نهم مرداد به‌عنوان «روز ملی اهدای خون» در نظر گرفته شده است، اهمیت آن به این دلیل است که ذخایر خونی و فرآورده‌های آن جزو منابع استراتژیک و حیاتی کشور محسوب می‌شود و اهدای داوطلبانه آن به تامین نیازهای کشور به‌ویژه در مقاطع بحرانی کمک شایانی می‌کند. در همین راستا ایران به‌عنوان تنها کشور اسلامی عضو بانک بین‌المللی خون‌های نادر نه‌تنها با اهدای خون کاملا داوطلبانه توانسته تمام نیاز کشور را تامین کند، بلکه با فرهنگ غنی ملت ایثارگر کشورمان و مدیریت مسئولان، دارای ذخایر شش‌ماهه برای کنترل بحران‌ها هستیم.
به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران(مجله لوکس)، در مرداد سال ۱۳۵۳ شمسی سازمان «انتقال خون ایران» با هدف سامان بخشیدن به وضع آشفته خون‌رسانی و به‌منظور ترویج فرهنگ اهداء، تهیه و تأمین خون و فرآورده‌های سالم، مطمئن و رایگان برای رفع نیاز بیماران نیازمند، به خصوص مبتلایان به تالاسمی، هموفیلی و لوسمی به وجود آمد، در همین راستا سالروز تأسیس این سازمان در نهم مرداد ماه به‌عنوان «روز ملی اهدای خون» نام‌گذاری شده است.
تضمین سلامتی با اهدای خون
بر اساس گفته کارشناسان، هر فرد بالغ (بین ۱۷ تا ۶۵ سال) با وزن متوسط پنجاه کیلوگرم، حدود پنج‌ونیم تا شش لیتر خون دارد و با اهدای ۲۵۰ سی‌سی تا ۴۵۰ سی‌سی از خون خود، نه‌تنها سلامتی خود را به مخاطره نمی‌اندازد، بلکه ضمن کمک به سلامتی خود، نجات‌بخش زندگی دیگری نیز خواهد شد. اهدای خون همچنین می‌تواند در کشف بیماری‌های نهفته در اهداءکنندگان خون کاملاً مؤثر باشد. هر فرد سالم می‌تواند در هر سال تا چهار بار با فاصله هشت هفته (دو ماه) خون اهدا کند. مهمترین هدف انتقال خون در ایران تأمین خون و فرآورده‌های سالم آن با بهترین کیفیت استاندارد مطابق با موازین تعیین‌شده بین‌المللی برای بیماران و نیازمندان و همچنین ترویج طب انتقال خون است.
انتقال خون در پزشکی جنبه حیاتی دارد و در موارد خاص توسط پزشک معالج تجویز می‌شود. خون به اجزاء متفاوتی قابل‌تجزیه است که ممکن است به تنهایی یا به‌طور کامل در شرایط مختلفی به بیماران تزریق شود. اجزاء خون به‌طور عمده عبارتند از گلبول‌های قرمز(برای کم‌خونی‌ها یا خونریزی‌ها)، پلاکت‌ها(برای بیماری‌های خونریزی‌دهنده، هنگامی که شمارش پلاکتی کاهش یافته است) و پلاسما(برای تأمین پروتئین‌های خون به کار می‌رود).
سازمان انتقال خون ایران کلیه اهداءکنندگان را مورد بررسی قرار می‌دهد تا ایمنی اهداءکنندگان و دریافت‌کنندگان تأمین شود. بنابراین تمامی خون‌های اهداءشده در آزمایشگاه‌های سازمان برای اطمینان از سلامت، تحت آزمایشات ایدز(HIV)، هپاتیتB، هپاتیتC، سیفلیس و گروه‌بندی خون قرار می‌گیرند.
شرایط اهدای خون
برخی شرایط اهداء خون عبارتند از:
۱- حداقل سن ۱۷ سال و حداکثر سن ۶۵ سال
۲- حداقل وزن ۵۰ کیلوگرم
۳- فواصل اهداء خون هر ۸ هفته یک‌بار است ؛ مشروط بر این‌که تعداد دفعات اهداء در طول یک سال از ۴ بار تجاوز نکند.
۴- عدم کم‌خونی که با انجام آزمایش مشخص می‌شود.
