امروزه با توجه به کمبود آب شیرین، ضرورت ارزش گذاری و مدیریت مصرف آب از اهمیت بسیار بالایی برخوردار گردیده است و سیاستگذاری های کلان دولت ها بر پایه حفظ این سرمایه گران بها استوار گردیده است.در همین راستا و در جهت بستر سازی و ایجاد امکان پایش میزان مصرف، استفاده از تجهیزات با کیفیت و قابل اعتماد جهت اندازه گیری مصرف آب در اولویت بسیاری از تصمیم گیران حوزه آب قرار گرفته است.
از جمله مهم ترین این زیرساخت ها و تجهیزاتی که می تواند در رسیدن به اهداف بلند مدت تامین و توزیع آب شرب بسیار تاثیر گذار باشد استفاده از کنتور هایی با کیفیت و دارای دقت سنجش قابل قبول می باشد،چراکه علاوه بر ایجاد امکان سنجش دقیق مصرف و جلوگیری از هدر رفت بی مورد این سرمایه با ارزش، از طریق ایجاد تناسب میان میزان مصرف و بهای پرداختی مصرف کننده، زمینه ساز صرفه جویی بیشتر در مصارف غیر ضروری خواهد بود.
تعریف کلی و نحوه عملکرد کنتور آب
کنتور اب چگونه کار میکند؟ به صورت کلی، کنتور آب جز تجهیزات است که برای اندازه گیری پیوسته آب می باشد. این دستگاه اطلاعات حجم عبوری اب را از یک مسیر که شامل قسمت مختلف می باشد را تعیین میکند. این بخش ها شامل مکانیزم اندازه گیری ، تبدیل ،شمارنده می باشد.
مقدار جریان آب به واسطه کنتور به وسیله ای برای اندازه گیری با علایم یا سیگنال های قابل شمارش تبدیل می شود. عملکرد مکانیکی در اختیار مکانیزم تبدیل شونده قرار میگیرد و به وسیله پردازش مکانیزم قابل رویت است.
دسته بندی کنتور
کنتور آب با توجه به نوع ساختار مکانیزم و اندازه گیری مقدار ظرفیت آب، دقت اندازه، شرایط ، رده بندی مکانیزم و میزان دما دسته بندی میشود. بر اساس مکانیسم به کنتور آب پیستونی، کنتور آب ولت من، مولتی جت طبقه بندی می شود. در ادامه با نحوه عملکرد انواع کنتور آب آشنا خواهیم شد.
همچنین در مدت زمانی بسیار کوتاه، هزینه سرمایه گذاری صورت گرفته جهت نصب کنتور با دریافت آب بهای واقعی از مصرف کنندگان قابل بازگشت خواهد بود.
ساختار کنتور آب:
بر اساس تعریف صورت گرفته در استاندارد OIML R49:2013 کنتور آب تجهیزی است جهت اندازه گیری پیوسته، ذخیره سازی اطلاعات و نمایش حجم آب عبوری از یک مسیر مشخص که شامل قسمت های اصلی ذیل می باشد:
۱- مکانیزم اندازه گیری
۲- مکانیزم تبدیل
۳- مکانیزم شمارنده
جریان آب عبوری از کنتور توسط مکانیزم اندازه گیری به علائم یا سیگنال های قابل شمارش تبدیل می گردد.
این علائم به روش های مکانیکی یا مغناطیسی در اختیار مکانیزم تبدیل قرار گرفته و پس از پردازش توسط مکانیزم شمارنده قابل رویت خواهند بود.
دسته بندی کنتورها:
کنتورهای آب را می توان با توجه به ساختار مکانیزم و روش اندازه گیری، ظرفیت آب عبوری، دقت اندازه گیری، شرایط کاری، رده درستی، نوع مکانیزم، دمای کاری و … دسته بندی نمود.
عمده کنتور های مصرفی در بخش خانگی در حال حاضر، از خانواده کنتورهای مکانیکی و از انواع Multi Jet خشک و Multi Jet نیمه خشک می باشد.
کنتور Multi Jet خشک:
انتقال حرکت پروانه به مجموعه مبدل و شمارنده در کنتور های خشک از طریق دو عدد آهنربا و توسط جریان مغناطیسی صورت می گیرد. اجزای تشکیل دهنده این مکانیزم در شکل ارائه گردیده است.
