ارث بعد از طلاق

پس از طلاق، اصل بر عدم توارث میان زوجین است، مگر در شرایط خاصی که قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران استثنائاتی را پیش بینی کرده است. مهم ترین این استثنائات شامل فوت یکی از زوجین در ایام عده طلاق رجعی و همچنین طلاق در دوران بیماری مرد است که هر کدام دارای ضوابط و جزئیات حقوقی مشخصی هستند.

رابطه زوجیت دائم یکی از اسباب قانونی ارث بری محسوب می شود. بر اساس مواد ۸۶۴ و ۹۴۰ قانون مدنی، زن و مرد زمانی از یکدیگر ارث می برند که هنگام فوت یکی از آن ها، رابطه زوجیت دائم همچنان برقرار باشد و دیگری در قید حیات باشد. این اصل کلی، مبنای اصلی توارث بین زوجین است و به محض انحلال این رابطه از طریق طلاق، حق توارث نیز به طور معمول از بین می رود. با این حال، نظام حقوقی ایران برای حمایت از حقوق برخی افراد و در شرایط ویژه، استثنائاتی را در نظر گرفته است که شناخت آن ها برای افراد درگیر با مسائل طلاق و ارث ضروری است.

مقدمه: پیچیدگی های حقوقی ارث پس از جدایی

جدایی زوجین از طریق طلاق، پایانی بر زندگی مشترک است که پیامدهای حقوقی متعددی در پی دارد. یکی از این پیامدها، تاثیر طلاق بر حقوق ارثی زن، مرد و فرزندان است. در بسیاری از موارد، این موضوع پیچیدگی ها و ابهامات فراوانی را برای افراد ایجاد می کند. در حالی که رابطه زوجیت دائم به طور معمول شرط اصلی توارث است، قانونگذار با در نظر گرفتن مصالح اجتماعی و حمایت از حقوق افراد، استثنائاتی را برای حالاتی نظیر طلاق رجعی و طلاق در دوران بیماری پیش بینی کرده است.

شناخت دقیق این شرایط و تفاوت های انواع طلاق در بحث ارث، برای تمامی افرادی که با این موضوع درگیر هستند – چه در آستانه طلاق باشند، چه به تازگی جدا شده باشند، و چه ورثه متوفیان باشند – از اهمیت بالایی برخوردار است. این مقاله با استناد به مواد قانونی مرتبط و تحلیل دقیق آن ها، به بررسی جامع حقوق ارثی زن، مرد و فرزندان پس از طلاق خواهد پرداخت و تمامی جوانب این موضوع را روشن می سازد.

اصل کلی عدم توارث زوجین پس از طلاق

همان طور که اشاره شد، مبنای اصلی توارث بین زن و شوهر، وجود رابطه زوجیت دائم است. قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران به صراحت این اصل را بیان کرده است که با زوال این رابطه، حق ارث بری نیز به طور طبیعی از بین می رود. این بدان معناست که پس از اینکه طلاق به طور کامل واقع شود و رابطه زوجیت خاتمه یابد، هیچ یک از زوجین از دیگری ارث نخواهد برد. این قاعده، یک اصل مسلم در حقوق ارث است و تمامی استثنائات نیز بر پایه همین اصل تعریف می شوند.

مبنای قانونی: رابطه زوجیت دائم

ماده ۸۶۴ قانون مدنی به صراحت بیان می دارد: از جمله اشخاصی که به موجب سبب ارث می برند، هر یک از زوجین است که در حین فوت دیگری زنده باشند. تکمیل کننده این ماده، ماده ۹۴۰ قانون مدنی است که تاکید می کند: زوجین در صورتی از یکدیگر ارث می برند که عقد آن ها دائم باشد و صحیح واقع شده باشد. این دو ماده در کنار هم، روشن می سازند که برای تحقق توارث میان زن و شوهر، دو شرط اساسی لازم است:

1. برقراری عقد دائم صحیح در زمان فوت.
2. در قید حیات بودن هر دو زوج در لحظه فوت یکی از آن ها.