در صورت وجود سابقه موارد زیر در فرد اهداءکننده، حتماً پزشک انتقال خون باید در جریان امر قرار بگیرد:
۱- مصرف برخی داروها
۲- آلرژی‌های مهم مانند آسم، تب یونجه و غیره
۳- فشارخون بالا
۴- دیابت
۵- بیماری‌های قلبی، ریوی، کلیوی و کبدی
۶- سابقه تزریق خون و فرآورده‌های آن
۷- خالکوبی و حجامت
۸- سابقه اعتیاد به مواد مخدر تزریقی
۹- سابقه صرع یا تشنج
۱۰- سابقه تماس جنسی مشکوک
۱۱- سابقه جراحی در شش ماه اخیر
۱۲- دوران حاملگی و شیردهی
مصرف‌کنندگان اصلی خون و فرآورده‌های آن در ایران
۱- بیماران تالاسمی
۲- بیماران مبتلا به انواع هموفیلی
۳- بیماران دیالیزی
۴- بیماران نیازمند به جراحی‌های بزرگ (قلب، کلیه، مغز استخوان و زنان)
۵- مبتلایان به بیماری‌های خونریزی‌دهنده
۶- نوزادان مبتلا به زردی ناشی از ناسازگاری خون مادر و جنین
۷- پیوند اعضاء
۸- سوختگی‌های شدید
۹- کم‌خونی‌های مزمن
۱۰- انواع سرطان، به‌خصوص در مرحله شیمی‌درمانی
ایران نخستین کشور منطقه با اهدای خون داوطلبانه
گزارش عملکرد سازمان انتقال خون ایران در عرصه ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی نشان می‌دهد، سازمان جهانی بهداشت «WHO» ایران را به‌عنوان یک الگوی موفق مدیریت ملی انتقال خون در دنیا می‌شناسد و اعلام می‌کند: «اهدای خون در ایران با بیشترین میزان مشارکت به‌صورت کاملا رایگان در حال انجام است و مشوق‌های داوطلبانه و مالی هم در آن لحاظ نمی‌شود.»
بر اساس اعلام این سازمان، ایران در شاخص‌های اهدای خون با اروپا و آمریکا رقابت می‌کند و حتی در برخی موارد از آن‌ها پیشی گرفته است. آن‌ها از وزرای بهداشت کشورها خواسته‌اند تاسیس یک سازمان انتقال خون ملی بر پایه اهداءکنندگان داوطلب را در برنامه نظام سلامت خود قرار دهند؛ در حالی‌که این الگو سال‌هاست در ایران پیاده‌سازی و اجرا شده و حتی چندین کشور تاکنون برای تشکیل انتقال خون ملی خواستار استفاده از الگوی انتقال خون ایران بوده‌اند، بر این اساس «مصطفی جمالی» رئیس سازمان انتقال خون ایران هم از مرجع‌بودن کشور در حوزه آموزش و پژوهش شرق مدیترانه خبر می‌دهد.
شاخص اهدای خون در کشور ۲۶ نفر به ازای هر هزار نفر است که ایران را در کنار کشورهای برخوردار و توسعه‌یافته قرار می‌دهد. طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت، شاخص اهدای خون به‌ازای هر یک‌هزار نفر جمعیت در کشورهای دارای درآمد متوسط به بالا ۱۶ و در کشورهای دارای درآمد بالا ۳۱ است.
در همین راستا «عبادالله سالک‌مقدم» معاون فنی و فناوری‌های نوین سازمان انتقال خون درباره این شاخص‌ها گفته است: «شاخص مشارکت اهداءکنندگان خون مستمر در کشور ۸۷ درصد است، یعنی افرادی که اهداءکنندگان باسابقه هستند یا سابقه دوبار اهدای خون در سال را دارند، این افراد آگاهانه اهدای خون می‌کنند و بر این اساس سبک زندگی سالم دارند و خودمراقبتی‌های لازم را انجام می‌دهند.»
وی با بیان این‌که ایران نخستین کشور در حوزه جغرافیایی مدیترانه شرقی است که اهدای خون ۱۰۰ درصد داوطلبانه دارد، ادامه داد: «از سال ۲۰۰۷ میلادی اهدای خون کاملا داوطلبانه را که در حد کشورهای با درآمد بالا قرار می‌گیرد، کسب کردیم و این در حالی‌است که اکنون ۹۸ درصد خون کامل هم در کشورمان به فرآورده‌های خونی تبدیل می‌شوند که از این‌نظر هم ایران در سطح کشورهای مطرح قرار دارد. همچنین دستیابی به شاخص سلامت خون در ایران که در حد کشورهای پیشرفته‌ی دنیاست، از دیگر دستاوردهای سازمان انتقال خون به شمار می‌رود.»