کنتور Multi Jet نیمه خشک:
در کنتورهای نیمه خشک انتقال حرکت پروانه به مجموعه مبدل و شمارنده توسط مجموعه ای از چرخ دنده ها و بصورت کاملاً مکانیکی صورت می گیرد. اجزای تشکیل دهنده این مکانیزم در شکل ارائه گردیده است.
مزایا و معایب کنتورهای خشک و نیمه خشک:
کنتورهای خشک با توجه به عدم تماس فیزیکی آب با اجزای عملکردی شمارنده و مبدل حساسیت کمتری نسبت به ویژگی های آب (نظیر سختی و املاح )دارند و
به همین دلیل از عمر و کارایی بیشتری نسبت به کنتورهای نیمه خشک برخوردارند اما از آنجاییکه انتقال حرکت توربین به مکانیزم تبدیل در این کنتور ها توسط میدان مغناطیسی صورت می گیرد، لذا در برابر جریان های مغناطیسی اندکی آسیب پذیر می باشند و
در مواردی نیز ممکن است انتقال حرکت توربین بصورت کامل به مکانیزم مبدل صورت نگیرد و اصطلاحاً دچار Dis Coupling گردد که البته این عیوب در مکانیزم های جدید با توجه به استفاده از حلقه ضد مغناطیس و نیز افزایش کیفیت اجزاء مصرفی بسیار کاهش یافته است.
همچنین با توجه به عدم ورود آب به محفظه سیستم شمارنده کنتور و نمایشگر، آسیب پذیری مکانیزم کنتور خشک در برابر یخ زدگی نسبت به کنتور نیمه خشک کمتر می باشد.
علاوه بر این در مکانیزم های کنتور خشک نسبت به نوع نیمه خشک، به دلیل عدم ورود آب در قسمت های بالایی مکانیزم، بخارگرفتگی در قسمت نمایشگر در صورت مونتاژ مناسب اتفاق نخواهد افتاد.
۱. مدل مولتی جت
دسته بندی کنتور در قسمت و مصارف خانگی از کنتور مکانیکی و مولتی جت خشک و یا نیمه خشک است.
۲. مدل آب مولتی جت خشک
نحوه عملکرد کنتور آب این مدل اینگونه بوده که حرکت و انتقال پروانه به بخش مبدل و شمارنده در کنتور خشک به وسیله آهنربا و جریان مغناطیسی انجام می گیرد.
۳. مدل آب مولتی جت نیمه خشک
در کنتور نیمه خشک انتقال حرکت پروانه به وسیله مبدل و شمارنده به وسیله چرخ دنده و به شکل مکانیکی صورت میگیرد. در کنتور خشک تماس فیزیکی آب با اجزای مانند شمارنده و مبدل حساسیت پایین تری نسبت املاح دارند به همین علت عمر و عملکرد بالاتری نسبت به کنتور نیمه خشک دارند.
انتقال حرکت توربین ها و تبدیل در کنتورها به واسطه میدان مغناطیسی انجام می شود، اما این دستگاه در برابر جریان مغناطیسی صدمه می بیند.
این مشکل در مکانیسم های امروزی از حلقه ضد مغناطیس استفاده میشود. این امر کیفیت اجزا را افزایش داده و مصرف تکه ها کم میکند. لطمه پذیری عملکرد کنتور خشک در برابر یخ زدن نسبت به کنتور نیمه خشک پایین تر می باشد .
یکی از مزایا و عملکردهای کنتور خشک نسبت به نوع نیمه خشک ان است که به دلیل عدم ورود آب به قسمت هایی بالاتر بخار و گرفتگی در نمایشگر اتفاق نمی افتد.
۴. مدل آب شرب
کنتورهایی هستند که برای مصارف خانگی یا آب شرب از آن ها استفاده می شود؛ برای آنکه صرفه اقتصادی داشته باشد معمولا نوع مکانیکی بکار گرفته می شود.
نحوه عملکرد کنتور آب شرب اینگونه بوده که قطعات داخلی شان دارای بخش های مختلفی هستند بخش های تشکیل دهنده کنتور عبارتند از فلومتر و نمایش دهنده آب از لوله عبور میکند و پروانه در داخل آن به حرکت در میاید سبب گردش و بکار افتادن کنتور می شود. سلسله مراحل شمارنده نیز بکار میافتد و با تغییر اعداد بر روی صفحه نمایشگر حجم آب مصرف شده را نشان میدهد.