بنابراین، با وقوع طلاق، اگرچه ممکن است برخی آثار حقوقی رابطه زوجیت تا مدتی (مانند عده) باقی بماند، اما با قطع کامل این رابطه، اصل عدم توارث حاکم خواهد شد. شناخت این اصل به درک صحیح استثنائاتی که در ادامه بررسی می شوند، کمک شایانی می کند.

استثنائات مهم: شرایط ارث بردن زن بعد از طلاق

با وجود اصل کلی عدم توارث پس از طلاق، قانونگذار در شرایط خاصی برای حمایت از زن و حفظ برخی از حقوق او، استثنائاتی را در نظر گرفته است. این استثنائات عمدتاً به نوع طلاق و زمان فوت یکی از زوجین بستگی دارند و در مواد قانونی مربوطه به تفصیل شرح داده شده اند.

طلاق رجعی و فوت مرد در ایام عده (ماده ۹۴۳ قانون مدنی)

طلاق رجعی یکی از انواع طلاق است که در آن، برای مرد در طول مدت عده، امکان رجوع به همسر سابق بدون نیاز به عقد مجدد وجود دارد. این نوع طلاق، برخلاف طلاق بائن، به طور کامل رابطه زوجیت را قطع نمی کند و آثاری از آن باقی می ماند. ماده ۹۴۳ قانون مدنی به صراحت در این خصوص حکم می کند:

اگر شوهر، زن خود را به طلاق رجعی مطلقه کند، هر یک از آن ها که قبل از انقضای عده بمیرد، دیگری از او ارث می برد. لیکن اگر فوت یکی از آن ها بعد از انقضای عده بوده و یا طلاق بائن باشد، از یکدیگر ارث نمی برند.

مطابق این ماده، اگر مرد پس از طلاق رجعی و در طول ایام عده فوت کند، زن مطلقه رجعیه همچنان در حکم زوجه مرد محسوب شده و از او ارث می برد. مدت زمان عده طلاق رجعی برای زنی که عادت ماهیانه می بیند، سه طُهر (پاکی) است و برای زنی که عادت ماهیانه نمی بیند، سه ماه کامل شمسی می باشد. علت اصلی این حکم آن است که در طلاق رجعی، رابطه زوجیت به طور کامل منحل نشده و مرد حق رجوع دارد. این حق رجوع، به نوعی ابقای نسبی رابطه زناشویی تلقی می شود که در نتیجه آن، آثار حقوقی نظیر توارث نیز حفظ می گردد.

مثال کاربردی: فرض کنید مردی در تاریخ اول فروردین ماه سال جاری همسر خود را به طلاق رجعی مطلقه می کند. اگر این مرد تا پایان خرداد ماه (پایان سه ماه عده برای زنانی که عادت ماهیانه نمی بینند) فوت کند، زن مطلقه رجعیه از او ارث خواهد برد. اما اگر فوت مرد در اول تیرماه یا پس از آن رخ دهد، به دلیل اتمام ایام عده، حق ارث بری زن از بین می رود.

طلاق بائن و انقطاع کامل توارث

طلاق بائن نوعی از طلاق است که در آن مرد حق رجوع به زن در ایام عده را ندارد. در این نوع طلاق، رابطه زوجیت به طور کامل و بلافاصله پس از اجرای صیغه طلاق، منقطع می شود و زن و مرد از یکدیگر بیگانه محسوب می شوند. انواع طلاق بائن شامل طلاق خلع و مبارات (که زن در ازای بخشیدن مالی به مرد طلاق می گیرد)، طلاق صغیره (زنی که به سن بلوغ نرسیده)، طلاق یائسه (زنی که از سن قاعدگی گذشته)، و سومین طلاق بعد از سه وصلت متوالی می شود.