به‌گفته این مسئول، افزایش تولید خون کم‌لوکوسیت و رسیدن این میزان به ۱۰۰ درصد هم، در دستور کار است و تحقق آن یک دستاورد مهم دیگر به شمار می‌رود.
افتخارات ایران در زمینه اهدای خون
۱) سال ۱۴۰۱ میزان تامین نیاز خونی کشور از ۸۵ درصد در سال‌های گذشته به ۱۰۰ درصد ارتقاء یافت.
۲) ۷۰ کشور به اهداءکنندگان خون هدیه یا پول می‌دهند اما ایران اولین کشور در منطقه مدیترانه شرقی است که از سال ۲۰۰۷ تاکنون ۱۰۰ درصد از اهدای خون داوطلبانه برخوردار بوده است.
۳) ۹.۹ میلیون واحد خون در کشورهای منطقه مدیترانه شرقی اهداء می‌شود و بیش‌از ۲ میلیون واحد از مجموع این عدد به ایران تعلق دارد.
۴) ۲.۳ میلیون واحد خون سال گذشته(۱۴۰۲) در ایران اهداء شد. این عدد سال گذشته در ایتالیا ۳ میلیون واحد، در فرانسه ۲.۸ میلیون واحد، در آلمان ۲.۴ میلیون واحد و در انگلیس ۱.۷ میلیون واحد بوده است.
۵) ۱۱۸.۵ میلیون واحد خون سالانه در جهان اهداء می‌شود که ۴۰ درصد در کشورهای با درآمد بالاست و ایران هم در این فهرست قرار دارد.
۶) ۲۳ کشور عضو بانک بین‌المللی خون‌های نادر هستند و ایران تنها کشور اسلامی عضو این بانک است که تکنولوژی و دانش تشخیص و ذخیره‌سازی این خون‌ها را دارد.
جایگاه تراز بین‌الملی ایران در خدمات بهداشت و درمان
«ناصر کنعانی» سخنگوی وزارت امور خارجه در دولت سیزدهم آذرماه سال قبل(۱۴۰۲)، اهدای خون صد درصد داوطلبانه در ایران را، نشانه‌ی بخشندگی مردم در موضوعات انسانی دانست و اظهار کرد: «این ویژگی مردم ما شهرت جهانی دارد و با شهروندان خارجی که برخورد دارم، از مهمان‌نوازی ایرانی‌ها نیز به نیکی یاد می‌کنند، جامعه پزشکی و پرستاری ما در امر ارائه خدمات انسان‌دوستانه به بیماران و مراجعان، سرآمد هستند و جمهوری اسلامی ایران در امر خدمات پزشکی در عرصه بین‌الملل نیز جزو کشورهای شاخص، اثرگذار و موفق به شمار می‌رود.»
وی در مورد شاخص‌های سرآمد و حضور مؤثر ایران در اشاعه علم و فرهنگ اهدای خون و انتقال خون در کشورهای منطقه و نقش آن در دیپلماسی سلامت، افزود: «خدمات بهداشت و درمان خصوصاً موفقیت‌های علمی و بین‌المللی سازمان انتقال خون، جایگاه و تراز ایران را در عرصه بین‌المللی ارتقا می‌بخشد. تجارب ما نیز به عنوان یک کشور موفق در اختیار کشورهای دنیا قرار می‌گیرد. این‌ها از شاخص‌های موفق کشور ما در خدمات بهداشت و درمان است و یکی از شاخص‌های مهم رضایت‌مندی مردم است.»
سخنگوی وزارت امور خارجه در دولت سیزدهم، حضور متخصصان بهداشت و درمان و جامعه پزشکی در نشست‌های بین‌المللی را محل توجه و اثرگذار دانست و گفت: «مقالات علمی و گزارش‌هایی که متخصصان ایران در این محافل مطرح می‌کنند، در توسعه علم در جامعه بشری مؤثر است و ما در بحث بهداشت و درمان در حوزه‌های ملی، منطقه‌ای و جهانی اثرگذار بوده و نقش خوبی داشته‌ایم.»
