیت هنجارهای نوین ارزشی و رفتاری تبدیل شده اند. کمالی تحلیل می کند که چگونه پدیده هایی مانند «لایک»، «فالو»، «شیر» و … به ارزش های جدیدی تبدیل می شوند و رفتارهای کاربران را شکل می دهند. این هنجارها گاهی در تضاد با ارزش های سنتی جامعه قرار می گیرند و به چالش هایی در حوزه های اخلاق، حریم خصوصی و روابط اجتماعی منجر می شوند.

قلمرو سلبریتی ها و پدیده سلبریتی علمی منهای فرهیختگی؛ ساز شهرت و شهرت سازها

این بخش نقدی جدی بر پدیده شهرت پرستی و سلبریتی سازی در فضای مجازی است. نویسنده به تحلیل چرایی شکل گیری و فراگیر شدن پدیده سلبریتی ها، از جمله «سلبریتی های علمی» می پردازد که ممکن است بدون برخورداری از تخصص و فرهیختگی لازم، صرفاً به واسطه محبوبیت مجازی به شهرت دست یابند. این پدیده، به تقلیل جایگاه واقعی دانش و تخصص منجر شده و معیارهای سنجش ارزش افراد را تغییر می دهد. کمالی به نقش سازوکارها و الگوریتم های شبکه های اجتماعی در «شهرت سازی» نیز اشاره دارد.

مینیمالیسم و تقلیل گرایی تخصص ها، برنامه ها و اقدام ها

مینیمالیسم یا تقلیل گرایی، یکی دیگر از آسیب های شبکه های اجتماعی است که کمالی به آن می پردازد. در فضای پرسرعت شبکه ها، تمایل به ارائه اطلاعات در قالب های کوتاه، مختصر و سطحی وجود دارد. این رویکرد، منجر به تقلیل عمق دانش، تخصص ها و برنامه های جامع می شود. افراد به جای مطالعه عمیق، به اطلاعات قطعه قطعه و خلاصه شده بسنده می کنند که می تواند فهم کامل و دقیق مسائل را دشوار سازد و بر کیفیت تصمیم گیری ها و اقدامات فردی و جمعی تأثیر منفی بگذارد.

فقدان مدیریت بر خود؛ غفلت و از دست رفتن عنان زندگی، بصری شدن و بازنمایی

نویسنده به خطرات اعتیاد به شبکه های اجتماعی و از دست رفتن کنترل فردی بر زندگی اشاره می کند. پدیده هایی مانند «فومو» (ترس از دست دادن) و «اعتیاد به نوتیفیکیشن»، منجر به غفلت از زندگی واقعی، کاهش بهره وری و از دست رفتن کیفیت روابط انسانی می شود. همچنین، تأکید بر «بصری شدن» و «بازنمایی» زندگی در شبکه ها، افراد را به سمتی سوق می دهد که زندگی شان را صرفاً برای دیده شدن و تأیید دیگران مدیریت کنند، که این خود منجر به چالش های روان شناختی مانند اضطراب و افسردگی می شود.

سید تقی کمالی هشدار می دهد که شبکه های اجتماعی بدون مدیریت دانایی می تواند منجر به اینرسی ذهنی کاربر شود. برای دیده شدن دچار بی قراری شده و یا با تحیر و توقف، در دستیابی به اهداف زندگی خود علیل و ناتوان شود.

مدیریت اذهان و کنترل افراد با توزیع ناآگاهی و اطلاعات غلط، مخدوش یا جعلی

یکی از جدی ترین چالش های شبکه های اجتماعی، پتانسیل آن ها برای «جنگ اطلاعاتی» و کنترل اذهان عمومی است. کمالی به چگونگی توزیع هدفمند اطلاعات غلط، مخدوش یا جعلی (فیک نیوز) برای هدایت افکار، ایجاد تفرقه یا حتی نفوذ سیاسی می پردازد. این پدیده، به بی اعتمادی عمومی، افزایش قطب بندی ها و از بین رفتن بنیان های گفت وگوی سازنده در جامعه منجر می شود و سلامت روان جامعه را به خطر می اندازد. این بخش به اهمیت سواد اطلاعاتی و تفکر انتقادی در مواجهه با محتوای منتشر شده تأکید می کند.

راهکارها و بهره برداری مناسب: چگونه از شبکه های اجتماعی بهره برداری مناسب داشته باشیم؟

پس از تحلیل چالش ها، کتاب به ارائه راهکارهای عملی برای بهره برداری مناسب و هوشمندانه از شبکه های اجتماعی می پردازد. کمالی تأکید می کند که هدف، حذف یا انکار این شبکه ها نیست، بلکه آموزش و توانمندسازی کاربران برای مواجهه آگاهانه با آن هاست. برخی از راهبردهای کلیدی شامل موارد زیر است:

• تقویت سواد رسانه ای و تفکر انتقادی در میان آحاد جامعه، از کودکان تا بزرگسالان.
• آموزش مدیریت زمان و برنامه ریزی برای کنترل حضور در فضای مجازی.
• تشویق به تولید محتوای مفید، ارزشمند و مستند به جای مصرف صرف.
• شناخت و تمایز میان اطلاعات صحیح و غلط.
• حفظ حریم خصوصی و آگاهی از خطرات به اشتراک گذاری بیش از حد اطلاعات شخصی.
• استفاده از شبکه ها برای اهداف آموزشی، پژوهشی و توسعه ای.
• ایجاد تعادل میان زندگی واقعی و مجازی.
• توسعه هوش فناورانه و مهارت های لازم برای استفاده مؤثر از ابزارهای دیجیتال.