در طلاق بائن، حتی اگر فوت یکی از زوجین در ایام عده رخ دهد، به دلیل قطع کامل رابطه زوجیت، دیگری از او ارث نخواهد برد. این حکم، تاکید بر اصل کلی عدم توارث پس از انحلال کامل رابطه زناشویی دارد و استثنائات فقط در مورد طلاق رجعی و برخی شرایط خاص دیگر قابل اعمال است.

فوت مرد پس از انقضای عده طلاق رجعی

همان طور که در ماده ۹۴۳ قانون مدنی نیز تصریح شده است، اگر مرد پس از اتمام و انقضای مدت عده طلاق رجعی فوت کند، زن مطلقه رجعیه نیز از او ارث نخواهد برد. با اتمام عده طلاق رجعی، رابطه زوجیت به طور کامل منحل شده و دیگر هیچ یک از آثار آن، از جمله حق توارث، باقی نخواهد ماند. در این حالت، زن دیگر در حکم زوجه مرد نبوده و مانند سایر افراد بیگانه، از ماترک او بهره مند نمی شود.

مورد خاص: طلاق در دوران بیماری مرد و حق ارث زن (ماده ۹۴۴ قانون مدنی)

یکی دیگر از استثنائات مهم بر اصل عدم توارث پس از طلاق، حالتی است که طلاق در دوران بیماری مرد رخ می دهد و آن بیماری منجر به فوت او می شود. این حکم ویژه که در ماده ۹۴۴ قانون مدنی بیان شده، به منظور جلوگیری از سوءاستفاده مردانی است که برای محروم کردن همسر خود از ارث، در دوران بیماری و در آستانه فوت، اقدام به طلاق می کنند.

شرایط دقیق ماده ۹۴۴ قانون مدنی

ماده ۹۴۴ قانون مدنی مقرر می دارد: اگر شوهر در حال مرض، زن خود را طلاق دهد و در ظرف یک سال از تاریخ طلاق به همان مرض بمیرد، زن از او ارث می برد، اگرچه طلاق بائن باشد و یا زن بعد از طلاق رجعی، رجوع کرده باشد؛ مشروط بر اینکه زن در طول این مدت ازدواج نکرده باشد. برای تحقق این حق ارث بری، شرایط زیر باید به طور کامل احراز شوند:

1. طلاق در حین بیماری: طلاق باید در زمانی واقع شده باشد که مرد در بستر بیماری است و همان بیماری منجر به فوت او شده باشد. اگر طلاق در زمان سلامت مرد رخ داده باشد و سپس او به بیماری مبتلا شده و فوت کند، این ماده اعمال نخواهد شد. همچنین، اگر مرد در زمان طلاق بیمار بوده اما بهبودی یافته و سپس به دلیل بیماری دیگری فوت کند، این ماده صدق نمی کند.
2. فوت ظرف یک سال: فوت مرد باید ظرف مدت یک سال از تاریخ وقوع طلاق به دلیل همان بیماری اتفاق افتاده باشد. اگر فاصله بین طلاق و فوت بیش از یک سال باشد، حتی اگر به دلیل همان بیماری باشد، زن ارث نمی برد.
3. عدم ازدواج مجدد زن: زن مطلقه در این مدت (از زمان طلاق تا فوت مرد) نباید ازدواج مجدد کرده باشد. ازدواج مجدد زن، حتی اگر سایر شرایط نیز محقق باشد، حق ارث بری او را از بین می برد.

نکته مهم در این ماده این است که حتی اگر طلاق از نوع بائن باشد (که در حالت عادی منجر به عدم توارث می شود) یا حتی اگر زن پس از طلاق رجعی به مرد رجوع کرده باشد (یعنی ظاهراً رابطه زوجیت اعاده شده باشد اما طلاق در زمان بیماری بوده)، باز هم این حق ارث بری برای زن وجود دارد. هدف قانونگذار از این حکم، حمایت از حقوق زن و جلوگیری از حیف و میل شدن اموال مشترک در شرایط خاص است.