توسعه در ذخیره فرآورده‌های خونی و جلوگیری از بحران
«مصطفی جمالی» مدیرعامل سازمان انتقال خون ایران روز سه‌شنبه ۲۹ خرداد ۱۴۰۳ در نشست خبری که در سالن کنفرانس وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی برگزار شد، گفت: «سال گذشته(۱۴۰۲) حدود ۲ میلیون و ۳۲۸ هزار واحد خون اهداء شد و تمامی درخواست‌های بیمارستانی تأمین شد، به‌نحوی که تمامی این موفقیت‌ها را مرهون و مدیون ایثار و از خودگذشتگی اهداءکنندگان خون در کشور هستیم.»
وی با عنوان این مطلب که سازمان انتقال خون ایران واجد بالاترین شاخص‌های جهانی اهدای خون است، افزود: «در بسیاری از شاخص‌ها، کشور برتر منطقه هستیم و نیز از پیشگامان اهدای صد درصد داوطلبانه در دنیا به شمار می‌رویم. میزان ذخایر خون در کشور به‌طور میانگین به ۸ روز رسیده و گاهی اوقات این میزان به ۱۵ روز می‌رسد، در حالی که میزان ذخیره خون حدود ۴.۵ روز بود.»
مدیرعامل سازمان انتقال خون ایران در ادامه با بیان این‌که استفاده از کیسه‌های خون فیلتردار از دیگر اقدامات انجام‌شده به حساب می‌آید، گفت: «سال گذشته(۱۴۰۲)، میزان استفاده از کیسه خون‌های فیلتردار به ۷۰ درصد رسید؛ در حالی‌که این میزان حدود ۲۵ درصد بود. در نظر داریم میزان کیسه‌های خون فیلتردار را در سال‌جاری به ۸۰ درصد افزایش دهیم. همچنین در نظر داریم میزان کیسه‌های خون فیلتردار را طی یک برنامه‌ی دو ساله به ۱۰۰ برسانیم. افزایش کیسه‌های خون فیلتردار از میزان مرگ‌ومیر در جراحی‌های سنگین جلوگیری می‌کند.»
مصطفی جمالی با بیان این‌که بحث خون یک موضوع پدافند غیرعامل به حساب می‌آید، ادامه داد: «ذخایر خون، یک موضوع استراتژیک است و به همین دلیل حائز اهمیت قلمداد می‌شود. هنگامی که مسئولیت سازمان انتقال خون را بر عهده گرفتم، میزان ذخیره کیسه‌های خون حدود ۳ هفته بود اما میزان ذخایر فعلی کیسه‌های خون شش ماه است.»
جمالی با بیان این‌که ساخت مراکز فرآوری خون در دستور کار قرار دارد، خاطرنشان کرد: «به دلیل این‌که نسبت به ذخایر خون اطمینان خاطر داشته باشیم، ایجاد مراکز فرآوری خون را در دستور کار قرار داده‌ایم. یک مرکز فرآوری در شهر پرند در حال احداث است و هدف از ایجاد مرکز فرآوری خون، جلوگیری از ایجاد شرایط بحرانی است.»
وی با اشاره به ضرورت بهره‌مندی از پلاسمای خون، گفت: «میزان بهره‌مندی از پلاسمای خون را در سال گذشته(۱۴۰۲) به ۲۶۲ هزار لیتر رساندیم؛ در حالی که این میزان معادل ۱۸۰ هزار لیتر بود. در نظر داریم این میزان را در سال‌جاری(۱۴۰۳) به ۳۵۰ هزار لیتر برسانیم. بهره‌مندی از پلاسمای خون حائز اهمیت است؛ چرا که به دارو تبدیل می‌شود.»
بر اساس مطالب فوق، تامین خون و فرآورده‌های موردنیاز آن در کشور، دارای اهمیت حیاتی است که برای این امر باید فرهنگ اهدای داوطلبانه‌ی خون در کشور تقویت و بستر آن برای مردم تسهیل شود تا در مناسبت‌های ملی و مذهبی بتوانیم از این سنت حسنه استفاده کنیم، تا علاوه‌بر تامین روزانه‌ی نیازهای بیمارستان‌ها و درمانگاه‌ها، بتوانیم ذخایر قابل‌توجهی را برای مقاطع بحرانی احتمالی در اختیار داشته باشیم.
انتهای پیام