نویسنده بر این باور است که با مدیریت فردی و گروهی و ارتقای هوش فناورانه، می توان بر چالش های متأثر از زندگی در رسانه های اجتماعی فائق آمد و از آن ها به عنوان ابزاری برای بهبود کیفیت زندگی و توسعه جامعه بهره برداری کرد.

غلبه ماشینیسم بر انسان موجب هلاکت او می شود. در همین شرایط است که ایلان ماسک، مدیرعامل شرکت فناورانه تسلا به عنوان پیشگام در توسعه هوش مصنوعی درباره مخاطرات و تهدیدها، جامعه بشری را انذار می دهد. خوش بینی مفرط (خارج از واقع گرایی) درباره فناوری ها آسیب زننده است. باید تمهیدات لازم را برای زندگی سایبری مهیا کرد.

نکات کلیدی و درس های اصلی کتاب

کتاب «ریخت شناسی شبکه های اجتماعی» مجموعه ای از پیام های کلیدی و درس های ارزشمند را برای خواننده به ارمغان می آورد. مهم ترین این پیام ها شامل لزوم ارتقای سواد رسانه ای به عنوان یک مهارت حیاتی در عصر دیجیتال، اهمیت هوش فناورانه برای استفاده بهینه از ابزارهای نوین، و ضرورت مدیریت فردی و جمعی بر مصرف رسانه ای است. نویسنده با رویکردی تحلیلی و انتقادی، نشان می دهد که شبکه های اجتماعی نه تنها آینه ای از جامعه اند، بلکه خود نیز در شکل دهی به آن نقش فعال دارند. او بر اهمیت شناخت عمیق پدیده های اجتماعی در این فضا، فراتر از سطحی نگری ها، تأکید می کند. ارزش عملی کتاب در آن است که به خواننده ابزارهایی برای تحلیل نقادانه و تعامل سازنده با فضای مجازی ارائه می دهد و او را از مصرف کننده ای منفعل به کنشگری آگاه و مسئولیت پذیر تبدیل می کند. این کتاب درسی مهم برای همه کسانی است که به دنبال فهم بهتر روابط پیچیده انسان، فناوری و جامعه هستند.

اهمیت و کاربرد این کتاب در بستر جامعه امروز

در بستر جامعه امروز ایران، که با گسترش روزافزون نفوذ اینترنت و شبکه های اجتماعی مواجه است، کتاب «ریخت شناسی شبکه های اجتماعی» اثری حیاتی و روشنگر است. این کتاب به فهم وضعیت فعلی فضای مجازی ایران و چالش های خاص آن کمک شایانی می کند، چرا که بر پایه مشاهدات بومی و تحلیل های فرهنگی تدوین شده است. برای دانشجویان و پژوهشگران، این اثر منبعی معتبر برای مطالعات جامعه شناختی و ارتباطی فضای مجازی است. والدین و مربیان می توانند با مطالعه این کتاب، درک بهتری از محیط دیجیتال فرزندان خود پیدا کرده و راهنمایی های مؤثرتری ارائه دهند. عموم مردم نیز با آگاهی از فرصت ها و تهدیدات، می توانند مصرف رسانه ای خود را مدیریت کرده و در برابر اطلاعات غلط مقاوم تر باشند. این کتاب نقش مهمی در ارتقای آگاهی عمومی و توانمندسازی افراد برای تصمیم گیری های بهتر در قبال حضورشان در فضای مجازی ایفا می کند و بستر لازم را برای گفت وگوهای سازنده و سیاست گذاری های آتی در حوزه فضای مجازی فراهم می آورد.

سازمان یافتگی زندگی و مدیریت دانایی می تواند بر چالش های متأثر از زندگی در/ با رسانه های اجتماعی فائق آید. در عین حال فقدان هوشمندی و مستحیل شدن در جریان زیستی شبکه های اجتماعی خود می تواند عامل آشفتگی، جرم خیزی و آسیب های روانی و اجتماعی شود.

نتیجه گیری و پیشنهاد نهایی

کتاب «ریخت شناسی شبکه های اجتماعی» اثر سید تقی کمالی، اثری ارزشمند و راهگشا در تحلیل دقیق و همه جانبه فضای مجازی و شبکه های اجتماعی در بستر جامعه ایرانی است. این کتاب با رویکردی عمیق و تخصصی، از مبانی فلسفی تا آسیب های روان شناختی و اجتماعی را دربرمی گیرد و در نهایت، راهبردهای عملی برای مواجهه هوشمندانه با این پدیده را ارائه می دهد. از طریق این اثر، خواننده با فرصت ها، چالش ها، و پیچیدگی های تعاملات در دنیای دیجیتال آشنا می شود و درکی جامع از ماهیت تأثیرگذار این شبکه ها بر فرد و جامعه به دست می آورد. این خلاصه تنها بخشی از عمق مباحث مطرح شده در کتاب است و توصیه می شود برای دستیابی به بینش های کامل تر و جامع تر، مطالعه نسخه کامل کتاب را در برنامه خود قرار دهید. در پایان، از شما دعوت می کنیم تا با تفکر درباره مصرف رسانه ای خود و بررسی دقیق تر مفاهیم مطرح شده در این کتاب، گامی مؤثر در جهت ارتقای سواد رسانه ای خود و اطرافیانتان بردارید.

مشخصات کتاب

نام کتاب	نویسنده	ناشر چاپی	سال انتشار	تعداد صفحات	زبان	شابک	موضوع کتاب
ریخت شناسی شبکه های اجتماعی	سید تقی کمالی	انتشارات پشتیبان	۱۳۹۸	۴۸ صفحه	فارسی	978-622-255-010-3	سواد رسانه ای