سهم الارث زن در شرایط استثنایی و قانون جدید

در صورتی که زن بر اساس یکی از استثنائات قانونی (مانند فوت مرد در عده طلاق رجعی یا طلاق در دوران بیماری) حق ارث بری پیدا کند، میزان سهم الارث او تابع قواعد عمومی ارث زوجین در قانون مدنی خواهد بود. این قواعد در طول زمان دستخوش تغییراتی، به ویژه در مورد ارث زن از اموال غیرمنقول، شده است.

میزان سهم الارث زن با فرزند و بدون فرزند

میزان سهم الارث زن از ماترک شوهر متوفی، بسته به وجود یا عدم وجود فرزند برای متوفی (چه از همین زن و چه از همسران دیگر)، متفاوت است:

1. در صورت داشتن فرزند: اگر مرد متوفی فرزند داشته باشد، سهم الارث زن (یا زنان، اگر مرد بیش از یک همسر داشته باشد که در این صورت سهم بین آن ها تقسیم می شود) یک هشتم (۱/۸) از کل ماترک خواهد بود.
2. در صورت نداشتن فرزند: اگر مرد متوفی هیچ فرزندی نداشته باشد، سهم الارارث زن یک چهارم (۱/۴) از کل ماترک خواهد بود.

این قاعده همواره ثابت بوده و شامل تمامی اموال منقول و غیرمنقول متوفی می شود.

قانون جدید ارث زن از زمین (اصلاحیه مواد ۹۴۶ و ۹۴۸ قانون مدنی)

یکی از مهم ترین تحولات در زمینه حقوق ارثی زن، اصلاحیه مواد ۹۴۶ و ۹۴۸ قانون مدنی در سال ۱۳۸۷ خورشیدی است. پیش از این اصلاحیه، زن تنها از عین اموال منقول (مانند خودرو، پول نقد، لوازم منزل) و قیمت اموال غیرمنقول (مانند ساختمان، بنا، درختان) ارث می برد و از عین زمین (چه زراعی و چه مسکونی) هیچ سهمی نداشت. این موضوع همواره مورد انتقاد بود.

با اصلاحات انجام شده در سال ۱۳۸۷، این نقیصه برطرف شد و قانون جدید، حق ارث زن از قیمت زمین را نیز به رسمیت شناخت. ماده ۹۴۶ اصلاحی بیان می کند: زوجه از اموال منقول از هر قبیل که باشد، ارث می برد. در مورد اموال غیرمنقول، قیمت اعیان (ساختمان و اشجار) و قیمت عرصه (زمین) ارث می برد. و ماده ۹۴۸ اصلاحی برای تضمین این حق، مقرر می دارد: هرگاه وراث از ادای قیمت امتناع کنند، زن می تواند حق خود را از عین اموال استیفاء کند.

این تغییر بدان معناست که در حال حاضر، زن از کلیه اموال متوفی، اعم از منقول و غیرمنقول (شامل ساختمان، بنا، درختان و همچنین قیمت زمین) به نسبت سهم قانونی خود (یک هشتم یا یک چهارم) ارث می برد. این اصلاحیه گام مهمی در جهت تامین حقوق کامل تر زنان در بحث ارث محسوب می شود و عملاً محدودیت های گذشته را از بین برده است.

وضعیت فرزندان متوفی	سهم الارث زن (قبل از اصلاحیه)	سهم الارث زن (بعد از اصلاحیه 1387)
با فرزند	1/8 از منقول و قیمت اعیان (بدون زمین)	1/8 از منقول و قیمت اعیان و عرصه (زمین)
بدون فرزند	1/4 از منقول و قیمت اعیان (بدون زمین)	1/4 از منقول و قیمت اعیان و عرصه (زمین)

آیا مرد نیز بعد از طلاق از زن ارث می برد؟

قواعد توارث پس از طلاق، تنها مختص زن نیست و در مورد مرد نیز به صورت مشابه اعمال می شود. همان طور که در ماده ۹۴۳ قانون مدنی اشاره شد، حکم ارث بری در طلاق رجعی، دوجانبه است. بنابراین، اگر زن پس از طلاق رجعی و در ایام عده فوت کند، مرد نیز از او ارث خواهد برد.

شرایط ارث بردن مرد از زن پس از طلاق به شرح زیر است:

• طلاق رجعی و فوت زن در ایام عده: در صورتی که زن توسط شوهرش به طلاق رجعی مطلقه شده باشد و در طول ایام عده فوت کند، مرد می تواند از او ارث ببرد. دلیل آن نیز همانند ارث بری زن در این شرایط، حفظ نسبی رابطه زوجیت و حق رجوع مرد است.
• عدم توارث در طلاق بائن: در طلاق بائن، به دلیل انقطاع کامل رابطه زوجیت، مرد نیز به هیچ وجه از زن سابق خود ارث نمی برد.
• فوت زن پس از انقضای عده طلاق رجعی: اگر فوت زن پس از اتمام مدت عده طلاق رجعی رخ دهد، دیگر رابطه زوجیت منحل شده و مرد از او ارث نخواهد برد.

سهم الارث مرد در این شرایط نیز تابع قواعد عمومی ارث زوجین است: اگر زن متوفی فرزند داشته باشد، سهم الارث مرد یک چهارم (۱/۴) از کل ماترک خواهد بود و اگر زن متوفی فرزندی نداشته باشد، سهم الارث مرد یک دوم (۱/۲) از کل ماترک خواهد بود.

وضعیت ارث فرزندان بعد از طلاق والدین

یکی از سوالات رایج پس از جدایی والدین، تاثیر این امر بر حقوق ارثی فرزندان است. بر خلاف زوجین که رابطه توارث آن ها با طلاق می تواند قطع شود، حق ارث فرزندان از والدین، یک حق طبیعی و ذاتی است که به هیچ وجه تحت تاثیر طلاق والدین قرار نمی گیرد. رابطه نسبی (فرزندی) که مبنای ارث بری فرزندان است، با طلاق والدین از بین نمی رود.

نکات کلیدی در مورد ارث فرزندان پس از طلاق والدین:

• عدم تاثیر طلاق: طلاق والدین هیچ تاثیری بر میزان یا حق ارث فرزندان از پدر یا مادر متوفی ندارد. فرزندان، فارغ از وضعیت زناشویی والدینشان، از آن ها ارث می برند.
• میزان سهم الارث: میزان سهم الارث فرزندان بر اساس طبقات و درجات ارث در قانون مدنی تعیین می شود. به طور کلی، فرزندان متوفی (پسر و دختر) در طبقه اول و درجه اول وراث قرار دارند و در صورت وجود، مانع از ارث بردن طبقات بعدی می شوند. سهم الارث آن ها بر اساس قاعده للذکر مثل حظ الانثیین (پسر دو برابر دختر) تقسیم می شود.
• اهمیت طبقات و درجات ارث: برای درک دقیق سهم الارث هر فرزند، لازم است به ساختار طبقات و درجات ارث مراجعه شود. برای مثال، اگر متوفی تنها یک فرزند دختر داشته باشد، نصف ماترک به او می رسد. اگر تنها یک پسر داشته باشد، کل ماترک (پس از کسر سهم الارث همسر در صورت وجود) به او می رسد. در صورت وجود چندین فرزند پسر و دختر، اموال به نسبت دو به یک بین پسر و دختر تقسیم می شود.
• حضانت و ارث: نوع حضانت فرزندان (اینکه حضانت با پدر باشد یا مادر یا شخص ثالث) هیچ تاثیری بر حق ارث آن ها ندارد. حق ارث یک حق مالی است که از رابطه نسبی ناشی می شود، نه از موضوع حضانت.

در نهایت، فرزندان همواره از پدر و مادر خود ارث خواهند برد، صرف نظر از اینکه والدین آن ها در زمان فوت در قید زوجیت باشند یا از هم جدا شده باشند. این یک اصل مهم برای تضمین حقوق نسل آینده است.

مهریه زن مطلقه بعد از فوت شوهر

مهریه، حق مالی است که به محض وقوع عقد نکاح برای زن ثابت می شود و او هر زمان که بخواهد می تواند آن را مطالبه کند. پس از فوت شوهر، چه در دوران زوجیت و چه پس از طلاق، وضعیت مهریه به عنوان یک دین بر عهده متوفی مطرح می شود. این موضوع، تفاوت اساسی با حق ارث دارد.

نکات کلیدی در مورد مهریه زن مطلقه پس از فوت شوهر:

1. مهریه، یک دین ممتاز: مهریه زن، چه او همسر دائمی متوفی باشد و چه پس از طلاق (مانند طلاق رجعی که زن در ایام عده حق ارث دارد یا طلاق بائن که حق ارث ندارد)، به عنوان یک دین بر عهده متوفی تلقی می شود. در نظام حقوقی ایران، پرداخت دیون و بدهی های متوفی، مقدم بر تقسیم ارث بین وراث است. به عبارت دیگر، ابتدا باید دیون متوفی (از جمله مهریه زن) از ماترک او پرداخت شود، سپس اگر چیزی باقی ماند، بین ورثه تقسیم شود.
2. قابلیت مطالبه از ماترک: حتی اگر زن پس از طلاق به هیچ وجه از شوهر سابق خود ارث نبرد (مانند طلاق بائن)، باز هم می تواند مهریه خود را به عنوان یک طلب از ماترک متوفی مطالبه کند. این حق، مجزا از حق ارث است.
3. اولویت بر سهم الارث وراث: مهریه جزو دیون ممتازه نیست، اما به طور کلی پرداخت آن بر تقسیم ارث اولویت دارد. این بدان معناست که وراث متوفی نمی توانند تا زمانی که مهریه زن پرداخت نشده، اموال او را تقسیم کنند.
4. مراحل قانونی مطالبه: برای مطالبه مهریه پس از فوت شوهر، زن باید از طریق مراجع قضایی اقدام کند. او می تواند با ارائه دادخواست مطالبه مهریه، تقاضای توقیف و فروش اموال متوفی (ماترک) را برای وصول مهریه خود داشته باشد.

بنابراین، فارغ از اینکه زن پس از طلاق از شوهرش ارث ببرد یا خیر، مهریه او به عنوان یک حق مالی مستقل همواره محفوظ است و او می تواند آن را از ماترک شوهر متوفی مطالبه کند.

سوالات متداول

در ادامه به برخی از سوالات رایج و ابهامات متداول در خصوص ارث بعد از طلاق پاسخ داده می شود:

اگر زن بعد از طلاق رجعی و قبل از فوت شوهر، در ایام عده ازدواج مجدد کند، آیا از همسر سابق ارث می برد؟

خیر. بر اساس تبصره ماده ۹۴۳ قانون مدنی، اگر زن مطلقه رجعیه در ایام عده ازدواج مجدد کند، حق ارث بری او از همسر سابقش از بین می رود. زیرا با ازدواج مجدد، رابطه زوجیت سابق به طور کامل قطع شده و دیگر در حکم زوجه محسوب نمی شود.

اگر زن بعد از طلاق رجعی و فوت شوهر، در عده فوت کند، آیا ورثه او از مرد ارث می برند؟

بله. اگر مرد در ایام عده طلاق رجعی فوت کند، زن مطلقه رجعیه از او ارث می برد. حال اگر این زن نیز پس از مرد و در همان ایام عده فوت کند، سهم الارث او از مرد، به ورثه خودش (ورثه زن) منتقل خواهد شد. این موضوع تحت عنوان ارث به طریق انفصال شناخته می شود.

آیا در طلاق خلع و مبارات (که نوعی طلاق بائن هستند) امکان ارث وجود دارد؟

خیر. طلاق خلع و مبارات از انواع طلاق بائن محسوب می شوند و در این نوع طلاق، رابطه زوجیت به طور کامل منقطع می گردد. بنابراین، هیچ یک از زوجین در طلاق خلع یا مبارات، از دیگری ارث نخواهند برد، حتی اگر فوت در ایام عده رخ دهد. مگر اینکه طلاق در دوران بیماری مرد بوده و شرایط ماده 944 قانون مدنی محقق شود.

تفاوت ارث بری در طلاق رجعی و طلاق در بیماری چیست؟

تفاوت اصلی در ماهیت و دامنه اعمال این دو حکم است:

• طلاق رجعی (ماده 943): تنها در طلاق رجعی و صرفاً در صورت فوت یکی از زوجین در ایام عده (قبل از انقضای آن) اعمال می شود و ازدواج مجدد زن آن را ساقط می کند. در این نوع طلاق، رابطه زوجیت تا حدی ادامه دارد.
• طلاق در بیماری (ماده 944): این حکم برای جلوگیری از سوءاستفاده است و می تواند در طلاق بائن نیز اعمال شود، مشروط بر اینکه طلاق در حین همان بیماری که منجر به فوت ظرف یک سال می شود، اتفاق افتاده باشد و زن ازدواج مجدد نکرده باشد. در این حالت، هدف قانونگذار حمایت از زن در برابر اقدام ناعادلانه مرد است.

به عبارت دیگر، ماده 943 ناظر به ادامه نسبی رابطه زوجیت در عده طلاق رجعی است، در حالی که ماده 944 ناظر به شرایط خاصی است که حتی با قطع کامل رابطه زوجیت (طلاق بائن) نیز حق ارث زن برای مدت محدودی (یک سال) حفظ می شود تا از قصد اضرار شوهر جلوگیری کند.

نتیجه گیری و توصیه حقوقی

موضوع ارث بعد از طلاق، دارای ابعاد حقوقی پیچیده ای است که نیازمند دقت و شناخت عمیق قوانین مدنی است. در حالی که اصل کلی بر عدم توارث زوجین پس از جدایی است، قانونگذار در شرایط خاصی برای حمایت از حقوق زن و جلوگیری از سوءاستفاده، استثنائاتی را پیش بینی کرده است. مهم ترین این موارد شامل فوت یکی از زوجین در ایام عده طلاق رجعی و طلاق در دوران بیماری مرد است که هر یک ضوابط و شرایط خاص خود را دارند.

همچنین، اصلاحیه مواد ۹۴۶ و ۹۴۸ قانون مدنی در سال ۱۳۸۷، حق ارث زن از قیمت زمین را نیز به رسمیت شناخته و گامی مهم در جهت تامین حقوق کامل تر او برداشته است. در مقابل، حقوق ارثی فرزندان از والدین، فارغ از وضعیت زناشویی آن ها، همواره محفوظ بوده و مهریه زن نیز به عنوان یک دین، همواره قابل مطالبه از ماترک متوفی است و بر سهم الارث وراث اولویت دارد.

با توجه به جزئیات فراوان و ظرایف قانونی در این حوزه، برای اطمینان از احقاق حقوق خود یا عزیزان در موارد مربوط به ارث پس از طلاق، قویاً توصیه می شود که قبل از هر اقدامی، با یک وکیل متخصص در امور خانواده و ارث مشورت نمایید. مشاوره با وکیل، به شما کمک می کند تا از تمامی حقوق و تعهدات قانونی خود آگاه شوید و بهترین مسیر حقوقی را برای پرونده خاص خود انتخاب کنید.